پشم سنگ
پشم سنگ (به انگلیسی: Rockwool) عایق حرارتی، صوتی و رطوبتی با تحمل دمای ۷۵۰+ درجه سانتیگراد و نقطه ذوب ۱۳۰۰ و نیز تحمل برودتی آن ۳۰- درجه سانتیگراد است، پشم سنگ و سرباره دارای ضریب انتقال حرارتی بسیار کم بوده و قدرت عایقی آن ۳۳ برابر دیوار بتونی و ۲۲ برابر دیوار آجری است.
پشم سنگ که به آن عایق معدنی نیز می‌گویند، مانند فایبرگلاس یک عایق با نصب آسان است. ممکن است غیرقابل باور به‌نظر برسد اما پشم سنگ همان‌طور که از اسمش پیداست به‌جای فیبرهای پرزدار شیشه‌ای، از سنگ ساخته شده است. حال می‌خواهیم نگاهی مختصر به فرآیند تولید این عایق‌ها داشته باشیم.
برای تولید پشم سنگ، در ابتدا سنگ‌ها را در کوره‌هایی با دمای 3000 درجه حرارت می‌دهند تا ذوب شوند. مایع مذاب مانند در معرض یک جریان هوا یا بخار فشار قوی قرار گرفته، و با سرعت بسیار زیاد، دور رشته‌های بلند فیبر می‌چرخد. یک دستگاه پشمک‌سازی را تصور کنید که داخل آن سنگ مذاب ریخته باشند. رشته‌های فیبر تبدیل به صفحه‌های متراکم و ضخیمی می‌شوند. این صفحه‌ها پس از آنکه به اندازه‌‌های مصرفی برش خوردند، به پنل‌های عایق‌بندی تبدیل می‌شوند.[1]
پشم سنگ یک عایق صوتی و حرارتی بوده و در صورت آتش‌سوزی، جلوی انتشار آتش به طبقات دیگر ساختمان را می‌گیرد. ترکیب‌بندی به‌خصوص پشم سنگ از آن یک عایق قدرتمند با ویژگی‌های زیر ساخته است:
- ساخته شده از ماده‌خام طبیعی و پایدار
- عموماً شامل بیش از 75 درصد محتوی بازیافتی می‌شود
- به‌خوبی گرما را حفظ کرده و هوا را داخل خود محبوس می‌کند که این امر از سرعت فرآیند انتقال دما می‌کاهد.
- غیرقابل احتراق و ضدآتش تا دمای 1400 درجه
- دفع آب بالا
- خفه‌کننده‌ی صدای عالی
- عملکرد طولانی مدت – پشم سنگ به مرور زمان کیفیت خود را از دست نمی‌دهد
- پشم سنگ رطوبت را از خود عبور می‌دهد، بنابراین از کپک و سفیدک جلوگیری می‌کند
کاربرد
پشم سنگ و سرباره در انواع ایزو ترم (پشم خام فله)، ایزو بلانکت (پتویی)، ایزو پایپ (لوله‌ای)، فنوپانل (تخته‌ای فشرده) و فنوفلت (لحافی) تولید می‌شود و کاربردهای مختلفی دارد، از جمله صنایع پالایشگاهی، نیروگاهی، صنایع غذایی، ساختمان و تأسیسات و حتی گلخانه‌های هیدرو پونیک (بستر کشت بدون خاک)
برای کاهش هزینه بالای انرژی در هنگام استفاده از ساختمان‌ها استفاده از عایق‌های حرارتی را ضروری می‌باشد البته استفاده از این عایق ممکن است تا حدودی هزینه ساخت و قیمت تمام شده را بالا برد.
عایق حرارتی پشم سنگ (Rock Wool) متشکل از الیاف معدنی است به همین دلیل گاهی به آن Mineral Wool هم گفته می‌شود. مواد تشکیل دهندهٔ اولیه تولید این عایق، سنگ بازالت است.
پشم سنگ عملکرد خوبی نیز به عنوان عایق رطوبتی دارا می‌باشد. این نوع عایق می‌تواند مقدار زیادی رطوبت را در خود جمع کند و مانع از نم دادن دیوارها و سقف شود.
عملکرد در برابر آتش
از ویژگی‌های مهم عایق پشم سنگ، مقاومت در برابر آتش می‌باشد. عایق حرارتی پشم سنگ به مثابه نوعی حفاظ در برابر آتش شناخته می‌شود چون آتش‌گیر نمی‌باشد و شعله‌ور نمی‌شود. هنگام بروز حریق سازه‌های فلزی (جذب حرارت زیاد و داغ شدن)، مقاومت مکانیکی خود را از دست داده و کل سازه فرو می‌ریزد؛ بنابراین از عایق پشم سنگ برای عایق کاری سازه‌های فلزی استفاده می‌گردد (ستون‌ها و تیرهای ساختمان را با پشم سنگ با روش‌های مناسب عایق کاری می‌کنند) و حتی تا ده ساعت در صورت تداوم حریق برای سازه هیچ مشکلی به وجود نمی‌آید.
کجا می‌توان از عایق پشم سنگ استفاده کرد؟
عایق پشم سنگ را می‌توان هرجایی که پشم شیشه قابل استفاده است، نصب کرد؛ از جمله دیوارها، زمین‌ها، سقف‌ها، شیروانی‌ها و زیرزمین‌ها. پشم سنگ مخصوصاً برای اتاق‌های سردی که در بخش‌های شمالی خانه قرار دارند و اتاق‌های داخلی‌ای که به عایق صدا نیاز دارند، مانند استودیوهای موسیقی خانگی بسیار مناسب است.
مضرات و موارد منفی
بررسی اثرات پشم سنگ بر سلامتی انسان نیاز به آزمایش‌های بلندمدت دارد.[2] ولی براساس برخی از گزارش‌ها این عایق می‌تواند در مواردی موجب خارش پوست، سوزش چشم و حساسیت گردد.[3] همچنین در یک گزارش اگرچه اثرات منفی پشم سنگ بر سلامتی انسان را کمتر از پشم شیشه گزارش کرده ولی این ماده را بدون عوارض جانبی گزارش ننموده‌است.[4] به نظر می‌رسد برای حفظ سلامتی در هنگام استفاده از پشم سنگ و نصب آن حتماً باید از ماسک، عینک و دستکش استفاده کرد. چرا که در هنگام نصب این ماده احتمال ریزش ذرات پشم سنگ و ورود آن به سیستم تنفسی، چشم و ایجاد حساسیت در پوست وجود دارد.[5] از جمله موارد منفی دیگر پشم سنگ می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- ریزش پشم سنگ بعد از گذشت زمان
- افت کیفی عایق با گذشت زمان
- ایجاد خارش حتی پس از نصب
- نیاز به شاسی کشی برای نصب و هزینه بالا نصب
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
هر ماده‌ی عایق‌بندی از خصوصیات و روش کار منحصربه‌فرد خود برخوردار است. بنابراین هر موقعیتی مواد اولیه مختص خود را برای عایق‌بندی می‌طلبد. در ادامه‌ی این مقاله با تمام نقاط قوت و نقاط ضعف عایق پشم سنگ آشنا خواهیم شد.
ماده‌ای نفوذپذیر در مقابل بخار
در مقایسه با محصولات شیمیایی‌ای مانند فوم پلی‌اورتان، عایق پشم سنگ ماده‌ای نفوذپذیر در مقابل بخار به حساب می‌آید. این یعنی رطوبت می‌تواند آزادانه در جریان باشد و تبخیر شود، بنابراین با استفاده از پشم سنگ احتمال بروز مشکلات رطوبت محور بسیار محدود است. به همین دلیل است که از پشم سنگ برای عایق حفره‌ای دیوار استفاده می‌شود، چون حفره میان دیوارها معمولاً با رطوبت در تماس است.
ارزش عایق ماندگار
بسیاری از مواد عایق‌بندی با گذر سالیان، بخشی از ارزش عایق خود را از دست می‌دهند. با این حال پشم سنگ از این قاعده مستثنی‌ست. ارزش عایق اولیه پشم سنگ حفظ شده و خانه‌ی شما همیشه به‌خوبی عایق خواهد ماند.
عایق صدا و ضدحریق
پشم سنگ نه‌تنها یک ماده عایق حرارتی بی‌نظیر است، بلکه این ماده از مقاومت بالایی در برابر صدا و آتش نیز بهره میبرد. ازهمین‌رو بسیاری از صداهای آزارنده هرگز به خانه نفوذ نخواهند کرد.
پشم شیشه در مقابل پشم سنگ
برخلاف پشم شیشه، عایق پشم سنگ موجب خارش و تحریک پوست نمی‌شود. با این‌حال پشم شیشه بیشتر با محیط زیست سازگار است.
جستارهای وابسته
منابع
- «انواع پشم سنگ و کاربردهای آن را بشناسیم - مجله تخصص کهن عایق». کهن عایق. ۲۰۲۱-۰۵-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۱۳.
- https://occup-med.biomedcentral.com/articles/10.1186/1745-6673-4-5
- https://en.wikipedia.org/wiki/Mineral_wool
- «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۹ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۸ فوریه ۲۰۲۰.
- http://www.epicgardening.com/rockwool-harmful/