غسل میت

بدن مسلمانی که از دنیا رفته است تا قبل از غسل میت ناپاک بوده و اگر چیزی با رطوبت به آن برخورد کند نجس می‌شود، چنانچه بدن میت سرد شده باشد لمس آن باعث وجوب غُسل مَسِّ مَیت بر کسی که مرده را لمس کرده می‌شود ولی لمس او پس از اتمام غسل میت چنین حکمی نداشته و بدن میت هم پاک می‌شود.[2]

واجب است میت مسلمان را پس از پاک کردن و شستن بدن او از آلودگی‌ها و نجاست‌ها به ترتیب سه غسل دهند.

• نخست: غسل با آب مخلوط به سدر:

اندکی سدر در آب غسل ریخته به حدی که آب مضاف نشود نخست با آن آب سر و گردن و بعد سمت راست و سپس سمت چپ را غسل دهند.

• دوم: آب مخلوط با کافور:

اندکی کافور با آب غسل مخلوط می‌شود به گونه‌ای که آب مضاف (آب کافور) نشود به همان ترتیب غسل داده می‌شود.

• سوم: آب خالص:

با آب خالص برای سومین بار بدن میت غسل داده می‌شود و غسل‌های بدن میت تمام می‌شود.

ر هنگام غسل میت، مستحب است امور ذیل مراعات شود:آب باید به تمام جسد میت برسد و عورتش باید پوشیده باشد.عورتش مابین ناف و زانو است و باید پوشانده شود و این کار را پس از آن که لباس هایش را از تنش در آوردند انجام دهند.در هنگام شستن عورت مرده، غسال دستش را با پارچه ای (یا دستکشی) بپوشاند، زیرا وی عورت میت را می شوید.

ابتدا چرک و نجاست را از مرده دور کند.سپس اعضای وضو را به همان ترتیب مشهور بشوید.سپس سرش و بقیه جسد را بشوید و مستحب است با سدر (برگ درخت کُنار) یا صابون بشوید و سپس بر جسد آب بریزد.مستحب است ابتدا سمت راستش را بشوید و سپس سمت چپش را بشوید. غسل میت مثل غسل جنابت است و احتیاط واجب آن است که تا غسل ترتیبی ممکن است ، میت را غسل ارتماسی ندهند. و احتیاط مستحب آن است که درغسل ترتیبی هر یک از سه قسمت بدن را در آب فرو نبرند بلکه آب را روی آن بریزند.مستحب است میت را سه بار بشوید و اگر نیاز باشد عمل شستن را بیشتر تکرار نماید. چون پیامبر (ص) به زنانی که دخترش زینب را می شستند فرمود:«او را سه بار، یا پنج بار، یا بیش از این، اگر لازم بود غسل دهید».می توان پارچه یا پنبه یا مانند آن را در دُبُر و قُبُل و گوش ها و بینی و دهان مرده قرار داد، تا نجاست یا خون از آن ها بیرون نیاید.

مستحب است هنگام شستن و پس از آن به مرده ماده خوش بویی بزنند. پیامبر (ص) به زنانی که دخترش زینب را می شستند دستور داد در شستن آخری از کافور (نوعی ماده خوشبو) استفاده کنند.مستحب است شستن مرده با برگ سدر خشک (برگ درخت کُنار) آمیخته با آب، یا صابون یا هر پاک کننده دیگری که اذیت نمی کند انجام شود.

کسی که مرده را غسل می دهد باید شرائط زیر را داشته باشد.

• محرمیت: غسال باید محرم باشد. ‏‏جایز نیست مرد، زن را و زن، مرد را غسل بدهد در حال اختیار،‏‎ ‎‏ولی محارم سببی نظیر داماد و عروس می تواند مرد یا زن را غسل دهند. به جز در مورد زن و شوهر، لازم است میت مرد را مرد، و میت زن را زن غسل بدهد و بیشتر فقیهان، غسل داده شدن توسط محرم های غیر هم جنس را در شرایط عادی جایز نمی دانند.

• اجنبی نباشد.
• مسلمان باشد.
• بالغ باشد.
• بدن خود کسی که غسل می دهد باید طاهر باشد. کسی که خود، بدنش دارای آلودگی و نجاست است نمی تواند متوفی را غسل دهد. اگر غسّال با دستکش مرده را بشوید و بدن او را لمس نکند لازم نیست غسل مس میت انجام دهد.

1. مستحب است که زن ، شوهر خود و شوهر زن خود را غسل ندهد.

2. مستحب است که تمام بدن میت پیش از شروع به غسل ، پاک باشد.

3. در غسل ترتیبی مستحب است که هر یک از سه قسمت بدن میت را در آب فرو نبرند، بلکه آب را روی آن بریزند.

4. مستحب است که میت در حال غسل رو به قبله خوابانده شود، به نحوی که محتضر را می خوابانند.

5. قبل از غسل دادن میت ، مستحب است که او را وضو بدهند.

6. مستحب است که میت را بر روی تخته یا تخت بخوابانند.

7. مستحب است که پیراهن میت را از طرف پاهایش بیرون آورند، هر چند که مستلزم پاره کردن لباس باشد، البته اگر بخواهند به این دستور عمل کنند، باید از ورثه که مالک پیراهن میت هستند، اجازه بگیرند.

8. بهتر است میت را در زیر سایه (زیر سقف و یا خیمه و امثال آن ) غسل دهند.

9. بهتر است عورت میت را بپوشانند، هر چند کسی به آن نظر نکند و یا غسل دهنده کسی باشد که نگاه کردن او به عورت میت حلال باشد.

10. مستحب است که انگشتان و مفاصل میت را با مدارا نرم کنند.

11. مستحب است که قبل از غسل دادن میت ، دستهایش را تا نصف ذارع بشویند.

12. مستحب است که سر میت را با کف سدر یا خطمی بشویند.

13. بهتر است قبل از غسل دادن میت ، عورت او را با سدر یا اشنان بشویند.

14. در غسل اول و دوم به طور ملایم دست بر شکم او بکشند، مگر آن که میت زنی حامله باشد.

15. مستحب است که دست ها و عورت های میت را سه بار بشویند.

16. مستحب است که هر عضوی از اعضای میت را در هر غسلی سه بار بشویند که در نتیجه روی هم ، بیست و هفت بار می شود.

17. خوب است که بعد از فراغت از غسل ، اندام میت را با پارچه ای نظیف خشک کنند و از این قبیل آداب که در روایات وارد شده است .

18. بدن میت را بر بلندی بگذارند تا آب غسل به او برنگردد، بلکه طرف پاهایش سرازیر باشد تا آب غسل زیر او جمع نشود.

19. مستحب است آب غسل میت را در چاه نجاست (چاه توالت ) نریزند و افضل آن است که در گودالی مخصوص آن بریزند.

20. مستحب است غسل دهنده سوار بر میت نشود؛ یعنی او را در میان دو پای خود نگیرد.

21. مستحب است میت را برای غسل ننشانند.

22. مستحب است ناخن میت را نگیرند و مویش را شانه نکنند، اما اگر این دو کار را کردند، واجب است مو و ناخن جدا شده را در کفنش گذاشته و با میت دفن شود. ان شاء اللّه آداب مربوط به کفن ، دفن و نماز میت خواهد آمد.

مسأله 556 ـ واجب است میت را سه غسل بدهند. اول ـ به آبی که با سدر مخلوط باشد. دوم ـ به آبی که با کافور مخلوط باشد. سوم ـ با آب خالص.

مسأله 557 ـ سدر و کافور باید به اندازه ای زیاد نباشد، که آب را مضاف کند و باندازه ای هم کم نباشد، که نگویند سدر و کافور با آب مخلوط شده است.

مسأله 558 ـ اگر سدر و کافور باندازه ای که لازم است پیدا نشود، بنابر احتیاط واجب باید مقداری که به آن دسترسی دارند در آب بریزند.

مسأله 559 ـ کسی که برای حج یا عمره احرام بسته است اگر پیش از تمام کردن طواف حج یا عمره بمیرد، نباید او را با آب کافور غسل دهند و به جای آن باید با آب خالص غسلش بدهند.

مسأله 560 ـ اگر سدر و کافور یا یکی از اینها پیدا نشود، یا استعمال آن جایز نباشد مثل آنکه غصبی باشد، باید به جای هر کدام که ممکن نیست، میت را با آب خالص غسل بدهند.

مسأله 561 ـ کسی که میت را غسل می دهد، باید مسلمان دوازده امامی و بالغ و عاقل باشد و مسائل غسل راهم بداند.

مسأله 562 ـ کسی که میت را غسل می دهد، باید قصد قربت داشته باشد یعنی غسل را برای انجام فرمان خداوند عالم بجا آورد.

مسأله 563 ـ غسل بچه مسلمان اگر چه از زنا باشد واجب است، و غسل و کفن و دفن کافر و اولاد او جایز نیست، و کسی که از بچگی دیوانه بوده و به حال دیوانگی بالغ شده چنانچه پدر و مادر او یا یکی از آنان مسلمان باشند، باید او را غسل داد، و اگر هیچ کدام آنان مسلمان نباشند، غسل دادن او جایز نیست.

مسأله 564 ـ بچه سقط شده را اگر چهار ماه یا بیشتر دارد، باید غسل بدهند و اگر چهار ماه ندارد، باید در پارچه ای بپیچند و بدون غسل دفن کنند.

مسأله 565 ـ حرام است مرد زن را، و زن مرد را غسل بدهد، ولی زن می تواند شوهر خود را غسل دهد و شوهر هم می تواند زن خود را غسل دهد، اگر چه احتیاط مستحب آنست که زن، شوهر خود و شوهر، زن خود را غسل ندهد.

مسأله 566 ـ مرد می تواند دختر بچه ای را که سن او از سه سال بیشتر نیست غسل دهد، زن هم می تواند پسر بچه ای را که سه سال بیشتر ندارد غسل دهد.

مسأله 567 ـ اگر برای غسل دادن میتی که مرد است مرد پیدا نشود، زنانی که با او نسبت دارند و محرمند، مثل مادر و خواهر و عمه و خاله یا به واسطه شیر خوردن با او محرم شده اند، می توانند از زیر لباس یا چیزی که بدن او را بپوشاند غسلش بدهند و نیز اگر برای غسل میت زن، زن دیگری نباشد و مردهائی که با او نسبت دارند و محرم اند یا به واسطه شیر خوردن با او محرم شده اند، می توانند از زیر لباس او را غسل دهند.

مسأله 568 ـ اگر میت و کسی که او را غسل می دهد هر دو مرد یا هر دو زن باشند، بهتر آنست که غیر از عورت، جاهای دیگر میت برهنه باشد.

مسأله 569 ـ نگاه کردن به عورت میت حرام است، و کسی که او را غسل می دهد اگر نگاه کند معصیت کرده، ولی غسل باطل نمی شود.

مسأله 570 ـ اگر جائی از بدن میت نجس باشد، باید پیش از آنکه آنجا را غسل بدهند آب بکشند، و احتیاط مستحب آن است که تمام بدن میت، پیش از شروع به غسل پاک باشد.

مسأله 571 ـ غسل میت مثل غسل جنابت است، و احتیاط واجب آن است که تا غسل ترتیبی ممکن است میت را غسل ارتماسی ندهند، ولی در غسل ترتیبی هر یک از سه قسمت بدن را می توانند در آب کثیر فرو ببرند.

مسأله 572 ـ کسی را که در حال حیض یا در حال جنابت مرده، لازم نیست غسل حیض یا غسل جنابت بدهند، بلکه همان غسل میت برای او کافیست.

مسأله 573 ـ مزد گرفتن برای غسل دادن میت محل اشکال است، و اگر کسی برای گرفتن مزد، میت را غسل دهد در صورتی که قصد قربت از او متمشی نشود آن غسل باطل است، ولی مزد گرفتن برای کارهای مقدماتی غسل مانعی ندارد.

مسأله 574 ـ اگر آب پیدا نشود یا استعمال آن مانعی داشته باشد، بنابر اظهر عوض هر سه غسل، میت را یک تیمم بدهند کافی است، و سزاوار نیست ترک احتیاط به سه تیمم عوض هر سه غسل، پس احتیاط مستحب آنست که اولاً یک تیمم بدهند عوض از مجموع اغسال و بعد برای هر غسلی یک تیمم بدهند.

مسأله 575 ـ کسی که میت را تیمم می دهد، باید دست خود را به زمین بزند و به صورت و پشت دستهای میت بکشد، و اگر ممکن باشد احتیاط واجب آنست که با دست میت هم او را تیمم بدهد.

• غسل
• غسل مس میت
• طهارت

• احک‍ام اسلام: من‍تخ‍ب از رساله‌های توضی‍ح الم‍سائ‍ل مراجع تق‍لی‍د شی‍عه، مج‍مع عل‍می اسلامی، ۱۴۰۳ق. = ۱۳۶۱.
• فاضل موحدی لن‍کرانی، مح‍مد، تف‍صی‍ل الش‍ریع‍ه فی شرح تح‍ریر الوسی‍له: غس‍ل الج‍نابه - الت‍یم‍م - الم‍طهرات، موسس‍ه تن‍ظیم و نش‍ر آثار امام خم‍ین‍ی (س)، موسس‍ه چاپ و نش‍ر عروج، ۱۴۱۹ق. = ۱۳۷۷.