نظربازی

نظربازی به معنای نگاه به زیبارویان، به طور خاص پسران جوان و امردان، و معاشقهٔ چشمی، از اصطلاحات رایج در آثار مربوط به عرفان اسلامی است.

شاهزاده و درویش، اثر رضا عباسی، سدهٔ یازدهم ه. ق

اصطلاحات مربوط به نظربازی به طور گسترده‌ای در ادبیات فارسی بازتاب یافته‌است. نظربازی آداب و رسوم و روش‌ها و فنونی برای خود داشته به طوری‌که حافظ آن را علم نظر نامیده:

جوان و دو عاشق، تصویری از یک نسخهٔ مصور هفت اورنگ جامی، سدهٔ دهم ه. ق

نظربازی مخالفینی نیز داشته از پرشورترین آن‌ها ابن جوزی (مرگ ۵۹۷ ه. ق) است که در کتاب «ذم‌الهوی» و بخش‌هایی از کتاب «تلبیس ابلیس» به بیان انتقادات و مخالفت‌های خود با نظربازی می‌پردازد. وی می‌نویسد که ابن طاهر مقدسی کتابی در دفاع از نظربازی نوشته بوده‌است.

اشاعره نظربازی را این‌گونه توجیه می‌کرده‌اند که مشاهدهٔ زیبایی همان مشاهدهٔ حق یا تمرینی برای مشاهدهٔ جمال حق است. احادیثی از محمد، پیامبر اسلام، هم در توصیه نظربازی نقل شده‌است. برای مثال «اگر نظر به خوبرویان از روی عبرت باشد عبادت است اما کسی که از روی شهوت می‌نگرد برای او چهل هزار گناه نوشته می‌شود».[1] یا حدیث مشهور دیگری به مضمون «نیکی [یا نیازهای خود] را نزد خوبرویان بجوئید».[2]