معرفت‌شناسی تکاملی

معرفت‌شناسی تکاملی (به انگلیسی Evolutionary Epistemology) نظریه‌ای است در حوزهٔ معرفت‌شناسی که بر تکامل پذیری فهم و ادراک بشر تأکید دارد. اما تقریرهای بسیار متنوعی در مورد تکامل پذیری فهم تاکنون صادر و بیان شده‌است. دردهه‌های اخیر، بسیاری از زیستشناسان و فیلسوفان علاقه وافری به معرفت‌شناسی تکاملی پیدا کرده‌اند. در این دیدگاه استدلال می‌شود که نه تنها توانایی‌های شناختی انسان‌ها (و حتی جانوران)، نتیجهٔ تکامل زیستی‌اند، بلکه خود تکامل را می‌توان به عنوان یک فرایند شناختی توصیف کرد.[1]

تاریخچه

معرفت‌شناسی تکاملی به مثابه یک اصطلاح توسط دونالد توماس کمبل با هدف بازسازی علم و به‌طور کلی معرفت، بر پایه‌های علوم زیستی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی وضع شده‌است.[2] و شاید هم از نظریه تکامل داروین ریشه گرفت (کتاب‌های خاستگاه گونه‌ها و تبار انسان اثر چارلز داروین) و سپس با تعبیر فرگشت توسعه یافت.[3] بر اساس نظریه داروین گونه‌های زیستی با گذشت زمان تکامل می‌یابند. این گونه سازگاری‌ها نسبت به محیط شانس بیشتری برای زنده ماندن دارند. در زیست‌شناسی تکاملی جانداران از طریق انطباق پذیری با محیط می‌توانند معرفت خود را نسبت به محیط افزایش (بهبود و تکامل ) دهند. این نظریه اولین بار توسط کمبل مطرح شد و توسط کارل پوپر[4] بسط داده شد.[5] اما اینک این رویکرد، گاهی یک رهیافت طبیعت گرایانه و گاه شامل رهیافتهای الهی نیز هست؛ که براهمیت تکامل پذیری فهم بشر و دامنهٔ گسترده حقیقت، تأکید می‌کند.[6][7] در تقریر فرگشتی برای حرکت طبیعت پدیده‌ها، دو نقش وجود دارد، در نقش اول، انتخاب طبیعی زاینده و حفظ‌کننده و اعتماد پذیری حواس و مکانیزم‌های شناختی ماست. همچنان‌که میان آن مکانیزم‌ها و جهان سازگاری ایجاد می‌کند. در نقش دوم، یادگیری خطا و آزمایش و فرگشت نظریه‌های علمی به عنوان فرایندهای طبیعی تفسیر می‌شوند.[8][9][10]

مدلها و دیدگاه‌های فرگشتی

در معرفتشناسی تکاملی، مدل‌ها و استعاره‌ها به مانند ابزارهای ارتباطی مسایلِ مختلف، از تکاملِ زیستی تا رشد معرفت علمی را به هم مرتبط می‌کنند. در این میان کمبل می‌گویند: «تکامل زیستی خودش فرایندی معرفتی است.» اما تولمین می‌گویند که تغییر مفهومی،[۳۲] فرایندی تکاملی شبیه به فرایند انتخاب طبیعی است. تولمین معتقد است که مفاهیم علمی رقیب در فرایند انتخاب طبیعی مورد گزینش دانشمندان قرار می‌گیرند. برخی دیگر، از جمله دیوید هال انتخابِ طبیعی زیستی و تکاملِ فهمِ علمی را دو نمونه از یک فرایند واحد می‌دانند. عده‌ای دیگر از جمله پلاتکین، ژیگو و بلکمور فرایندهای انتخابی را در همه جا پی‌می‌گیرند و نگرشی را که به نام داروینیسم جهانی[11] شناخته شده‌است توسعه داده‌اند.[12]

منابع
  • نظریه معرفت‌شناسی تکاملی پوپر و نگاهی انتقادی به. کاربردهای آن در تعلیم و تربیت. پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت، ۱۵۹–۱۸۴، صفار حیدری، دانشگاه فردوسی مشهد.
  • اسفار اربعه، ملاصدرا، السفر الأول/ المسلک الأول / مقدمة / غایت فلسفه نظری و عملی/ ج۱/ص ۲۰ و ۲۱
  • پژوهش‌نامه مبانی تعلیم و تربیت، نظریه معرفت‌شناسی تکاملی پوپر و نگاهی انتقادی به کاربردهای آن در تعلیم و تربیت، حجت صفارحیدری. سال. ۱, شماره. ۱: بهار و تابستان ۱۳۹۰.
  • سخنرانی ایمانوئل لیما در تد
  • The Book of Trees: Visualizing Branches of Knowledge (2014), Princeton Architectural Press, ISBN 978-1-61689-218-0
  • Visual Complexity: Mapping Patterns of Information (2011), Princeton Architectural Press, ISBN 978-1-56898-936-5
  • Karl Popper on Stanford Encyclopedia of Philosophy
  • Karl Popper: Political Philosophy Internet Encyclopedia of Philosophy

پانویس
  1. Campbell, D.T. “Evolutionary Epistemology”, Schlipp, P. A. (Ed.), The Philosophy of Karl Popper, LaSalle, IL: Open Court, 1974, p.413
  2. http://pi.srbiau.ac.ir/article_7821_1463.html#_ftn5
  3. Bradie, M. , “Assessing Evolutionary Epistemology”, Biology and Philosophy 1, 1986
  4. Karl Popper: Political Philosophy Internet Encyclopedia of Philosophy
  5. پژوهش‌نامه مبانی تعلیم و تربیت، نظریه معرفت‌شناسی تکاملی پوپر و نگاهی انتقادی به کاربردهای آن در تعلیم و تربیت، حجت صفارحیدری. سال. 1, شماره. 1: بهار و تابستان ۱۳۹۰.
  6. Stanford Encyclopedia of Philosophy
  7. http://www.iep.utm.edu/popp-pol/#SH2d
  8. "Evolutionary Epistemology". دانشنامه فلسفه استنفورد. 11 June 2001. Retrieved 10 June 2015.
  9. http://www.amazon.com/Richard-Dawkins-Reflections-Scientists-Philosophers/dp/0199291160/181-7767024-3921456?ie=UTF8&n=283155&redirect=true&ref_=dp_proddesc_0&s=books
  10. Evolutionary Epistemology Volume 190 of the series Synthese Library pp 405-431
  11. http://pi.srbiau.ac.ir/article_7821_1463.html#_ftn25
  12. Bradie, M. “Evolutionary Epistemology”, The Philosophy of Science An Encyclopedia, Sarkar, S. Pfeifer, J. (Eds.), Routledge, New York. , 2006, p.257-58
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.