نمودار خطوط لوله و ابزار دقیق

یک مثال از یک P&ID.

نقشه خطوط لوله و ابزار دقیق (P&ID) توسط مؤسسهٔ کنترل و ابزار دقیق به شرح زیر تعریف می‌شود:

1. نموداری که ارتباطات بین تجهیزات فرایندی و ابزار دقیق مورد استفاده برای کنترل فرایند را نشان می‌دهد. در صنایع فرایندی، از مجموعه نمادهای استانداردی برای تهیهٔ نقشه‌های فرایندی استفاده می‌شود. نمادهای ابزار دقیق مورد استفاده در این نقشه‌ها معمولاً بر اساس استاندارد S5. 1 جامعهٔ بین‌المللی اتوماسیون (ISA) می‌باشند.
2. نقشه شماتیک اولیه که در جانمایی نصب یک سیستم کنترل فرایند استفاده می‌شود.

نقشه‌های P&ID نقش مهمی در تعمیر و نگهداری و اصلاح فرایندی که توصیف می‌کنند دارند. بسیار مهم است که توالی فیزیکی تجهیزات و سیستم‌ها و همچنین چگونگی اتصال این سیستم‌ها به یکدیگر نشان داده شود. در مرحله طراحی، این نمودارها پایه‌ای برای توسعه طرح‌های سیستم کنترل را فراهم می‌کنند و بررسی‌های ایمنی و عملیاتی را ممکن می‌نمایند. مثل بررسی خطرات و عمل پذیری که معمولاً به آن HAZOP گفته می‌شود.

• ابزار دقیق و نامگذاری‌ها
• تجهیزات مکانیکی با نام و شماره
• تمام شیرها و شمارهای شناسایی آنها
• خطوط لوله، اندازه و شماره شناسایی
• متفرقه- دریچه تخلیه، اتصالات خاص، خطوط نمونه برداری، اتصالات کاهنده و افزاینده

در زیر تعدادی از نمادهای تجهیزات و لوازم شیمیایی که معمولاً در یک P&ID استفاده می‌شوند، بر اساس استانداردهای ISO 10628 و ISO 14617 فهرست شده‌اند.

نماد تجهیزات و لوازم شیمیایی

	لوله		لوله با عایق حرارتی		Jacketed pipe		لوله گرم یا سرد شده
	مخزن همزده ژاکت دار (اتوکلاو)		Half pipe mixing vessel		مخزن افقی تحت فشار		مخزن عمودی تحت فشار
	پمپ		پمپ خلاء یا کمپرسور		کیسه		مخزن گاز
	فن		فن محوری		فن شعاعی		Dryer
	Packed column		برج سینی دار		Furnace		Cooling tower
	مبدل گرمایی		مبدل گرمایی		کولر		Plate & frame heat exchanger
	Double pipe heat exchanger		Fixed straight tubes heat exchanger		U shaped tubes heat exchanger		مبدل گرمایی مارپیچی
	Covered gas vent		Curved gas vent		(Air) filter		قیف
	تله بخار		Viewing glass		Pressure reducing valve		لوله انعطاف‌پذیر
	شیر صنعتی		شیر کنترل		شیر دستی		Back draft damper
	شیر سوزنی		شیر پروانه‌ای		شیر دیافراگمی		Ball valve

• فرایند نمودار جریان