قرآن کوفی سمرقند
قرآن کوفی سمرقند (انگلیسی: Samarkand Kufic Quran) (مشهور به قرآن عثمان، نسخه خطی سمرقند و قرآن تاشکند) یک نسخه خطی قرآن از قرن هشتم میلادی می‌باشد که در محدودهٔ عراق مدرن به خط کوفی نوشته شده‌است. مسلمانان ازبک محلی بر این باورند که این مصحف متعلق به خلیفه‌ی سوم مسلمانان اهل سنت، عثمان بن عفان، و قدیمی‌ترین قرآن جهان است.[1] این مصحف هم‌اکنون در کتابخانه «خاست امام» در تاشکند ازبکستان نگهداری
تاریخ گذاری
بر اساس مطالعات رسم‌الخطی و کتیبه‌شناسی، این نسخه خطی مربوط به قرن دوم هجری(قرن هشتم میلادی) یا به احتمالی مربوط به آغاز قرن نهم است.[2][3] تاریخ گذاری رادیو کربنی با احتمال ۹۵/۴٪ تاریخ‌گذاری بین ۵۹۵ تا ۸۵۵ میلادی را نشان می‌دهد.[3]
تاریخچه
احادیث اشاره دارند که کپی کردن قرآن یکی از کارهایی بود که توسط خلیفه سوم، عثمان انجام شد، هر چند این ادعا پرسش‌برانگیز شد، با این حال هیچ مدرکی ارائه نشد. در سال ۶۵۱ یعنی ۱۹ سال پس از درگذشت محمد پیامبر اسلام، عثمان، کمیته‌ای برای جمع‌آوری یک کپی استاندارد از متن قرآن را تشکیل داد.[1] پنج نسخه از این قرآن رسمی به شهرهای بزرگ مسلمان در آن دوران فرستاده شد و عثمان یکی را برای استفاده خودش در مدینه نگه داشت. هر چند به احتمال قوی قرآن سمرقند یکی از آن کپی‌ها نیست. گمان می‌رفت تنها کپی باقی مانده نسخه‌ای باشد که در قصر توپقاپی در ترکیه نگهداری می‌شود،[1][4] اما مطالعات نشان داده‌اند که نسخه خطی توپقاپی نیز از قرن ششم میلادی نبوده و بسیار جدیدتر است.[5][6]
پس از عثمان علی به خلافت رسید، کسی که قرآن عثمان را به کوفه که امروزه در عراق واقع است برد. سرگذشت تاریخی این نسخه از قرآن، فقط از افسانه‌ها شناخته شده‌است. طبق یکی از آنها، وقتی تیمور لنگ آن سرزمین را ویران کرد، قرآن را به عنوان گنجی از غنائم جنگی به پایتخت خود، سمرقند، برد. طبق حکایتی دیگر، قرآن توسط شیخ خواجه احرار، بزرگ صوفی ترکستانی پس از اینکه خلیفه را درمان کرد به عنوان یک هدیه از خلافت رم به سمرقند آمد. با این وجود، دانشمندان بر سر اینکه این مصحف متعلق به عثمان باشد اختلاف نظر دارند.
این قرآن در مسجد خواجه احرار سمرقند برای چهار قرن باقی ماند تا ۱۸۶۹، وقتی که ژنرال روسی آبراموو آن را از ملاهای مسجد خرید و به کنستانتین فن کاوفمن، استاندار ترکستان، داد کسی که آن را به کتابخانه امپراطوری در سن‌پترزبورگ (امروزه همان کتابخانه ملی روسیه) فرستاد.[1] کتاب مورد توجه شرق‌شناسان قرار گرفت و در پایان در سال ۱۹۰۵ یک نسخه کپی دقیق از آن در سن‌پترزبورگ تهیه شد. ۵۰ کپی به سرعت کمیاب شد. اولین شرح و تاریخ‌گذاری جامع نسخه خطی توسط شرق‌شناس روسی شبونین در ۱۸۹۱ انجام شد.
بعد از انقلاب اکتبر، ولادیمیر لنین، در یک حرکت برای حسن نیت نسبت به مسلمانان روسیه، قرآن را به مردم اوفا در باشقیرستان داد. پس از درخواست‌های مکرر مردم جمهوری سوسیالیستی شوروی ترکستان مستقل، قرآن در سال ۱۹۲۴ به آسیای مرکزی به تاشکند برگردانده شد و هم‌اکنون در آنجاست.[1]
وضعیت کنونی
نسخه خطی پوستی هم‌اکنون در کتابخانه مسجد «تلیاشایاخ»، در منطقه قدیمی «خاست امام» (خضرتی امام) نزدیک مقبره علامه قرن دهم قفال ششی در تاشکند ازبکستان نگهداری می‌شود.
نسخه خطی ناقص است:[1] این مصحف از میان آیه ۷ سوره دوم شروع شده و در پایان سوره ۴۳ آیه ۱۰ تمام می‌شود. نسخه خطی در هر صفحه بین ۸ تا ۱۲ خط دارد که قدمت آن را نشان می‌دهد و متن بدون هیچ گونه صدا گذاری عربی می‌باشد.
جستارهای وابسته
منابع
- یان مک ویلیام (۲۰۰۶/۰۱/۰۵). "Tashkent's hidden Islamic relic". BBC News. بازبینی در ۲۰۱۰/۰۵/۲۷.
- "The "Qur'ān Of ʿUthmān” At Tashkent (Samarqand), Uzbekistan, From 2nd Century Hijra". بازبینی در ۵ سپتامبر ۲۰۱۳.
- E. A. Rezvan, "On The Dating Of An Uthmanic Qur'an From St. Petersburg", Manuscripta Orientalia, 2000, Volume 6, No. 3, pp. 19-22.
- http://books.google.com/books?id=jP850CjN_voC&pg=PA17&vq=uthman+topkapi&dq=topkapi+quran+uthman&as_brr=0&source=gbs_search_s&sig=ACfU3U3NWsJjnotslerbjWEq1LUniEgvxw
- Kodex Topkapı Sarayı Müzesi at corpus coranicum
- «Mushaf Topkapi». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ مه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۴ ژوئن ۲۰۱۶.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Samarkand Kufic Quran». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۴ ژوئن ۲۰۱۶.
پیوند به بیرون
- Codex Parisino-petropolitanus
- "Memory of the World Register - Nomination Form Uzbekistan - Holy Koran Mushaf of Othman". UNESCO. Retrieved 26 September 2012.
- W. Ouspensky, S. Pissaref, ed. (1905). Coran coufique de Samarcand (facsimile) = Самаркандский куфический Коран (факсимиле). St. Pétersbourg: Institut Archéologique de St. Pétersbourg.
- (Russian) Шебунин, А. Ф. Куфический Коран СПб. Публичной Библиотеки // Записки Восточного отделения Императорского Русского археологического общества. — Вып. ۱—۴. — СПб. , ۱۸۹۲. — Т. VI. — С. ۷۶—۷۷.
- Самаркандский куфический Коран (in Russian). RARUS'S GALLERY. Retrieved 26 September 2012.