مؤسسه انتشارات فرانکلین
مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین (Franklin Book Program) از مؤسسات بزرگ چاپ و انتشار کتاب است.
| مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین | |
|---|---|
| ملیت | آمریکایی |
| دیگر نام‌ها | Franklin Book Program |
| سال‌های فعالیت | از ۱۹۵۲ |
مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین (ایالات متحدهٔ آمریکا)
مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین (Franklin Book Program) از مؤسسات بزرگ انتشار کتاب است که در سال ۱۹۵۲ به‌منظور گسترش زمینهٔ چاپ و انتشار کتاب در نیویورک آمریکا پایه‌گذاری شد. ابتدا نام این سازمان Franklin Book Publications بود، اما از سال ۱۹۶۴ به نام فعلی تغییر عنوان یافت.[1] هدف اصلی از تأسیس این مؤسسه، فراهم‌آوردن مقدمات ترجمه و انتشار کتابهای آمریکایی به زبان کشورهای در حال توسعه بود؛ ولی به‌تدریج دامنهٔ فعالیت این مؤسسه از محدودهٔ اهداف نخستین بنیانگذاران آن فراتر رفت و به چاپ و نشر کتابهای محلی در حوزه‌های نمایندگی مؤسسه انجامید. دیتوس سی. اسمیت (Datus C. Smith)، مدیر عامل مؤسسه فرانکلین بود. او قبلاً ریاست انتشارات دانشگاه پرینستون را عهده‌دار بود. در طول مدت فعالیت این بنگاه انتشاراتی، قریب ۳۰۰۰ عنوان کتاب به زبان‌های عربی، فارسی، اردو، اسپانیول و بسیاری از زبان‌های آفریقایی انتشار یافت.[1]
مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین تهران
در نوامبر سال ۱۹۵۳ نمایندگی مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین در تهران آغاز به کار کرد. پایه‌گذار و مدیرعامل این مؤسسه همایون صنعتی‌زاده بود. مؤسسهٔ فرانکلین در ایران، در عرض چند سال به تشکیلاتی با تأثیری دیرپا بر صنعت نشر ایران تبدیل شد. کار فرانکلین با آماده‌سازی کتاب‌ها برای انتشار آغاز گشت و برای اولین بار عمل ویرایش و تولید فنی کتاب (صفحه‌آرایی، نمایه‌سازی، طراحی جلد و غیره) به شکل نوین در آن انجام گرفت. بخش دیگر خدمات مؤسسه، ویرایش «کتابهای غیردرسی» بود که سپس به تشکیلاتی گسترده تبدیل شد. در سال‌های بعد، این مؤسسه به چاپ کتابهای درسی کشور پرداخت. فرانکلین از محل عواید چاپ این کتاب‌ها، چاپخانه‌ای مجهز به نام «شرکت افست» تأسیس کرد و بخشی از سهام آن را بین ناشران توزیع نمود… «سازمان کتابهای جیبی» از جمله مؤسسات دیگری بود که در سال ۱۳۳۹ در کنار دیگر فعالیت‌های مؤسسه فرانکلین آغاز به کار کرد. این سازمان در سال ۱۳۴۸ به عنوان یک شرکت سهامی انتفاعی به ثبت رسید. اما در سال ۱۳۳۵ سازمان کتابهای جیبی از این مؤسسه جدا شد.[2]
سیروس علی‌نژاد در این خصوص می‌نویسد:
«بی‌تردید هیچ سازمان نشری در ایران به اندازهٔ انتشارات فرانکلین موفق نبوده‌است. ویراستاری کتاب، نخست در همین سازمان شکل گرفت. مهم‌ترین کتابهای ادبی آن دوره مانند «از صبا تا نیما» در این سازمان آماده و منتشر شد. درمجموع، ۱۵۰۰ عنوان از بهترین کتابهای ترجمه در همین سازمان به فارسی‌زبانان اهدا شد. شیوهٔ کار همایون صنعتی در انتشارات فرانکلین جالب بود. حق‌الترجمهٔ کتاب را یک‌جا می‌خرید؛ همهٔ امور مربوط به چاپ، از ویرایش تا تصحیح و غلط‌گیری را انجام می‌داد. اجرت طرح جلد و هزینهٔ تبلیغات را می‌پرداخت و برای چاپ و نشر به دست ناشر می‌سپرد و در ازای تمام این کارها ۱۵ درصد از بهای پشت جلد دریافت می‌کرد. در ابتدای کتاب هم عبارت «با همکاری مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین» ذکر می‌شد. کتاب در آن زمان‌ها تیراژ چندانی نداشت، هر چند از تیراژ امروزی بیشتر بود. صنعتی‌زاده به فکر آن افتاد که از طریق ارزان کردن کتاب، تیراژش را در ایران بالا ببرد؛ از اینجا به انتشار کتابهای جیبی رسید.[3]
صنعتی‌زاده تا سال ۱۹۶۵ و جانشینی علی‌اصغر مهاجر در این سمت باقی بود. نحوهٔ آشنایی «مهاجر» با مؤسسهٔ فرانکلین و پیشینهٔ او را صنعتی‌زاده در خاطرات خود بازگو کرده‌است.[4] مؤسسه فرانکلین تهران، در سال ۱۹۷۹ در بحبوحهٔ انقلاب ۱۳۵۷ ایران منحل شد.[5]
پانویس
- «مؤسسه انتشارات فرانکلین تهران». پایگاه مجلات تخصصی نور. دریافت‌شده در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱.
- تاریخچه شرکت انتشارات علمی و فرهنگی بایگانی‌شده در ۱۹ آوریل ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine بازبینی‌شده در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱.
- «همایون صنعتی؛ زندگینامه». وبگاه بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱.
- «گفتگو با همایون صنعتی دربارهٔ شکل‌گیری انتشارات فرانکلین». وبگاه پرسیکا دیجیتال. دریافت‌شده در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱.
- «FRANKLIN BOOK PROGRAM». Encyclopædia Iranica. دریافت‌شده در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱.
منابع
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به مؤسسه انتشارات فرانکلین در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
- «مؤسسۀ انتشارات فرانکلین» نامهٔ انجمن کتابداران ایران، ۱۳۵۷، شماره ۴۱، نویسنده: ج.م. فیلستروپ، مترجم: آرین، گیتی.
- FRANKLIN BOOK PROGRAM دانشنامهٔ ایرانیکا
- تاریخچۀ شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
- مقاله «همایون صنعتی‌زاده» دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا (فارسی)
- همایون صنعتی؛ زندگینامه بی‌بی‌سی فارسی