علی سلیمی

علی سلیمی در سال ۱۳۰۱ در باکو مرکز جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی در خانواده‌ای اردبیلی [1] زاده شد.پدرش ظهراب از روستای مهماندوست در اردبیل (دهستان مهماندوست) برای کار به باکو رفته بود و مادرش حافظ قرآن بود[2][3][4]. تا ۱۶ سالگی در آنجا زیست. پس از آن همراه خانواده‌اش به زادگاه پدرش، اردبیل بازگشت. در سال ۱۳۳۲ رهبر ارکستر آذربایجانی رادیو ایران شدهمسر اول او بانو سونا گرمرودی بود که حاصل ازدواج آنها یک پسر به نام سلیم است. علی پیش از جدایی از سونا در سال ۱۳۳۸ با همکارش، فاطمه قنادی (وارتوش ماچکالیانس) ازدواج کرد و سپس با همسر اولش متارکه نمود. حاصل ازدواج آنها دو فرزندِ دختر «سئویل» و پسر «یاشار» است. سونا همسر اول علی سلیمی که زنی تحصیل‌کرده و متدین بود پس از جدا شدن از علی هیچ‌گاه ازدواج نکرد و همراه تنها فرزندش سلیم ، به مازندران رفت (قائمشهر) و به تنهایی فرزندش را پرورش داد. وی تا آخر عمر همیشه عاشقانه از علی یاد می‌کرد .

در سال ۱۳۴۲ ارکستر آذربایجانی رادیو ایران منحل شد ولی علی سلیمی به آهنگ‌سازی ادامه داد. موسیقی «آیریلیق» براساس شعری از رجب ابراهیمی (فرهاد) محصول این دوره‌است که رشید بهبودوف نیز آن را در باکو اجرا کرده‌است.

علی سلیمی دربارهٔ ترانهٔ آیریلیق می‌گوید: «درد و غمی که به خاطر جدایی از سرزمین مادری در بین مردم دو سوی ارس دیده می‌شد، مرا ترغیب می‌کرد تا ترانه‌ای برای این موضوع بنویسم. زمانی که نه رژیم پهلوی و نه حکومت سوسیالیستی اجازهٔ دیدار از اقوام آن طرف ارس را به ما نمی‌دادند».[5]

سلیمی در سالِ ۱۳۵۸ به عنوانِ رهبرِ ارکسترِ رادیو و تلویزیونِ مرکزِ تبریز انتخاب و تا زمانِ مرگ در این سمت فعالیت کرد. در ضمنِ فعالیت در ارکسترِ تلویزیون، اقدام به تأسیسِ آموزشگاهِ خصوصیِ موسیقی کرد که هنرآموزان بسیاری در آن آموزشگاه به آموختنِ موسیقی پرداخته‌اند.

از آثارِ مکتوبِ علیِ سلیمی می‌توان به «متدِ تارِ آذربایجانی» اشاره کرد. از ویژگی‌های این کتابِ آموزشی این است که تکنیک‌های نواختنِ تارِ آذربایجانی به روشِ پیشینیان ارائه شده‌است. در حالِ حاضر استفاده از چهار انگشتِ دستِ چپ برایِ گرفتنِ سیم در جمهوریِ آذربایجان رایج است و در متدِ سعید رستموو نیز گرفتنِ سیم با چهار انگشت ارائه شده‌است. در متدِ سلیمی از پنج انگشتِ دستِ چپ برایِ گرفتن سیم استفاده می‌شود.

در سالِ ۱۳۶۷ شمسی سلیمی به گرفتنِ دکترایِ افتخاریِ موسیقی از طرفِ وزارتِ فرهنگ و ارشاد ایران نایل شد. گفتنی است که دو اثر ماندگارِ او به نام‌هایِ آیریلیق با ترانه ای از رجب ابراهیمی و «سیزه سلام گتیرمی‌شم» با ترانه ای از محمود دست پیش در بسیاری از ممالک ترک‌زبان به طورِ گسترده‌ای شناخته شده و اجراهایِ گوناگونی از آنها ارائه شده‌است. او سال‌های پایانی عمر خود را در تبریز گذراند و تأثیر به‌سزایی بر رشد و گسترش موسیقی آذربایجانی گذاشت. تندیس او به عنوان «آهنگ‌ساز برجستهٔ شرق» در یونسکو نصب شده‌است. فیلمی از تارنوازی ایشان قابل دیدن می‌باشد.[6][7][8]

اکبر جدی سازنده تار در اردبیل معتقد است "اردبیل پس از استاد علی سلیمی نوازنده ای به آن درجه مهارت به خود ندیده است".[9]

با افتتاح گذر مشاهیر اردبیل در مجتمع فرهنگی و هنری فدک اردبیل، حسن نجفلو و داود جلایی در رشته تئاتر ، علی سلیمی در رشته موسیقی ، یونس فرزانه در رشته عکاسی ، اسکندر اکبرزاده [10] در رشته نقاشی ، سید محمد میر جوادی در رشته خطاطی و نقاشی ، رسول ملا قلی پور در حوزه سینما ، رضا سیدحسینی نویسنده و مترجم ، صالح عاصم کفاش اردبیلی شاعر ، عمران صلاحی طنز نویس و شاعر ، امیرحسین فردی در رشته ادبیات کودک و داستان نویسی ، دکتر حسن احمدی گیوی نویسنده و پژوهشگر و استاد رحیم موذن زاده اردبیلی مداح و موذن شهیر جهان اسلام هنرمندانی هستند که در گذر مشاهیر اردبیل گنجانده شده اند.[11][12]

• همزمان با شب شعر و موسیقی به مناسبت روز ملی اردبیل در تالار فدک اردبیل در ۶ مرداد ۱۳۹۶، از او به عنوان چهره شاخص موسیقی استان اردبیل تجلیل بعمل آمد.[13][14]
• در جهت بزرگداشت یاد و خاطره هنرمند شهیر اردبیل استاد علی سلیمی ، همزمان با برگزاری موسیقی مقامی آذربایجان در اردبیل در سال ۱۳۸۷ با حضور استاد نصرالله ناصح پور ردیف دان برجسته اردبیلی موسیقی ایرانی، پروفسور توفیق باکی خانف آهنگساز شهیر و استاد مهلت مسلم اف نوازنده صاحب نام تار آذری از کشور جمهوری آذربایجان نیز برگزار گردید.[15]

آلبومی از او بنام تار آذربایجانی در قالب یازده بخش توسط مؤسسه فرهنگی-هنری ماهور نشر گردیده است.[16]

• آیریلیق
• گول‌اردبیل
• سیزه سالام گتیرمیشم
• حیدربابا
• ایلقار
• باهار گلدی
• راحله
• آغلاما
• لاله
• یاداسالارسان منی
• مارش
• قهرمانلار
• ساللانا ساللانا
• سلام
• وطنیم
• سهندیم
• تبریزیم
• لگاتو
• کهلیک
• کوراوغلو
• سؤزلر
• اؤلکه‌میز
• علی دیر

• ویژه نامه استاد سلیمی: به همت حوزه هنری استان اردبیل و سخنرانی های دکتر رضا مهدوی رییس مرکز موسیقی حوزه هنری،سخنرانی استاد نصرالله ناصح پور ،سخنرانی محمود دست پیش
• واکاوی یک وعده در سالگرد «علی سلیمی» در موسیقی مقامی اردبیل

• «جشنواره موسیقی به یاد آهنگساز بزرگ شرق». روزنامه اطلاعات. ۹ اردیبهشت ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۱۵ اکتبر ۲۰۰۸.
• پاسداشت مقام موسیقایی ویژه استاد علی سلیمی تارِ آذربایجانی از مفاخرِ اردبیل
• یادمان استاد علی سلیمی در اردبیل در تالار شمس اردبیلی مجتمع فدک اردبیل
• یاد استاد علی سلیمی موسیقیدان فقید اردبیلی
• استاد علی سلیمی در شبکه استانی اردبیل
• یادمان استاد علی سلیمی در اردبیل
• فیلمی از تار نوازی استاد علی سلیمی
• فیلمی از تار نوازی استاد علی سلیمی در کنسرت ترکیه ۱۹۹۵
• موسیقی آذربایجان به روایت استاد علی سلیمی
• يار ديگر اثر معروف هنري آيريليق (جدايي) به ديار باقي شتافت

• سوم اردیبهشت سالروز درگذشت استاد علی سلیمی موسیقیدان شهیر اردبیلی
• موسیقی شناسان مشهور جمهوری آذربایجان به اردبیل سفر می کنند
• حیدر علی‌اف و اشتراکات موسیقی موسیقی زبان مشترک به نقل از محسن پاک آیین سفیر ایران در آذربایجان