کرم خاکی
کرم‌های خاکی یا کرمشک جانورانی هستند که دارای بدنی نرم می‌باشند. بدن آنها به بندهایی تقسیم شده‌است. آنها استخوان ندارند و معمولاً دراز و پوستی هستند. کرم‌ها از گوناگونی زیادی برخوردارند. آنها در زمین می‌خزند. کرم‌های خاکی در هر جایی یافت می‌شوند و طول آنها معمولاً بیشتر از ۳ سانتیمتر است. آنها بیشتر به رنگ صورتی قهوه‌ای یا صورتی تیره هستند. هرچند که کرم خاکی فاقد استخوان یا غضروف است اما دارای اسکلت آب ایستایی می‌باشد. کرم خاکی از معدود رده بی مهرگان دارای سامانه گردش خون بسته‌است که دارای قلب لوله ای در سطح پشتی است. تنفس کرم خاکی از طریق پوست است و شبکهٔ گسترده مویرگی زیر پوست در نزدیکی سطح تنفس دارد. کرم خاکی از ردهٔ کرم‌های حلقوی با بدن بند بند است که مواد زائد هر بند توسط یک سامانه متانفریدی از طریق منفذی بیرونی در بند قبلی با مثانه ای در انتهای نفریدی دفع می‌شود.
| کرم خاکی | |
|---|---|
 | |
| کرم خاکی معمولی Lumbricus terrestris | |
| آرایه‌شناسی | |
| فرمانرو: | جانوران |
| شاخه: | کرم حلقوی |
| رده: | کمربندبه‌تنان |
| راسته: | Haplotaxida |
| زیرراسته: | Lumbricina Burmeister, 1837 |
| تیره‌ها | |
| |
فواید
کرم خاکی روزانه به اندازه وزنشان خوراک می‌خورند و بیرون می‌دهند و این کودی بی همتا برای تقویت خاک می‌باشد. از سودمندیهای دیگر آنها این است که آنها با سوراخ کردن زمین آب و هوا را در زمین پخش می‌کنند واین برای رشد گیاهان بسیار سودمند است. برای نپوسیدن گیاهان و خاک هم سود زیادی دارد.
سهم کرم‌های خاکی در حاصل خیزی خاک بسیار قابل توجه است. کرم‌های خاکی مهم‌ترین عضو در فون خاک محسوب می‌شوند که تکثیر، رشد و فعالیت آنها تحت تأثیر اقلیم، نوع خاک، پوشش گیاهی، کیفیت و سهولت دسترسی به مواد آلی قرار می‌گیرد. زمانی که کرم‌های خاکی به خوبی رشد و نمو می‌کنند، می‌توانند کل زیست‌توده جانوری خاک را تشکیل دهند. آنها در تجزیه مواد آلی خاک، تهویه خاک، افزایش نفوذ پذیری خاک و دانه بندی ذرات خاک دخالت می‌کنند. هنگامی که کانال‌های ایجاد شده به وسیله کرم‌های خاکی نفوذپذیری آب باران را در خاک افزایش دهند، بر حرکت مواد غذایی در خاک نیز اثر خواهند گذاشت. کرم‌های خاکی از طریق مخلوط کردن، خُرد کردن و تجزیه بقایای گیاهی سهم زیادی در باروری اکوسیستم خاک دارند. در هر هکتار زمین کشاورزی حدود ۴۰ تن در سال به وسیله کرم‌ها زیر و رو می‌شود. بر اثر راه روی کرم خاکی در خاک شیارهایی به وجود می‌آید که به وسیله آنها آب و هوا بهتر به ریشه گیاهان نفوذ می‌کند. ه
همچنین کرم خاکی مواد گیاهی و حیوانی فاسد شده در زیر زمین را می‌خورد و شرایط را برای کاشته شدن بذر گیاهان مهیا می‌کند. فضله کرم خاکی نیز به علت آهکی بودن باعث حاصلخیزی خاک می‌شود. کرم خاکی هنگام خوردن، گردنش را برافراشته و مقداری از خاک را برمی‌دارد سپس به کمک عضله‌های حلقی آن را به داخل لوله اندرونی خود می‌فرستد بدین ترتیب غذا وارد چینه دان کرم شده و سپس به سنگدان می‌رود. وجود ذرات ماسه در سنگدان به او کمک می‌کند تا خاک را به خوبی در درون خود آسیاب و نرم کند. در مرحله بعد غذا هضم شده و فضولات از بدن دفع می‌شود. نقش کرم‌های خاکی در بهبود شرایط خاک و متعاقب آن رشد گیاه به عوامل محیطی متعدد از جمله درجه شوری بستگی دارد. کرم‌های خاکی از شاخه آنلیدا» بوده ودارای ۱۰هزار گونه شناسایی شده هستند. ارزش عملی این جانوران در اصلاح خاک، تولید کود از مواد زاید آلی و زباله‌ها، تغذیه و پرورش طیوراست. همچنین فواید درمانی آنها به دلیل وجود آنزیم‌های لومبروکیناز و تاثیرشان در تجزیه فیبرین، درمان سرطان و تهیه دارو همگی دلالت بر اهمیت روزافزون این جانوران خاک زی دارد.
«ورمی کمپوست»، حاصل عبور مداوم و آرام مواد آلی در حال پوسیدگی از دستگاه گوارشی گونه‌هایی از کرم خاکی است. نسبت کربن به نیتروژن این کود در مقایسه با سایر کودهای سبز مناسب‌تر است و بنابراین شرایط جذب عناصر مغذی برای گیاه در آن بهتر می‌شود. نماتدها ـ نماتدها کرم‌های بدون بند هستند و حدود یک میلی‌متر طول و کمتر از ۵۰ میکرومتر قطر دارند و اغلب با تراکم زیادی در خاک یافت شده‌اند (میلیون متر مربع). زیست‌توده آنها در بعضی از خاک‌ها می‌تواند به ۲ر۰ تن در هکتار برسد. نماتدها هوازی اجباری هستند و با تغذیه از پروتوپلاسم گیاهان و جلبک‌ها بر تولید اولیه و تجزیه در خاک اثر می‌گذارند. برخی از آنها انگل دیگر جانوران خاک زی و برخی دیگر آفات گیاهان هستند.
پرورش
کرم خاکی را برای موارد زیر پرورش می‌دهند
- تولید کودآلی.
- اصلاح ساختمان و بهبود حاصلخیزی خاک.
- جلوگیری از آلودگی منابع پایه.
- حفظ محیط زیست.
- تولید محصول سالم.
- افزایش و پایداری تولید محصولات کشاورزی.
- تولید مکمل غذایی جهت خوراک دام و آبزیان.
- استفاده بهینه از زباله‌های حیوانی و تبدیل آنها به کود آلی.
- استفاده بهینه از زباله‌های خانگی و تبدیل آنها به کود آلی.
منابع
- سودمندیهای کرم خاکی برای زیست‌بوم
- ابراهیمی، رزیتا: زندگی در خاک. با جانداران خاکزی آشنا شویم! بخش دوم و پایانی. یکشنبه ۲۷ اسفند ۱۳۹۶.
