خسرو شاکری
خسرو شاکری (زند) (۱۳۱۷–۹ تیر ۱۳۹۴) استاد بازنشستهٔ تاریخ مدرسه عالی مطالعات علوم اجتماعی در پاریس و محقق در زمینه گروه‌ها و اندیشه چپ بود. از وی کتاب‌های زیادی چون «جملهٔ انقلاب مشروطه» و «انکشاف سوسیال دموکراسی»، «میلاد زخم» دربارهٔ جنبش جنگل، کتابی دربارهٔ تقی ارانی، «اسناد سوسیال دموکراسی ایران» منتشر شده‌است.
| خسرو شاکری | |
|---|---|
| زادهٔ | ۱۳۱۷ تهران |
| درگذشت | ۹ تیر ۱۳۹۴ پاریس |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات | کارشناسی ارشد اقتصاد، دکتری تاریخ |
| محل تحصیل | دانشگاه ایندیانا، دانشگاه سوربن |
| پیشه | استاد دانشگاه، مورخ |
زندگی و حرفه
خسرو شاکری در ۶ آبان سال ۱۳۱۷ در تهران به دنیا آمد. پدرش تاجر فرش بود و مادرش از جمله زنانی بود که در ابتدای دوره پهلوی شغل دبیری را پذیرفته بود. خسرو تحصیلات متوسطه خود را در دبیرستان رهنما و دبیرستان البرز به پایان رساند و به سانفرانسیسکو رفت و لیسانس اقتصاد خود را از دانشگاه دولتی کالیفرنیا گرفت. پس از آن یک سال در مدرسه اقتصاد لندن به تحقیق مشغول بود. وی سپس به دانشگاه ایندیانا رفت و در رشته اقتصاد فوق لیسانس گرفت. او موفق به اخذ دکترای تاریخ از دانشگاه سوربن شد. موضوع پایان‌نامه‌اش تکوین، انکشاف و پایان حزب کمونیست ایران بود. وی در معرفی خود می‌نویسد:
من در یک خانواده مسلمان با یک گرایش شدید عرفانی و دیدگاه نوع دوستانه و پیشینه قومی گوناگون به دنیا آمدم. شکیبایی روشنفکرانه غیرمعمول خانواده‌ام این امکان را به من داد تا در یک دوره حساس- دبیرستان- درگیر «سیاست» شوم. پشتیبان دکتر مصدق شدم که میهن‌دوستی، شکیبایی و ارزش‌های دموکراتیک را به من آموخت. تربیت انسان‌مدارانه اولیه من در ایران، هم در خانه و هم در جامعه تحت تأثیر رویکرد مصدق به سیاست، در مرحله بعد و در اثر آموزش دموکراتیک غربی، کارآموزی و پالایش محققانه، خرد و روشنگری سوسیالیستی، تقویت شد و به لحاظ کیفی قوام یافت.
وی از جمله نیروهای فعال سازمان کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی-اتحادیه ملی و نیز جبهه ملی بود. او در سال ۱۳۳۹ در حالی که سعی داشت به کوبا برود، در مکزیک بازداشت شد. یک سال بعد شاکری برای راه‌اندازی یک ایستگاه رادیویی در قاهره به منظور پخش برنامه‌هایی علیه رژیم پهلوی، با مقامات مصری تماس گرفت که در نهایت به نتیجه‌ای نرسید. در اواخر سال ۱۳۴۲، طی سفری به الجزایر با احمد بن بلا رئیس‌جمهوری وقت این کشور ملاقات کرد و مذاکراتی برای دریافت کمک جهت مبارزه با رژیم شاه انجام داد. شاکری سال ۱۳۴۳ به نمایندگی از کنفدراسیون در گردهمایی‌های اتحادیه بین‌المللی دانشجویان که در نیوزیلند و نیز بلغارستان برگزار گردید، شرکت کرد. شاکری در سال ۱۳۴۴ به عنوان یکی از اعضای دبیرخانه کنفدراسیون، مشغول بود و سپس به عنوان دبیر بین‌المللی کنفدراسیون ملاقات‌هایی را با اوتانت - دبیرکل وقت سازمان ملل- به منظور جلب حمایت‌های بین‌المللی از مبارزات دانشجویی علیه رژیم پهلوی کرد.
شاکری در سال ۱۳۴۷ به عنوان دبیر انتشارات کنفدراسیون مکاتباتی با مصطفی خمینی داشت که ضمن اعلام حمایت کنفدراسیون از آیت الله خمینی، تعدادی از نسخه‌های نشریه «۱۶ آذر» را نیز فرستاد. خمینی در پاسخ با توجه به اعتقادات مذهبی ملت ایران، از محتوای نشریات ارسالی اظهار نارضایتی کرد و خواستار توجه بیشتر گردانندگان آن به مسائل و موضوعات دینی شد. شاکری در سال ۱۳۵۱ نیز پس از اعدام تعدادی از اعضای سازمان مجاهدین و چریک‌های فدایی خلق با کورت والدهایم - دبیر کل وقت سازمان ملل- ملاقات کرد و اعتراض کنفدراسیون را به این اقدامات به اطلاع وی رسانید.
پس از انقلاب ۱۳۵۷ به ایران بازگشت و با احمد شاملو در کتاب جمعه همکاری کرد. در دهه شصت به پاریس بازگشت وانتشارات پادزهر و در پاییز ۱۳۶۳ کتاب جمعه‌ها را راه‌اندازی کرد که تا سال ۱۳۶۸ برقرار بود.[1]
شاکری در فرانسه، تاریخ ایران و آسیای باختری نیز تدریس کرد و استاد بازنشسته تاریخ مدرسه عالی مطالعات علوم اجتماعی پاریس بود.
خسرو شاکری سه شنبه ۹ تیرماه ۱۳۹۴ در اثر سکتهٔ مغزی در بیمارستانی در پاریس درگذشت؛ در حالی که مشغول آماده‌سازی کتابی سه جلدی دربارهٔ حزب توده ایران بود.[2]
کتاب‌شناسی
- چپ در ایران[3]
- تقی ارانی در آئینه تاریخ: ۱۳۸۷
- میلاد زخم، جنبش جنگل و جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران: ۱۳۸۶
- پیشینه‌های اقتصادی - اجتماعی جنبش مشروطیت و انکشاف سوسیال دموکراسی: ۱۳۸۴
پانویس
- تورج اتابکی، ناصر مهاجر. «یادی از خسرو شاکری، کاوشگر تاریخ جنبش چپ و کارگری ایران». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲ ژوئیه ۲۰۱۵.
- «خسرو شاکری (زند)، پژوهشگر تاریخ چپ در ایران، درگذشت». رادیو فرانسه. دریافت‌شده در ۱ ژوئیه ۲۰۱۵.
- خسرو شاکری (۲۰۱۱)، The Left in Iran 1905-1940، Merlin Press
منابع
- «مصاحبه با خسرو شاکری». پروژه تاریخ شفاهی ایران دانشگاه هاروارد. پارامتر
|پیوند=ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر|تاریخ بازیابی=نیاز به وارد کردن|پیوند=دارد (کمک) - ماهنامه الکترونیکی دوران شماره ۴۳ اسفند ماه ۱۳۹۱
- نشریه اندیشه پویا، شماره ۳۳، سال چهارم، ویژه نوروز ۱۳۹۵