دودمان لیائو
دودمان لیائو (/ljaʊ/؛ خیتان: Mos Jælud؛چینی سنتی: 遼朝؛چینی ساده‌شده: 辽朝؛ پین‌یین: Liáo cháo)، همچنین شناخته‌شده با نام امپراتوری لیائو، رسماً لیائوی کبیر (大遼؛ 大辽؛ دا لیائو)، یا دولت خیتان (چیدان) (خیتان: Mos diau-d kitai huldʒi gur)، یک امپراتوری در آسیای شرقی بود که از سال ۹۰۷ میلادی تا سال ۱۱۲۵ در حدود مغولستان کنونی و بخش‌هایی از خاور دور روسیه، منچوری، شمال چین، و شمال‌شرقی کره فرمانروایی می‌نمود. یلو آبائوجی، خاقان خیتان‌ها در حدود زمان سقوط دودمان تانگ این امپراتوری را ایجاد کرد و نخستین حکومتی بود که بر تمام منچوری حکمرانی می‌کرد.
لیائوی کبیر / چیدان 大遼 (لیائوی کبیر)  / 契丹國 (حکومت خیتان)دودمان لیائو | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۹۰۷–۱۱۲۵ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
 دودمان لیائو، حدود ۱۱۱۱ میلادی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پایتخت | شانگ‌جینگ (لین‌هوانگ)۱ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| زبان(های) رایج | خیتان، چینی میانه، جورچن | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| دین(ها) |
تأثیرات از: | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| حکومت | پادشاهی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| امپراتور | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۹۰۷–۹۲۶ | تای‌زو (آبائوجی) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۹۲۶–۹۴۷ | تای‌زونگ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۹۴۷–۹۵۱ | شی‌زونگ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۹۵۱–۹۶۹ | موزونگ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۹۶۹–۹۸۲ | جینگ‌زونگ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۹۸۲–۱۰۳۱ | شنگ‌زونگ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۰۳۱–۱۰۵۵ | شینگ‌زونگ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۰۵۵–۱۱۰۱ | دائوزونگ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۱۰۱–۱۱۲۵ | تیان‌زو | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| دوره تاریخی | قرون وسطای آسیا | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• آبائوجی لشکرکشی‌های نظامی را آغاز می‌کند. | ۹۰۱ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• آبائوجی خان کبیر خیتان شد. | ۹۰۷ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• آبائوجی عنوان امپراتور آسمانی را می‌گیرد | ۹۱۶ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• "لیائوی اعظم" به‌عنوان یک نام دودمانی در نظر گرفته‌شد. | ۹۴۷ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• امضای عهدنامهٔ چان‌یوان با دودمان سونگ | ۱۰۰۵ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• خروج دودمان کین | ۱۱۱۴–۱۱۱۵ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• امپراتور تیان‌زو توسط کین اسیر گشت. | ۱۱۲۵ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• قراختاییان ایجاد گشت. | ۱۱۲۴ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مساحت | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ۹۴۷ حدود.[1][2] | ۲٬۶۰۰٬۰۰۰ کیلومترمربع (۱۰۰۰۰۰۰مایل‌مربع) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| واحد پول | اغلب داد و ستد پایاپای در مناطق عشایری، و سکه‌های کش در محیط جنوبی. (ببینید: سکه دودمان لیائو) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
سقوط
امپراتوری لیائو توسط جورچنهای سلسله کین در ۱۱۲۵ میلادی از میان رفت اما قوم خیتان مدتی بعد در آسیای مرکزی خانات قراختایی را به وجود آورد که تا یک قرن بعد (تا زمان حملهٔ مغولان به رهبری چنگیزخان) بر آن منطقه حکومت کرد.
جستارهای وابسته
منابع
- Turchin, Peter; Adams, Jonathan M.; Hall, Thomas D (December 2006). "East-West Orientation of Historical Empires". Journal of world-systems research. 12 (2): 222. ISSN 1076-156X. Retrieved 16 September 2016.
- Rein Taagepera (September 1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia". International Studies Quarterly. 41 (3): 493. doi:10.1111/0020-8833.00053. JSTOR 2600793. Retrieved 7 September 2018.