پیشینه شهرداری در ایران
گذشته، شهرداری‌ها در ایران بلدیه خوانده می‌شدند. ناصرالدین شاه در سال ۱۲۶۲ ه. ش به دنبال اصلاح امور داخلی، تصمیم گرفت بلدیه را در تهران تأسیس کند اما موفق نشد. در سال ۱۲۸۳ ه. ش، قانون بلدیه در مجلس شورای ملی تصویب شد.[1]
پیش از تشکیل بلدیه، مردم هر شهر طبق آداب و رسوم و اعتقادات شخصی و دینی، بدون مداخله حکومت، خدمات شهری را انجام می‌دادند. پس از پیروزی مشروطه مشکلات مختلفی در اداره امور شهرها در زمینه‌هایی مانند بهداشت شهری و آب‌رسانی وجود داشت که موجب شد نمایندگان مجلس اول در صدد تدوین زمینه‌هایی برای بهداشت شهرها برآمدند، که منجر به تدین اولین قانون شهرداری‌ها تحت عنوان «قانون بلدیه» در ۱۹ خرداد ۱۲۸۶ شمسی شد.[2]
از سال ۱۲۹۰ دولت سعی داشت بلدیه را به خود وابسته کند ولی این موضوع تا کودتای ۱۲۹۹ عملی نگردید؛ ولی پس از کودتا و روی کار آمدن سید ضیاءالدین طباطبایی و تسلط دولت بر تمامی امور، در سال ۱۳۰۰ بلدیه که تا آن زمان نهادی مستقل بود به دولت وابسته شد.[2]
نخستین بلدیه (= شهرداری) که براساس قانون جدید فوق‌الذکر تأسیس شد، شهرداری تهران بود که با تشکیلات جدید در همان سال (۱۲۸۶ ه.ش)، تقریباً بلافاصله پس از تصویب قانون، پایه‌گذاری شد و با تشکیلات جدید آغاز به کار کرد. بعد از آن تا سال ۱۳۰۰ فقط در ۱۰ شهر، شهرداری تأسیس شد. این شهرها عبارت بودند از اصفهان در سال ۱۲۸۶ ،شیراز و همدان در سال ۱۲۹۰،[3] تبریز در سال ۱۲۹۶، مشهد و آستارا در سال ۱۲۹۷، دزفول در سال ۱۲۹۹ و مراغه، کرمان و ماکو در سال ۱۳۰۰". تا پیش از سال ۱۳۰۴ نیز ۶ شهر دیگر به شهرهای دارای شهرداری پیوستند که عبارت بودند از بندر انزلی در سال ۱۲۹۶، اهر و بوشهر در سال ۱۳۰۱، خوی و زنجان در سال ۱۳۰۲ و آبادان در سال ۱۳۰۳ ". در دوره نخست که از سال ۱۲۸۶ آغاز شد و تا سال ۱۳۰۴، یعنی آغاز سلطنت پهلوی اول شهرداری سیاهکل پایان یافت مجموعاً شانزده شهرداری در شهرهای ایران تأسیس شد.[4] و بعد از آن به تدریج شهرهای ایران دارای شهرداری شدند.
منابع
- نخستین شهردارهای تاریخ ایران چه کسانی بودند؟ بایگانی‌شده در ۹ اکتبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine وبگاه تکتاز
- معصومه عمادی. «تشکیل نخستین بلدیه - شهرداری در ایران». دانشنامه آریانیکا تاریخ، فرهنگ و تمدن مردم ایران در فضای مجازی.
- ایمانی جاجرمی، حسین (۱۳۷۳). بررسی آماری شهرداری‌های تأسیس شده در ایران. تهران: وزارت کشور - معاونت هماهنگی امور عمرانی - دفتر برنامه‌ریزی عمرانی - مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری. صص. ۳.
- ایمانی جاجرمی، حسین (۱۳۷۳). بررسی آماری شهرداری‌های تأسیس شده در ایران. تهران: وزارت کشور - معاونت هماهنگی امور عمرانی - دفتر برنامه‌ریزی عمرانی - مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری. صص. ۴.