فیروزآباد (بردسکن)

این اثر تاریخی در ۱۷ کیلومتری جنوب شهر بردسکن و در بخش شهرآباد در میان روستای فیروزآباد و بر روی ویرانه‌های بست دروازه ترشیز قدیم قرار دارد. شواهد باستان‌شناسی مؤید آثار زیستگاهی از صدر اسلام تا سده هفتم هجری در اطراف بنا است که بنا بر اقوال عبور امام رضا از این مسیر بوده‌است. مناره مزبور با ظاهری استوانه‌ای شکل و با ارتفاع فعلی ۱۸ متر با وجود عناصر تزئینی و نحوه آجرچینی نشان دهنده معماری به سبک و شیوه رازی است.

مناره فیروزآباد دارای دو کتیبه در بالا و پایین به خط کوفی است همچنین در داخل مناره نیز پلکانی به‌طور مارپیچ تعبیه شده‌است که روی هم رفته شواهد معماری انتساب این اثر را به عصر سلجوقی نشان می‌دهد.

این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۹۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[3]

محوطه فیروز آباد مربوط به دوران تاریخی پیش از اسلام تا دوره تیموریان است و در شهرستان بردسکن، بخش مرکزی، روستای فیروز آباد واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۹۱۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[4]

در جنوب و جنوب‌غربی روستای فیروزآباد و منتهی‌الیه ساختمان‌های مسکونی، محوطه‌ای بزرگ باستانی وجود دارد که تنها بنای پابرجا و سالم آن مناره استوانه‌ای آجری است (برج فیروزآباد). محوطه مزبور شامل تپه‌ای مدور به ارتفاع ۱۲ متر و شعاع ۷۰ متر و با پیرامونی حدود ۴۰۰ متر، یک حصار گلی مستطیل شکل و بقایای ساختمان‌های داخل حصار می‌باشد که اکثراً تخریب شده و در حال حاضر به صورت تپه ماهورهایی در داخل حصار خودنمایی می‌کند. سالم‌ترین بخش معماری شهر سمت جنوب‌غربی و حدفاصل بارو و تپه مرکزی (بقایای ارگ) است. بقایای ساختمانی شامل دیوار‍های قطور خشتی و گلی و آجری و متعلق به اتاق‌های مربع و مستطیل با تاق‌های ورودی جناغی شکل می‌باشد. باروی شهر، گلی و در حال حاضر مرتفع‌ترین بخش آن بیش از ۳ متر ارتفاع ندارد ولی مسلماً ارتفاع آن بیشتر از این بوده‌است. سرتاسر بارو برج‌هایی مدور به فاصله ۱۰ متر از یکدیگر ایجاد شده‌است.

با توجه به آثار و شواهد موجود، موقعیت جغرافیایی و تاریخی، موقعیت مکانی آن نسبت به کندر، وسعت و گستردگی آن و انباشت و تراکم آثار و بقایای باستانی می‌توان به یقین اظهار نمود که این مکان همان ترشیز باستانی بوده‌است. مواد فرهنگی-تاریخی برجای مانده و مهم‌تر از همه سفال‌های موجود، گویای این واقعیت هستند که این مکان از دوران تاریخی قبل از اسلام تا دوره تیموری مسکونی و آباد بوده‌است.[5]