فروپاشی تمدن در اواخر عصر برنز
در طول پنج دهه بین ۱۲۰۰ (پ.م) و ۱۱۵۰ (پ.م) ، تمدنهای عصر برنز در خاور نزدیک، منطقه اژه، آفریقای شمالی، قفقاز، بالکان، و شرق مدیترانه که برای چند هزار سال در ثباتی نسبی رشد کرده بودند، به شکلی ناگهانی و خشونت‌آمیز سقوط کردند و اغلب تمدنهای این منطقه برای چند سده وارد عصر تاریک شدند که تا ظهور تمدنهای عصر آهن ادامه داشت.[1]
در این سال‌ها، چهار تمدن اصلی عصر برنز، که عبارت بودند از پادشاهی نوین مصر در مصر و شام، امپراتوری هیتی‌ها در جنوب آناتولی (ترکیه امروزی)، امپراتوری آشور در میانرودان، و تمدن میسنی در یونان و جزایر اژه به دلایل نامعلومی دچار اختلال شدند. به گفته رابرت دروز: «در این دورهٔ چهل یا پنجاه ساله، بزرگترین شهرهای جهان در آن زمان نابود شدند و در بسیاری از آن‌ها پس از آن هرگز کسی زندگی نکرد.»[2] در این دوره راه‌های تجارت بین ملل قطع شد و سواد خواندن و نوشتن در بسیاری از مناطق از بین رفت.
در مورد علل این سقوط اجماعی بین محققان وجود ندارد. در نوشته‌های این دوره از گروه‌هایی به نام مردمان دریا نام برده شده که تمدنهای پیرامون دریای مدیترانه را مورد هجوم قرار می‌دادند، ولی منشأ چنین اقوامی روشن نیست. از دلایل دیگری که درین مورد مطرح شده می‌توان به تغییرات آب و هوایی، آتشفشان‌ها، خشکسالی، شکست فناوری برنز در برابر فناوری آهن، انقلاب در جنگ‌افزارها، نافرمانی مزدورها، و سقوط عمومی سیستمی[3] اشاره کرد.
از بین تمدنهای عصر برنز، تمدن ایلام تحت تأثیر این سقوط قرار نگرفت و تمدن آشور آسیب کمتری دید. همچنین، تمدن مصر باستان هرچند آسیب دید اما توانست خود را محافظت کند. در نهایت در سده‌های بعدی در اثر مهاجرت‌های جدید، پیدایش آهن و تشکیل دولت‌های جدید، تمدنهای آشوری نو، اورارتو، فینیقی، یونان کهن ظهور کرد و عصر کلاسیک آغاز شد.
عصر برنز متأخر در خاورنزدیک
| خاور نزدیک باستان |
|---|
 |
| مناطق و ایالات |
| میانرودان • سومریان • اکد • آشوریه • تمدن بابل • امپراتوری آشوری نو • امپراتوری بابل نو • مصر • مصر باستان |
| دوره‌های باستان‌شناسی |
| گاه‌شناسی • عصر برنز • فروپاشی عصر برنز • عصر آهن |
| زبان‌ها |
| زبان اکدی • زبان آرامی • آشورشناسی • خط میخی • زبان عیلامی • عبری توراتی • زبان هیتی • زبان هوری • زبان فنیقی • زبان سومری • زبان اورارتویی |
| ادبیات |
| ادبیات اکدی • متون هیتی • ادبیات سومری |
| اسطوره شناسی |
| اساطیر بابلی • اساطیر هیتی • اساطیر بین‌النهرین • اساطیر مصر |
| مباحث دیگر |
| قانون آشوری • نجوم بابلی • قانون بابلی • ریاضیات بابلیان • قانون به خط میخی |
عصر برنز در خاور نزدیک به سه پاره بخش می‌شود:
- عصر برنز آغازین(EBA[4])، ۳۵۰۰-۲۰۰۰ (پیش از میلاد)
- عصر برنز میانی(MBA[5])، ۲۰۰۰-۱۶۰۰ (پیش از میلاد)
- عصر برنز متأخر(LBA[6])، ۱۶۰۰-۱۲۰۰ (پیش از میلاد)
- زمان‌ها تخمینی هستند
منابع
- Russ Crawford (2006). "Chronology". In Stanton, Andrea; Ramsay, Edward; Seybolt, Peter J; Elliott, Carolyn. Cultural Sociology of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia. Sage. p. xxix. ISBN 978-1-4129-8176-7.
- Drews, 1993, p. 4
- http://www.iol.ie/~edmo/linktoprehistory.html بایگانی‌شده در ۱۶ آوریل ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine History of Castlemagner, on the web page of the local historical society.
- Early Bronze Age
- Middle Bronze Age
- Late Bronze Age
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Late Bronze Age collapse». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۹ ژوئیه ۲۰۱۷.