جی. آر. آر. تالکین
جان رونالد روئل تالکین (به انگلیسی: John Ronald Reuel Tolkien) (۳ ژانویهٔ ۱۸۹۲ در بلومفونتین، آفریقای جنوبی – ۲ سپتامبر ۱۹۷۳) نویسنده، شاعر، زبانشناس و استاد دانشگاه بریتانیایی بود که بابت آثار خیالپردازی حماسیاش شناخته میشود. از معروفترین کتابهای او میتوان به هابیت، ارباب حلقهها و سیلماریلیون اشاره کرد.
جی.آر. آر تالکین | |
---|---|
نام اصلی | جان رونالد روئل تالکین |
زاده | ۳ ژانویهٔ ۱۸۹۲ بلومفونتن، آفریقای جنوبی |
درگذشته | ۲ سپتامبر ۱۹۷۳ (۸۱ سال) بورنموث، انگلستان |
لقب | نشان امپراتوری بریتانیاانجمن پادشاهی ادبیات انگلستان |
پیشه | نویسنده، فرهنگشناس، لغتشناس، استاد دانشگاه، شاعر، زبانشناس |
زمینه کاری | نویسندگی، شعر، فلسفه |
ملیت | انگلیسی |
سبک نوشتاری | خیالپردازی (گونه هنری)، خیالپردازی حماسی، ترجمه، نقد ادبی، ادبیات کودک و نوجوان |
کتابها | ارباب حلقهها، هابیت، سیلماریلیون، فرزندان هورین، ماجراهای تام بامبادیل، افسانههای ناتمام |
دلیل سرشناسی | عمده شهرت به دلیل مجموعه آردا |
همسر(ها) | ادیث برت (۱۹۱۶–۱۹۷۱) |
فرزند(ان) | کریستوفر تالکین |
او از سال ۱۹۲۵ تا ۱۹۵۹، استاد زبانشناسی تاریخی در دانشگاه آکسفورد بود.[1] او در ۲۸ مارس ۱۹۷۲ نشان امپراتوری بریتانیا را از ملکه الیزابت دوم دریافت کرد. تالکین، علاوه بر کتابهای یادشده، که معروفتر و شناختهشدهتر هستند، آثار داستانیِ دیگری به نامهای ماجراهای تام بامبادیل، راه پیوسته تا آن سو میرود، فرزندان هورین، نوشتهاست که عمدتاً پس از مرگش منتشر شدند. این کتابها در مورد موضوعهایی هستند که آنها را رشتهافسانه (Legendarium) مینامند و در اصل اسطورهشناسی خیالی برای گذشته دور زمین است.
او علاقه فراوانی به ساختن زبانهای علمی یا فراساخته داشت. او شاید تنها کسی باشد که ۱۵ زبان ساختهاست؛ با این حال، توصیهٔ او به کسانی که علاقهمند به زبان بینالمللی هستند این است که: «از اسپرانتو پشتیبانی کنید». ,[2]
تالکین در جایی گفتهاست انگیزهاش از نگارش کتابهای تخیلی (مانند ارباب حلقهها) و ساختن میان زمین (Middle Earth) این بودهاست که زبانهای فراساخته او در آن صحبت شود.
زندگینامه
جنگ جهانی اول
در اوت سال ۱۹۱۴ بریتانیا وارد جنگ جهانی اول شد. تالکین از سال ۱۹۱۵ تا سال ۱۹۲۰ با درجه ستوان دوم در خدمت ارتش بریتانیا بود.[3][4]
آثار تالکین
ارباب حلقهها
این حماسهٔ عظیم جی.آر.آر. تالکین، «ارباب حلقهها»، که به اشتباه «تریلوژی» یا سهگانه خوانده میشود؛ توسط ناشران برای صرفهجویی و راحتی تبدیل به ۳ جلد شد و هر جلد ۲ کتابش را در بر میگرفت. در طی سالها این سه جلد، یاران حلقه (۱۹۵۴)، دو برج (۱۹۵۵)، و بازگشت شاه (۱۹۵۵) هم به صورت تکی چاپ شدند و هم یک جلد کامل، و بیش از ۵۰ میلیون کپی از آنها به فروش رفته و به ۲۵ زبان ترجمه شدهاست؛ و در لیست برترین کتابهای جهان بیبیسی، ارباب حلقهها به عنوان برترین کتاب سدهٔ بیستم انتخاب شدهاست. در روزگاران پیشین، اِلفهای صنعتگر «حلقههای قدرت» را ساختند، و سائورون شاه تاریکی، همزمان «حلقهٔ یگانه» را ساخت، و قدرت خودش را در آن دمید تا بتواند بر بقیهٔ حلقهها حکومت کند. اما در طی جنگ «آخرین اتحاد اِلفها–آدمیان» در برابر سپاه سائورون، سائورون شکست خورد و حلقه به پسر پادشاه آدمیان رسید. او به جای نابود کردن حلقه آن را برای خودش نگه داشت و بعدها کشته شد، و حلقه بدست موجودی به نام گالوم افتاد …. از آن سو سائورون همواره به دنبال حلقه بود، تا جسم و اقتدارش را بازیابد، اما حلقه گم شده بود. پس از گذر مدت بسیاری به صورت اتفاقی حلقه به دست یک «هابیت» رسید: «بیلبو بگینز». در برج سیاه «موردور»، قدرت سائورون هر دم افزایش مییافت. اما او به حلقهٔ یگانه نیاز داشت تا آن را کامل کند. در تولد صد و یازده سالگی بیلبو، وی ناپدید شد و برای برادرزادهٔ جوانش فرودو، حلقهٔ قدرت را باقی گذاشت، و سفری خطرناک را آغاز کرد، چرا که پس از رفتن او همه چیز عوض شد و سائورون جای حلقه را فهمید. فرودو میبایست سرزمین میانه را درنوردد و به اعماق سایههای موردور سفر کند و با انداختن حلقه به آتش شکافهای هلاکت آن را نابود سازد.
«ارباب حلقهها» ماجرای سفر بزرگ فرودو و یاران حلقه است؛ گندالف جادوگر، سام، مری و پیپین هابیت، گیملی دورف، لگولاس الف، بورومیر اهل گاندور، و آراگون پسر آراتون (پادشاه آدمیان).
مجموعه فیلم ارباب حلقهها شامل یاران حلقه (۲۰۰۱)، دو برج (۲۰۰۲) و بازگشت پادشاه (۲۰۰۳) به کارگردانی پیتر جکسون از روی کتابهای ارباب حلقهها ساخته شدهاند.
هابیت
«در سوراخی داخل زمین، یک هابیت زندگی میکرد.» این چند کلمه، که در یک ورق هنگام تصحیح ورقهای دانشآموزان، با خطی ناخوانا نوشته شد، تبدیل به یکی از پرفروشترین کتابهای سدهٔ بیستم شد. در ابتدا، در ۱۹۳۷ در بریتانیا، به چاپ رسید و یک سال بعد نیز، در آمریکا منتشر شد. کتاب «هابیت» جی.آر.آر. تالکین تاکنون به بیش از ۲۵ زبان زندهٔ دنیا برگردانده شدهاست. «بیلبو بگینز» توسط گندالف جادوگر و سیزده دورف به سردستگی تورین سپر بلوط نوهٔ ترور پادشاهِ زیر کوه وادار میشود که زندگی بیدردسر و راحتش را در خانهٔ هابیتیاش ترک کند و به آنها برای بازپسگیری قلمرو اِرِبور (آخرین حکومت بزرگ دورفها) از چنگال اژدها اسماگ، که حدود شصت سال بود که بر روی گنجینهٔ عظیم اربور خوابیده بود کمک کند، در حقیقت آنها بیلبو را برای دزدیدن گوهر پادشاهی، «آرکنستون» از دست اسماگ میخواستند، حال در این راه ماجراهای بسیاری رخ میدهد.
مجموعه فیلم هابیت شامل یک سفر غیرمنتظره (۲۰۱۲)، برهوت اسماگ (۲۰۱۳) و نبرد پنج سپاه (۲۰۱۴) به کارگردانی پیتر جکسون از روی کتابهای هابیت ساخته شدهاند.
سیلماریلیون
این رمان ماجراهای پیش از ارباب حلقهها و هابیت را مطرح کرده و به داستانهایی دربارهٔ چگونگی آفرینش جهان و ورود اینوها به آن را روایت میکند. همچنین شکلگیری قدرتهای بزرگ جهان که یکی از آنها قدرت تاریکی بود اشاره میشود و اینکه مورگوت چگونه دست به ظلم و ستم میزند. همچنین ماجرای پیدایش اِلفها، آدمیان و موجودات دیگر را روایت میکند.
فیانور بزرگترین اِلف زمانه در هنر و معرفت و کسی بود که سیلماریلها را ساخت، جواهرات مقدس؛ و آنها را با پرتو دو درخت والینور آکند: دو درختی که بعدها میوه و شکوفهشان خورشید و ماه شد. اما ملکور، نخستین فرمانروای تاریکی، آنها را دزدید و به دنبال آن مجموعهای از تراژدیهای مختلف اتفاق افتاد. محور اصلی «سیلماریلیون» حول این سه سیلماریل میگردد، و نیز داستاهای بسیار دیگری نیز دربردارد: «آینولینداله: افسانهٔ خلقت»، «والاکوئنتا: درباب ماهیت قدرتهای خدایی»، «آکالابت: زوال مردمان نومهٔ نور» و «از حلقههای قدرت و عصر سوم: که با ارباب حلقهها در ارتباط است».
تالکین بیشتر عمرش را بر روی داستانها و افسانههایی سپری کرد که بعدها «سیلماریلیون» را تشکیل دادند و نیز او این مجموعهٔ عظیم داستانهایش را بهترین کارهایش خواندهاست. از سال ۱۹۱۷ این داستانها شروع شدند، پیش از آنکه حتی هابیت آغاز شود. وقایع شگفتانگیز دنیای خلق شده تالکین، نقشی بزرگ در شکلگیری کتابهای «هابیت» و «ارباب حلقهها» داشت. با این حال، این داستانها تا سال ۱۹۷۷ (چهار سال پس از مرگ تالکین) منتشر نشدند. تا آنکه پسر او «کریستوفر» نوشتههای پراکنده پدر را جمعآوری کرد و کتابی منظم از آنها تهیه نمود. چیزی که بیش از همه حماسهٔ «ارباب حلقههای» تالکین را عظمت بخشیده، عمق بخشیدن به داستان با گوشهٔ چشمی به تاریخچهٔ سرزمین میانه است. «سیلماریلیون» به گذشتهٔ این دنیا میرود، به دورهٔ اول! و این تاریخچه را باز میکند و تاریخ دقیق این دنیای عظیم را بازگو مینماید. «سیلماریلیون» به ما داستانهای روزگاران پیشین، دورهٔ اول، داستان ساخت آردا، دنیا و قدرتهایی میگوید که آن را ساختند. داستان نبرد خیر و شر در سرزمین میانه و جنگ با لُرد سیاه «مورگوت»، کسی که سارون تنها یکی از خدمتکارانش بود. داستان آمدن اِلفها ساخته شدن جواهرات مقدسشان، سیلماریلها، که مورگوت آنها را دزدید و به دنبال آن مجموعهای از تراژدیهای مختلف اتفاق افتاد و مرگ و نیستی، خیانت، پیروزی، امید و یاس، به همراه داشت. از تراژدی عاشقانه برن و لوتین، داستان فرزندان نفرین شده هورین، خیانت مائگلین و سقوط شهر صخرههای پنهان، گوندولین. سیلماریلیون داستان آمدن آدمیان را بازمیگوید و رزمهایشان را و اینکه چگونه سرنوشت آدمیان و الفها به هم گره خورد و نومه نوریها را خلق کرد. نتیجهٔ این داستانها، هم در لحن و هم در سبک نگارشی، بسیار متفاوت از «هابیت» یا «ارباب حلقهها» است، تا حدی که برخی از طرفداران تالکین آن را سخت مییابند، اما کسانی که به درکی عمیق از آن دست یابند میدانند که ارزش آن بسیار فراتر از «ارباب حلقهها» است، چرا که بستری است برای خلق آن.
تالکین در ایران
سهگانهٔ ارباب حلقهها در ایران، نخستینبار توسط رضا علیزاده ترجمه و در سال ۱۳۸۱ توسط انتشارات روزنه به چاپ رسید. اثر دیگر این نویسنده، هابیت، در ایران با پنج ترجمه به چاپ رسیدهاست.
قابل توجه است که داستانهای تالکین بسیار تحت تأثیر حماسه بئوولف بودهاست که با توجه به علاقهٔ ویژهٔ او به آثار ادبی کهن و مطالعات او پیرامون این اثر، قابل توجیه است. در سهگانهٔ ارباب حلقهها، اشارات زیادی به این اثر دیده میشود. بخش دزدیدن جام در داستان هابیت نیز، نمونهٔ خیالپردازی همین داستان در بئوولف است.
کتابهای ترجمه شده به زبان فارسی از این نویسنده عبارتاند از:
- سهگانهٔ ارباب حلقهها توسط انتشارات روزنه سال ۱۳۸۱ به ترجمهٔ رضا علیزاده شابک ۹۶۴-۳۳۴-۱۷۳-۹ .
- یاران حلقه، ۱۳۸۱، انتشارات روزنه، ترجمهٔ رضا علیزاده
- دو برج، ۱۳۸۱، انتشارات روزنه، ترجمهٔ رضا علیزاده
- بازگشت شاه، ۱۳۸۲، انتشارات روزنه، ترجمهٔ رضا علیزاده
- هابیت (آنجا و بازگشت دوباره) توسط انتشارات روزنه سال ۱۳۸۳ به ترجمهٔ رضا علیزاده شابک ۹۶۴−۳۳۴−۲۰۰-X .
- سیلماریلیون توسط انتشارات روزنه سال ۱۳۸۶ به ترجمهٔ رضا علیزاده ۹۶۴–۳۳۴–۲۶۶–۲.
- نارن ای هین هورین (حکایت فرزندان هورین) توسط انتشارات روزنه سال ۱۳۹۱ ترجمهٔ رضا علیزاده و ابراهیم تقوی.
- قصههای ناتمام نومهٔ نور و سرزمین میانه «دوران دوم» توسط انتشارات روزنه سال ۱۳۹۲ ترجمهٔ رضا علیزاده.
- راورندوم، ترجمهٔ مسعود ملک یاری، توسط انتشارات دنیای اقتصاد در سال ۱۳۹۶ و انتشارات پرتقال در سال ۱۳۹۷.
- درخت و برگ، شامل سه داستان خیالپردازی ترجمهٔ مراد فرهادپور، توسط انتشارات طرح نو در سال ۱۳۷۷ و انتشارات روزنه در سال ۱۳۹۶.
به گفتهٔ کتاب ارباب حلقهها تالکین ۱۱ سال برای نگارش ارباب حلقهها تلاش کردهاست.
جوایز و افتخارات
- برندهٔ جایزهٔ بینالمللی داستان خیالپردازی در سال ۱۹۵۷ به عنوان بهترین نویسندهٔ خیالپردازینویس برای ارباب حلقهها
- برندهٔ نخستین جایزهٔ گندالف (به افتخار یکی از شخصیتهای داستان ارباب حلقهها) در سال ۱۹۷۳ و گرفتن عنوان بزرگترین نویسندهٔ خیالپردازینویس (در همین سال ایشان فوت کردند)
- برندهٔ جایزهٔ بینالمللی لوکوس در سال ۱۹۷۸ به خاطر کتاب سیلماریلیون (پس از مرگ)
- برندهٔ جایزهٔ مایتاپیک در سال ۱۹۸۱ برای کتاب افسانههای ناتمام (پس از مرگ)
- برندهٔ جایزهٔ بالروگ (پس از مرگ)
- پس از رأیگیری در سال ۱۹۹۹ توسط سایت آمازون (معتبرترین کتاب فروشی اینترنتی جهان)
- کتاب ارباب حلقهها با دویست و پنجاه هزار رأی (۲۵۰٬۰۰۰) از طرف کاربران اینترنتی کتاب هزارهٔ دوم نام گرفت.
- سومین کتاب پرفروش در تاریخ جهان با تیراژ ۱۰۰ میلیون نسخه پس از انجیل با تیراژ شش بیلیون نسخه و پرسشها اثر ماو تسه تانگ با نهصد میلیون نسخه
- دریافت جایزهٔ اسکار در سال ۲۰۰۴ به عنوان بهترین فیلم بر مبنای داستان ارباب حلقهها
- دریافت جایزهٔ اسکار بهترین فیلمنامهٔ اقتباسی در سال ۲۰۰۱ بر مبنای داستان ارباب حلقهها
- دریافت جایزهٔ اسکار بهترین فیلمنامهٔ اقتباسی در سال ۲۰۰۳ بر مبنای داستان ارباب حلقهها
منابع
- Carpenter 1977, pp. 111, 200, 266
- Corsetti, Renato (31 January 2018). "Tolkien's 'Secret Vice'". British Library. Archived from the original on 4 February 2018.
- Carpenter 1977, pp. 77–85
- The London Gazette: no. 29232. p. . 16 July 1915.
پیوند به بیرون
- آثار نوشتهشده یا دربارهٔ جی. آر. آر. تالکین در بایگانی اینترنت
- آثار جی. آر. آر. تالکین در لیبریواکس (کتابخانهٔ صوتی با مالکیت عمومی)
- جی. آر.آر. تالکین در وبگاه لیست کتاب اینترنت