مرکز تحقیقات استراتژیک

مرکز تحقیقات استراتژیک با نام جدید «مرکز مطالعات و بررسیهای راهبردی» یکی از نهادهای زیر نظر مجمع تشخیص مصلحت نظام است که با هدف تدوین و تنظیم استراتژی برای جمهوری اسلامی ایران در ابعاد گوناگون، و در واقع با شرح وظیفه تهیه پیش نویس "سیاست‌های کلی" نظام در موضوعات مختلف و پیشنهاد آن به کمیسیون‌های تخصصی دبیرخانه و همچنین انجام پژوهشها و مطالعات مورد نیاز مجمع تشخیص مصلحت نظام و در سال ۱۳۶۸ تشکیل گردید.
وظیفهٔ این مرکز انجام مطالعات راهبردی در زمینه‌های مختلف بین‌المللی، سیاسی، اقتصادی، حقوقی، فرهنگی و اجتماعی می‌باشد.

مرکز تحقیقات استراتژیک و پژوهشکدهٔ تحقیقات راهبردی دو مجموعه تحقیقاتی ذیل ساختار دفتر ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام بودند که مرکز تحقیقات استراتژیک در سال ۱۳۹۶ منحل گردید و پژوهشکده تحقیقات راهبردی هم‌اکنون به فعالیت خود ادامه می‌دهد و مرکز تحقیقات استراتژیک نیز پس از حدود یک سال و سه ماه از انحلال آن، با ساختار و نام فارسی سازی شده و در محلی جدید و با نیروی انسانی سابق خود ادامه به کار می‌دهد.

این مرکز تا سال ۱۳۹۶ و در ایام انحلال خود، ساختمان مشهور نیاوران را به مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی تحویل داد و در آن سال با حکم رهبر انقلاب، منحل شد. این مرکز پس از تشکیل مجدد، با همان نیروی انسانی و کارمندان، در خیابان آیت‌الله طالقانی نرسیده به حافظ شروع به کار نمود.[2][3]

این مرکز تا سال ۱۳۷۶ در زمرهٔ یکی از مؤسسات تابعهٔ نهاد ریاست‌جمهوری قرار داشت، اما در این سال براساس مصوبهٔ شورای عالی اداری از نهاد ریاست جمهوری منتزع گردید و به عنوان بخش تحقیقاتی مجمع تشخیص مصلحت نظام به آن پیوست. این مرکز در سال ۱۳۹۶ منحل گردید و با نام جدید مرکز مطالعات و بررسی‌های راهبردی در سال ۱۳۹۷ مجدداً تشکیل گردید.[4] نام جدید این مرکز، «مرکز مطالعات و بررسیهای راهبردی»[5] می‌باشد که در آن، کلمه "مرکز" حفظ گردید اما بجای کلمه "استراتژیک"، معادل فارسی آن، یعنی کلمه "راهبردی" جایگزین گردیده‌است و با همان شرح وظایف قبلی به کار خود ادامه می‌دهد.

مرکز تحقیقات استراتژیک با نام جدید مرکز مطالعات و بررسیهای راهبردی دارای سه معاونت کلان اصلی می‌باشد که در جایگاه اداری در سطح اداره کل تعریف و به شرح ذیل می‌باشند:[6]
اداره کل برنامه‌ریزی، پژوهش و امور نخبگان
اداره کل فناوری پژوهشی و اجتماعی سازی سیاستها
اداره کل پشتیبانی و امور اجرایی[7]

انجام مطالعه و تحقیق پیرامون آن دسته از موضوعاتی که براساس قانون در حیطهٔ وظایف مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار دارد (تدوین سیاست‌های کلان نظام، ارائهٔ مشاوره به رهبری، بازنگری احتمالی قانون اساسی، ارائهٔ راه‌حل در زمینهٔ معضلات کلان و موضوعات مورد اختلاف میان نهادهای قانونی و …) از دیگر وظایف این مرکز می‌باشد. با توجه به اینکه مجمع تشخیص مصلحت نظام در جهت تدوین استراتژی کلی نظام عمل می‌نماید، لذا فعالیت‌های پژوهشی مرکز نیز عمدتاً ماهیتی استراتژیک دارند.
مرکز تحقیقات استراتژیک بخش قابل ملاحظه‌ای از نتایج تحقیقات خود را برای مسؤولان عالی‌رتبهٔ کشور ارائه می‌کند و برخی را نیز به صورت کتاب منتشر می‌سازد. افزون بر آن، نشریهٔ «راهبرد» فصلنامه مرکز تحقیقات استراتژیک نیز بخش دیگری از نتایج تحقیقی را در قالب مقالات منتشر می‌کند. فصلنامهٔ National Interest نشریهٔ دیگر این مرکز می‌باشد که به زبان انگلیسی منتشر می‌شود.[8]

• سید محمد موسوی خوئینی‌ها (۱۳۶۸–۱۳۷۱)
• حسن روحانی (۱۳۷۱–۱۳۹۲)
• علی‌اکبر ولایتی (۱۳۹۲–۱۳۹۶)[9]
• محمد مبینی (۱۳۹۷ تا ۱۳۹۸)
• میثم مظفر (۱۳۹۸ تاکنون)[10]

در حال حاضر این مرکز، مدیریت و سیاستگذاری و بودجه ریزی و برنامه‌ریزی ستادی هفت مجموعه را همزمان با وظایف ستادی خود در دست انجام دارد و این مجموعه‌ها می‌بایست اقدامات و فرایندهای پژوهشی و برنامه‌های پژوهشی و تأمین بودجه خود را با این مرکز هماهنگ و برنامه‌ریزی نمایند. ۷ مجموعه پژوهشی مذکور به شرح ذیل می‌باشند:
- پژوهشکده شهید صدر
- پژوهشکده سیاستگذاری، توسعه پایدار و امور زیربنایی
- پژوهشکده تحقیقات راهبردی
- دفتر بررسی‌های راهبردی
- پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف
- پژوهشکده چشم‌انداز و آینده‌پژوهی
- اندیشکده سیاستگذاری دولت اسلامی[11]

• وبگاه رسمی