مسجد حمامیان

مسجد حمامیان مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان بوکان، روستای حمامیان واقع شده‌است. این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۴۸۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[1] تاریخ در اطراف بوکان کنونی به‌طور گسترده ای گسترانیده شده، در پنج کیلومتری این شهر، در روستای حمامیان مسجد تاریخی حمامیان و بقایای مدرسه قدیمی روستای حمامیان که هم‌اکنون قسمتی از کلاس‌های آن سالم مانده، قرار گرفته‌است. این مسجد قبل از جنگ جهانی دوم در سال 1328 هجری قمری بنا شده، و مؤسس آن محمود آقا ایلخانی زاده و معمار آن معمار باشی مراغه ای بوده‌است .

بنای مسجد حمامیان مربع شکل است. مسجد از ترکیب سنگ لاشه معادن اطراف، آجر خشتی، چوب گردو بنا گردیده است. پی بنا که مقاوم در برابر زلزله و طوفان می‌باشد در عمق بیست متری زمین پی ریزی شده‌است . قرینه‌سازی میان ستون‌ها و آجرتراشی‌های سقف و دیوار در این مکان توسط سازنده مورد توجه قرار گرفته .

بر روی سقف مسجد تک گنبد پوششی به صورت دو لایه با ظرافت بنا گردیده که به‌وسیله آجر چهارگوش در بدنه و رنگ آمیزی گیاهی تزئین شده‌است . بعد از احداث بنای مسجد حمامیان، مدرسه ای در جوار آن ساخته شد و در فاصله سی متری آن نیز وضو خانه‌ای در ضلع شمال غربی احداث گردید، به این ترتیب در کنار نام مسجد به مرور مدرسه هم که طلاب علوم دینی نیز در آن تحصیل می‌کردند، اضافه گردید.

در بدو ورود به مسجد تالار چهار ستونی با یک سکوی نسبتاً کوتاه احداث شده که از آن جهت مراسم‌های ویژه و یا ختم اهالی روستا استفاده می‌شده. سقف تالار با چوب درخت توت پوشانده شده و ستون‌های آن به سبک بومی مناطق کردنشین ایران احداث گردیده است.

درب کوچکی تالار را به صحن اصلی مسجد متصل می‌کند. گنبد صحن هرمی و به صورت پلکانی سقف را به نقطه ای واحد متصل می‌کند که همچون دیگر نقاط مسجد برای تزئین آن از هنر آجر تراشی بهره گرفته شده‌است.

در چهار سوی مسجد چهار گلدسته آجری در زیر سقف واقع شده‌اند. محراب مسجد در میان دو پنجره قرار گرفته و در عمق آن نیز پنجره کوچک دیگری تعبیه شده‌است. گرداگرد مسجد نیز با هنر آجر تراشی بهم اتصال یافته‌است.