محسن علوی
محسن علوی (۱۲۹۴ در همدان - ۱۸ بهمن 1332 در تهران)، معلم، رئیس ادارهٔ فرهنگ کرمانشاه، فعال سیاسی عضو حزب تودهٔ ایران و مسئول شعبهٔ ایالتی این حزب در استان کرمانشاه بود که در جریان بازداشت سراسری اعضای حزب تودهٔ ایران در سال ۱332 در تاریخ ۱۸ بهم 1332 در کمیته مشترک ضد خرابکاری در تهران زیر شکنجه درگذشت.
محسن علوی | |
|---|---|
| مسئول شعبهٔ ایالتی حزب تودهٔ ایران در استان کرمانشاه | |
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | ۱۲۹۴ همدان، ایران |
| درگذشته | ۱۸ بهمن 1362 تهران، ایران |
| حزب سیاسی | حزب تودهٔ ایران |
زندگی و فعالیت سیاسی
محسن علوی در سال ۱۲۹۴ در همدان به دنیا آمد. خانوادهٔ وی پس از مدتی به کرمانشاه مهاجرت کردند. وی به عنوان معلم ریاضی و فیزیک مشغول به کار شد. در دههٔ ۲۰ که دبیرستان شاهپور تنها مدرسه در شهر کرمانشاه بود که سیکل دوم دبیرستان را ارائه می‌کرد، وی در این دبیرستان به تدریس فیزیک و ریاضی می‌پرداخت. در همین زمان به فعالیت سیاسی روی آورد و عضو حزب تودهٔ ایران شد. علوی پس از هشت سال کار در مشهد و کرمانشاه برای مدتی به قم تبعید شد.[1] وی در جریان حوادث سیاسی سال‌های ۵–۱۳۲۰ در زمان جنگ جهانی دوم که کرمانشاه تحت اشغال نیروهای انگلیسی بود به عنوان مسئول شعبهٔ ایالتی حزب توده در کرمانشاه نقش تعیین کننده ای در رهبری نیروهای مخالف بریتانیا و نیز اعتراضات کارگران داشت.[2]
علوی پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دستگیر، در لشکر ۲ زرهی زندانی و در آنجا تحت شکنجه قرار گرفت. در جریان این شکنجه‌ها دست چپ وی به سبب دستبند قپانی طور کامل فلج شده و پس از آن دست خود را از گردنش آویزان می‌کرد.[3][4][5]
علوی در پلنوم هفدهم کمیته مرکزی حزب توده در فروردین ۱۳۶۰ در تهران به عضویت کمیتهٔ مرکزی حزب درآمد.[6]
محسن علوی در جریان بازداشت سراسری رهبران حزب توده در هفتم اردیبهشت سال ۱۳۶۲ دستگیر شد. این دستگیری‌ها در عملیاتی با اسم رمز «حضرت علی» انجام شد و طی آن حدود ۱۷۰ نفر از کادرهای حزب در تهران و ۵۰۰ نفر نیز در شهرستان‌ها دستگیر شدند. در جریان این دستگیری‌ها علاوه بر علوی، افرادی مانند احسان طبری، فرج‌الله میزانی، بهرام دانش، رحمان هاتفی، احمد دانش، حسین جودت، انوشیروان ابراهیمی، هدایت‌الله معلم، هدایت‌الله حاتمی، علی گلاویژ، جواد ارتشیار، ملکه محمدی، فاطمه مدرسی تهرانی (سیمین فردین)، اعضای باقیماندهٔ رهبری و اعضای سازمان مخفی و نظامی حزب تحت عنوان مقابله با طرح کودتای نظامی دستگیر شدند. دامنه دستگیری‌ها تا ماه‌های بعد هم ادامه داشت.[7] اگرچه بیشتر افراد بازداشت شده روانهٔ زندان شدند، اما محسن علوی پس از چند ماه شکنجه و حبس انفرادی در روز ۱۸ بهمن ۱۳۶۲ کشته شد و در بهشت زهرای تهران قطعه ۹۷، ردیف ۱۹۲، شماره ۲۸ به خاک سپرده شد. در جریان این دستگیری‌ها به جز علوی، ۱۰ تن دیگر نیز کشته شدند.[3]
خاطرات
اعتصاب دانش آموزان
محمدعلی عمویی در خاطرات خود با عنوان دُرد زمانه از محسن علوی و نقش وی در گرایشش به حزب تودهٔ ایران صحبت می‌کند. عمویی که در دبیرستانی درس می‌خوانده که علوی در آن تدریس می‌کرده، در جریان یک اعتراض دانش آموزی و از طریق محسن علوی به کلوپ حزب توده در کرمانشاه راه می‌یابد و با حزب تودهٔ ایران آشنا می‌شود. علوی در جریان این اعتراض دانش آموزان را برای اعتصاب راهنمایی می‌کرده است. این اعتصاب در نهایت به عزل رئیس ادارهٔ فرهنگ کرمانشاه می‌انجامد.[8]
پانویس
- کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی ایران: نامه محسن علوی کارمند وزارت فرهنگ کرمانشاه به مجلس شورای ملی درشکایت از انتقالش به قم؛ بایگانی‌شده در ۵ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine بازدید در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۴.
- فصلنامۀ فرهنگی و اجتماعی گفتگو: نهضت غرب، نوشتۀ کاوه بیات؛ بازدید در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۴.
- پایگاه اینترنتی راه توده: با ۱۱ قربانی زیر شکنجه به زندان اوین منتقل شدیم (بخش دوم نامه زنده یاد نورالدین کیانوری به علی خامنه ای)؛ بازدید در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۴.
- پایگاه اینترنتی گویانیوز: دروغ هرچه چربتر بهتر؟ خسرو شاکری (زند)؛ بازدید در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۴.
- همنشین بهار: خاطرات خانه زندگان (قسمت ۱۹)، تاریخ ایران با افسانه و شایعه همراه است؛ بازدید در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۴.
- مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، پایگاه جامع تاریخ معاصر ایران: حزب توده در دورۀ انتقال بعد از انقلاب؛ بازدید در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۴.
- خبرگزاری بی‌بی‌سی: فراز و نشیب حزب توده ایران در دهه ۶۰؛ از کامروایی تا اعدام، نوشتۀ ایرج مصداقی؛ بازدید در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۴.
- پایگاه اینترنتی اطلاعات.نت: دو جلسه دیدار و پرسش و پاسخ محمد علی عموئی در اجلاس دفتر «ادوار تحکیم وحدت»، آگاهی نسل جوان کشور از حزب توده ایران؛ بایگانی‌شده در ۴ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine بازدید در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۴.