فوتوتراپی نوزادان

هنگامی که مولکول بیلی‌روبین عادی (۴z،۱۵z-بیلی‌روبین) تحت تابش نور قرار می‌گیرد، تبدیل به اشکال ناپایدار مولکول بیلی‌روبین می‌شود. این اشکال حد واسط می‌توانند یا بااکسیژن واکنش انجام دهند که محصولاتی بی‌رنگ با وزن مولکولی پایینتر بسازند که می‌تواند در ادرار حل و دفع شود یا بازآرایی شوند تا ایزومر ساختمانی بیلی‌روبین را بسازند که لومی‌روبین نامیده می‌شود که می‌تواند در ادرار یا صفرا حل و دفع گردد.

مکانیسم فوتوتراپی

ممکن است بجای دو مورد بالا، اشکال حد واسط تبدیل به ایزومرهای فضایی بیلی‌روبین شوند که در آن حداقل یکی از دو وضعیت Z به وضعیت E تبدیل شده‌است. Z مخفف واژه آلمانی zusammen است که کنارهم معنی می‌دهد و E مخفف entgegen آلمانی است که یعنی روبرو. از این واژه‌ها برای نشان دادن وضعیت اتم‌ها حول پیوند کووالانسی استفاده می‌شود. عددهای ۴ و ۱۵، محل پیوندهای کووالانسی را نشان می‌دهند. در شکل بالا، تنها دو فوتوایزومر اصلی نشان داده شده‌اند. ایجاد ایزومرهای فضایی، سریعتر از ایزومرهای ساختمانی است و برگشت‌پذیر هم می‌باشد و هردو این ایزومرسازیها، از روند ترکیب با اکسیژن (فوتواکسیداسیون) سریعتر هستند. ایزومرهای نوری بیلی‌روبین، کمتر تمایل به چسبیدن به چربی‌ها دارند و می‌توانند در صفرا مستقیماً بدون گلوکورونید دفع شوند. لومی‌روبین در ادرار هم دفع می‌شود. محصولات فوتواکسیداسیون بیشتر در ادرار حل می‌شوند. همین که ایزومرهای فضایی وارد صفرا شوند، خودبخود تبدیل به بیلی‌روبین می‌شوند.[2]

• در فوتوتراپی سنتی[Conventional 1]، یک منبع نورِ‌غیر فیبراپتیکی بالای سر نوزاد قرار می‌گیرد.[3]
• در فوتوتراپی فیبراپتیک[Fibreoptic 1]، نور به وسیلهٔ کابل یک نوری به یک سطح پتومانند منتقل می‌شود که می‌تواند بدور نوزاد پیچیده شود.[4]

پتوی زردی (بیلی بلانکت[5])، نوعی فوتوتراپی فیبراپتیک می‌باشد.

• در فوتوتراپی چندگانه[6]، بیش از یک منبع نوری به صورت همزمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. مثلاً دو واحد یا بیشتر از فوتوتراپی سنتی یا ترکیبی از سنتی و فیبراپتیک.[7]

درست است که در طیف نوری، طول موج ۴۵۹ نانومتر (در قسمت آبی نور مرئی) از همه طول موج‌ها مؤثرتر است، اما با توجه به اینکه هرچه طول موج بزرگتر می‌شود، نفوذ بیشتری در پوست پیدا می‌کند، بهترین طول موج از نظر کاربردی در گستره ۴۶۰ تا ۴۹۰ نانومتر قرار می‌گیرد. در نوزادان ترم و نزدیک به ترم، بجای انکوباتور بهتر است از گهواره استفاده شود چونکه طلق انکوباتور جلوی تابش کامل را می‌گیرد و از اینکه منبع نور به حدود ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتری نوزاد برسد جلوگیری می‌کند. البته لامپ‌های تنگستنی یا هالوژن را نباید به این اندازه به نوزاد نزدیک کرد. منبع‌های نور فرعی مثل زیرانداز فیبراپتیک نوری، یا لامپ‌های LED مخصوص ویا لامپ‌های فلورسنت خاص آبی می‌توانند زیر نوزاد تابش داشته باشند. اگر نوزاد مجبور است که در انکوباتور تحت تابش قرار بگیرد، شعاع‌های نوری باید به صورت مایل به طلق انکوباتور تابانده شوند تا جلوی هدر رفتن نور را در اثر بازتابش را بگیرند.[8]

کارآمدی فوتوتراپی به میزان درخشان بودن[یاداشت 1](برون‌ده انرژی) منبع نوری وابسته است. با یک رادیومتر[یاداشت 2] یا اسپکترورادیومتر[یاداشت 3]، میزان درخشانی را به واحد وات بر سانتیمتر مربع یا میکرووات بر سانتیمتر مربع بر نانومتر (μW/cm2/nm)در یک طول موج معین اندازه می‌گیرند. یک منبع نوری سنتی یا استاندارد، باید هنگامی که در فاصله ۲۰ سانتیمتری بالای سر نوزاد قرار می‌گیرد، باید بتواند ۸ تا ۱۰ میکرووات بر سانتیمتر مربع بر نانومتر در طیف نوری ۴۳۰ تا ۴۹۰ به نوزاد بتاباند، البته دستگاه اندازه‌گیری باید در سطح نوزاد قرار گیرد. لامپ‌های فلورسنت آبی مخصوص، می‌توانند ۳۰ تا ۴۰ μW/cm2/nm نور به نوزاد بتابانند..[9]

معمولاً لازم نیست پوشک نوزاد را هنگام فوتوتراپی دربیاورند، مگر اینکه با وجود فوتوتراپی بیلی‌روبین بالا رود. اگر کناره‌های گهواره را با فویل آلومینیومی یا پارچه سفید بپوشانیم، اثر فوتوتراپی لفزوده می‌شود. برای آسیب ندیدن شبکیه نوزاد، استفاده از چشم‌بند الزامی است..[10]

براساس منابع موجود، فرق خاصی بین فوتوتراپی LED و سنتی وجود ندارد، اما با توجه به اینکه در فوتوتراپی LED افزودن مایع دریافتی نوزاد لازم نیست، از نظر کاربردی، فوتوتراپی LED راحتتر است.[11]

اثبات شده‌است که بیشتر کردن دریافت مایع در نوزاد ترمی که فوتوتراپی می‌شود، نیاز به تعویض خون را کاهش می‌دهد و طول مدت فوتوتراپی را کم می‌کند. البته این بدین معنی نیست که همه نوزادان تحت فوتوتراپی باید به صورت روتین تحت مایع درمانی قرار گیرند، چونکه ممکن است چنین رویکردی شیردهی موفقیت‌آمیز را دچار اختلال کند. البته کل مطالعات دال بر نافع بودن مایع درمانی، پیش از به بازار آمدن فوتوتراپی‌های مدرن LED انجام شده بودند، که ممکن است با ادعای فوتوتراپی LED مبنی بر لازم نبودن مایع درمانی همراه دچار خدشه شوند. در مواقعی که نیاز به مایع درمانی همراه وجود داشته باشد، شیر مادر دوشیده شده، مایع انتخابی است.[12]

نوزاد را باید به صورت تاقباز فوتوتراپی نمود مگر وضعیت بالینی خاصی باعث شود که این کار ممکن نباشد. محیط فوتوتراپی نه باید گرم باشد و نه سرد. کافی بودن مایع دریافتی نوزاد را می‌توان از راه وزن نمودن نوزاد و تعداد دفعاتی که پوشکش را خیس می‌کند تخمین زد. چشم نوزاد را باید با چشم‌بند مناسب از آسیب پرتوهای نور محافظت نمود.[13]

در موارد انگشت شماری، فوتوتراپی منع استفاده[یاداشت 4] دارد. اگر از داروهایی که بیمار را به نور حساس می‌کنند به‌طور همزمان استفاده شود یا تشخیص پورفیری اریتروپوئتیک مادرزادی[یاداشت 5] مطرح باشد یا سابقه خانوادگی پورفیری وجود داشته باشد، فوتوتراپی ممنوع است. تاول زدن شدید و بی‌قراری زیاد نوزاد زیر فوتوتراپی، ممکن است علامت پورفیری مادرزادی باشد.[14]

ممکن است بعضی از نوزادانی که زردی کلستاتیک و هیپربیلیروبینمی مستقیم دارند، بدنبال فوتوتراپی دچار سندرم نوزاد برنزه شوند که به تیره شدن خاکستری-قهوه‌ای پوست گفته می‌شود که علت اصلی آن معلوم نیست اما ممکن است بعلت تجمع پورفیرین در پوست باشد. این برنزگی گذرا است و با قطع فتوتراپی ناپدید می‌شود.[15] باید توجه داشت چون ممکن است بالا بودن بیلیروبین غیر مستقیم، همراه و همزمان با بیلیروبین مستقیم باشد، وجود بیلیروبینمی مستقیم باعث ممنوعیت فوتوتراپی نیست و می‌توان برای پایین آوردن قسمت غیرمستقیم از آن استفاده نمود.[16]