وسواس فکری
وسواس فکری عقیده، هیجان، تفکّر یا تکانه‌ای‌ست که مکرّراً و مصرّانه برخلاف میل شخص خود را وارد ضمیر هشیار او می‌کند. این افکار، تکانه‌ها یا تصاویر ذهنی، به‌طور دائم و مقاوم برای شخص به‌طور غیرارادی اتّفاق افتاده و ناراحتی و اضطراب بارزی را در او برمی‌انگیزد. وسواس فکری یکی از علائم اصلی بیماری روانی اختلال وسواسی جبری به‌شمار می‌رود.
معمولاً شخص می‌کوشد آن‌ها را نادیده گرفته و از ذهن خود بیرون کند یا با عمل و فکر دیگری خنثیٰ کند و البتّه آگاهی دارد که این پدیده‌های مزاحم، حاصل ذهن خود او هستند.[1]
علت بیماری
علل بیولوژیک یا ژنتیک، علل محیطی نظیر محیط پراسترس و علل بر هم خوردن تعادل هورمون‌های نوروترانسمیتر مغزی، از عوامل بروز این بیماری هستند. افکار وسواسی معمولاً در سه دسته قرار می‌گیرند: بی‌مورد پرخاشگرانه، بی‌مورد جنسی و افکار مذهبی کفرآمیز.
نمونه‌ها
- ترس از میکروب و کثیفی
- اهمّیّت زیاد به نظم، دقّت و درستی
- نگرانی از اینکه کاری به خوبی انجام نشده باشد، حتّیٰ وقتی فرد می‌داند که این مسئله صحّت ندارد
- ترس از افکار شیطانی و گناهکارانه
- فکر کردن تمام مدّت در مورد یک صدا، تصویر، کلمه یا عددی به خصوص
- نیاز به اطمینان مجدّد
- ترس از صدمه زدن به یکی از اعضای خانواده یا یکی از دوستان
- زیاده روی در مطالعه مکرر یک مطلب درسی برای یادگیری (وسواس مطالعه)
وسواس فکری مربوط به نگرانی از آسیب زدن به خود یا دیگران هیچ‌گاه نمی‌تواند به تنهایی موجب شود که فرد رفتارهای آسیب‌رسان را انجام دهد؛ حتّیٰ می‌توان گفت بیمار در چنین شرایطی بیش‌تر از افراد عادّی نگران سلامت خود و عزیزان خود است. بنابراین این بیماران در دستهٔ بیماران خطرناک طبقه‌بندی نمی‌شوند و درمان باید بر بهبود حالات روحی خود بیمار متمرکز باشد؛ مگر آنکه بیماری زمینه‌ای دیگر مانند روان‌پریشی داشته باشد. درمان آن با داروهایی نظیر فلوکستین و پاروکسیتین و سیتالوپرام که هورمون سروتونین مغز را بالا می‌برند، انجام می‌شود و نیز روش‌های رفتار درمانی.
منابع
- هارولد کاپلان و بنیامین سادوک، چکیده روانپزشکی بالینی، نصرت‌الله پورافکاری، سوم پائیز ۱۳۷۷، تهران: آزاده، شابک ۹۶۴−۹۰۰۵۳−۲−۳
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Intrusive thoughts». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۹ می ۲۰۱۱.
- کاپلان، ص ۳۱