شیخ شامل داغستانی
شیخ شامل داغستانی (۱۷۹۷–۱۸۷۱) رهبر سیاسی و نظامی و مذهبی جنبش ضد حکومت امپراتوری روسیه در داغستان بود. قیام او بر ضد روس‌ها دنباله قیام‌های پیشین در منطقه قفقاز به رهبری قاضی ملا محمد بود. پس از کشته شدن قاضی ملا محمد یکی از مریدان او بنام حمزه‌بیگ رهبری قیام ضد تزاری را به دست گرفت. وقتی حمزه‌بیگ به دست حاجی مراد کشته شد، شیخ شامل به رهبری جنبش رسید. او از ۱۸۳۹ به مدت بیست سال به مبارزه با نیروهای تزار روسیه پرداخت. در ۱۸۵۹ همراه خانواده‌اش تسلیم و دستگیر شد. مدتی در داغستان زندانی بود. بعد او را به کی‌یف فرستادند. در ۱۸۶۹ اجازه یافت تا برای مراسم حج به مکه و مدینه برود. در ۱۸۷۱ در مدینه درگذشت و در قبرستان بقیع آن شهر مدفون شد. شیخ شامل داغستانی از خلفای مولانا خالد نقشبندی شهرزوری در منطقه قفقاز بودند. هر چند متولد داغستان بود ولی بنا به برخی منابع اصالت مراغه ای داشت و برای آزادی مناطق از دست رفته ایران در عهدنامه گلستان که توسط روسیه اشغال شده بود، تلاش زیادی کرد.
| شیخ شامل داغستانی | |
|---|---|
 | |
| Imam of the Dagestan | |
| سلطنت | ۱۸۳۴–۱۸۵۹ |
| پیشین | Gamzat-bek |
| جانشین | Overthrown by the امپراتوری روسیه |
| زاده | ۲۶ ژوئن ۱۷۹۷ Gimry، داغستان، خانات آوار |
| درگذشته | ۴ فوریهٔ ۱۸۷۱ (۷۳ سال) مدینه، حجاز، امپراتوری عثمانی |
| آرامگاه | |
| پدر | Dengau |
| دین و مذهب | اسلام سنی (تصوف نقشبندی) |
زندگی
شیخ شمیل در سال ۱۷۹۷ میلادی در خانواده ای مسلمان از تبار قموق [1] متولد شد. [2][3][4][5][6] در ابتدا او را علی نام نهادند، اما طبق سنت محلی، هنگام بیمار شدن نام او تغییر یافت. در منابع موجود، وی خود را "تاتار" خوانده است. [7] تاتار (تاتارهای داغستانی) یکی از نامهای دولت روسیه برای قموق ها بود.[8]
قیام شیخ شامل
روس‌ها پس از تصرف داغستان با قیام شیخ شامل داغستانی روبه‌رو شدند. او رهبر جنبش اسلامی داغستان در قرن نوزدهم میلادی و از قوم «آوار» بود. او در روستای کوهستانی گمری واقع در شمال شرق داغستان در ۱۲۱۲ ق/ ۱۷۹۷ به دنیا آمد. تولد شیخ شامل تقریباً با روی کار آمدن فتحعلی‌شاه در ایران هم‌زمان است. ایران که در دو جنگ پی در پی کل منطقه شمال رود ارس را به روس‌ها واگذار کرده‌بود دیگر توان مبارزه نداشت و پس از آن الحاق مجدد این منطقه به ایران آرزویی بیش نبود، ولی اهالی منطقه قفقاز و رهبر آنان شیخ شامل، به نبرد علیه روس‌ها ادامه دادند. جنگ‌های سی و پنج ساله شیخ شامل از مهم‌ترین رویدادهای این منطقه است. سرانجام مقاومت شیخ شامل به دلیل خستگی مردم شمال قفقاز، برتری کمی نیروی روس‌ها و برتری کیفی تسلیحات روس‌ها و حمایت نکردن قدرت‌های همسایه (ایران و عثمانی) درهم شکست. مرگ شیخ شامل در ۲۵ ذیقعده ۱۲۸۷ در مدینه عربستان اتفاق افتاد، ولی مقاومت‌های کوچک منطقه‌ای همچنان ادامه داشت هرچند روس‌ها منطقه قفقاز و جنوب آن تا مرز ایران را فتح کرده بودند.[9]
منابع
- "Caucasian peoples | History & Facts". Encyclopedia Britannica. Retrieved 2020-08-07.
- Блиев М. М. Россия и горцы Большого Кавказа: на пути к цивилизации. — М.: Мысль, 2004. — С. 279. — ISBN 5-244-01004-2.
- «-». www.vostlit.info. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۰۷.
- Халилов А. М., Идрисов М. М. Шамиль в истории Северного Кавказа и народной памяти. — Махачкала, 1998. — 119 с.
- Халилов А. М. Национально-освободительное движение горцев Северного Кавказа под предводительством Шамиля. — Махачкала: Дагучпедгиз, 1991. — 181 с.
- Блиев М. М. (2004). Россия и горцы Большого Кавказа: на пути к цивилизации. М.: Мысль. p. 279. ISBN 5-244-01004-2.
- Quote: I do not dare to compare myself to the mighty sovereigns: I'm a simple Tatar, Shamil; but my mud, my forests and my ravines make me stronger than many sovereigns". "Я не смею равняться с могущественными государями: я простой татарин, Шамиль; но моя грязь, мои леса и ущелья делают меня сильнее многих государей". Source: "Плен у Шамиля. Правдивая повесть о восьмимесячном и шестидневном в (1854-1855 г.) пребывании в плену у Шамиля семейств: покойного генерал-маиора князя Орбелиани и подполковника князя Чавчавадзе, основанная на показаниях лиц, участвовавших в событии // Журнал для чтения воспитанникам военно-учебных заведений, Том 121. № 483. 1856".
- Т.Н. Макаров, Татарская грамматика кавказского наречия, 1848, Тифлис.
- فرهمند، جلال: درخواست کمک ملاحسین شامل از احمدشاه. در ماهنامه بهارستان. شماره ۲۶. ص۵.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Imam Shamil». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی.