بیابان‌گردی

گردشگران در تپه‌های بیابانی منطقه مرنجاب کاشان

منابع گردشگری طبیعی بیابان مشتمل بر منابع طبیعی متنوعی است که از اثر متقابل توپوگرافی، آب و هوا، منابع آب و تیپ و تراکم گیاهی ایجاد شده‌است. برخی از این منابع عبارتند از: چشم‌اندازهای بیابانی، آسمان بیابان در شب، بیشه‌زارهای بیابانی، جانوران بیابان‌زی و تل‌ماسه‌ها.[2]

آن دسته از جلوه‌های زندگی انسانی در امروز و زمان‌های گذشته که در بستر بیابان و کویر جای گرفته‌است در کنار کنش‌های اجتماعی سنتی، باورها، آداب و رسوم محلی، بناها تاریخی و باستانی از جمله جلوه‌های انسانی مناطق بیابانی است که از نظر گردشگری با تقاضا همراه است. برخی از این منابع عبارتند از: یادمان‌های تاریخی و باستانی در بیابان (کاروانسراها و پل‌ها)، غارهای با ارزش دیرین انسان‌شناسی، زیارتگاه‌ها و آرامگاه‌ها، جاذبه‌های معماری سکونت‌گاه‌های انسانی، صنایع دستی، ورزش و بازی‌های محلی، شیوه زیست سنتی مردم، جلوه‌های همزیستی انسان با طبیعت، مراسم‌های آئینی و …[3]

فعالیت‌های گردشگری بیابان محدود اما خاص این دسته از مناطق طبیعی است. این فعالیت‌ها متکی به منابع گردشگری، آب و هوای بیابان و عوارض زمینی است. فهرست زیر شماری از فعالیت‌های تفرجی ممکن در نواحی بیابانی است. ماسه درمانی، پیاده‌روی در بیابان، دوچرخه سواری در بیابان، موتورسواری با موتورهای پهن چرخ، خودرو سواری بر روی تل‌ماسه‌ها، رالی بیابان، اسکی روی تپه‌های ماسه‌ای، شترسواری، مشاهده پرندگان آبزی و کنار آبزی، رصد ستارگان، گردش در بیشه‌های بیابانی، خرید صنایع دستی، خرید از بازارچه‌های محلی، دیدار از بناهای تاریخی و زیارتی، دیداز از جلوه‌های همزیستی انسان با طبیعت، شکار، روستاگردی، کوه‌نوردی.[3]

بیش از یک‌پنجم مساحت کشور ایران را (افزون بر سیصد هزار کیلومتر مربع) بیابان‌های واقعی دربرگرفته‌است. بیابان‌های ایران به‌طور عمده ناشی از تأثیر کمربند پرفشار جنب حاره بوده و بخشی از کمربند بیابانی بزرگ کره زمین هستند که بخش‌های دیگر آن را بیابان‌های مشهوری همچون شبه جزیره عربستان، صحرای آفریقا، سونورای مکزیک، نوادای آمریکا تشکیل می‌دهد.[4]

گذشته از وسعت کم‌نظیر که موجب می‌شود مجموع مساحت بیابان‌های ایران در شمار چهار بیابان نخست جهان قرار گیرد، عوامل جغرافیائی متعددی موجب شده‌است بیابان‌های ایران به‌عنوان جاذبه‌های سیاحتی از موقعیت ممتازتری نسبت به همگنان خود در دیگر نقاط جهان برخوردار باشند.[4]

بیابان‌های باشکوه ایرانی، دربرگیرنده همه آن چیزهایی است که در یک مسافرت ماجراجویانه یا بیابان‌گردی در طبیعت زیبا و دست نخورده لازم است. بیابان به‌طور زنده از اشکال متنوع و رنگارنگی از کشور ایران حکایت می‌کند. دشت‌های نمکی وسیع و سفید، تلماسه‌های طلایی به علاوه تپه ماهورهای سبز روشن، زرد و قرمز، طیف حیرت‌آوری از رنگ‌های تماشایی برای مسافران بیابان در روشنایی روز به وجود می‌آورد. بی شک، جذابیت شب‌های کویر بالاتر از انتظار است و شامل منظره جذاب ستارگان بوده که به‌طور فریبنده‌ای نزدیک و واقعی به‌نظر می‌رسند.[4]

عوامل پیچیده اقلیمی موجب شده‌اند بیابان‌های ایران گرم‌تر از دیگر نواحی بیابانی دنیا باشند. آنچنانکه به تصریح شماری از استادان جغرافیای دانشگاه تهران قطب حرارتی کره زمین، کویر شهداد در کرمان است.[4]

اکوتوریسم در بیابان

چین یکی کشورهایی محسوب می‌شود که به‌خوبی و هوشمندی توانسته است در کنار جذب گردشگران از آثار تاریخی و کهن خود، آن‌ها را به بازدید از جاذبه‌های بیابانی نیز ترغیب کند. این کشور به منظور کسب درآمد از طریق جلب گردشگران داخلی و خارجی در بعضی از مناطق بیابانی خود که پروژه‌های تثبیت شن‌های روان انجام شده‌است و عرصه‌های بیابانی به صورت جنگلکاری‌های وسیع و فضای سبز مناسب درآمده است با ایجاد تسهیلات و امکانات رفا هی، پارک‌ها وتفرج گاه‌های زیبائی ایجاد نموده است. همچنین عرصه هائی از تپه‌های شنی را بدون عملیات تثبیت در اطراف شهرها به صورت طبیعی حفظ و نگهداری نموده و با بخدمت گرفتن کاروانهائی از شترهای دو کوهان و انواع وسایل و امکانات ورزشی و تفریحی از قبیل اسکی روی شن، کایت، اتوبوس‌ها و کامیون‌های روباز و انواع تفریحات سالم و وسایل بازی برای بچه‌ها و نوجوانان توجه گردشگران داخلی و خارجی را به این مناطق جلب و درآمد قابل توجهی را از این طریق عاید کشور کرده‌است (منبعhttp://khosromk.blogfa.com/post/34).

چین یکی کشورهایی محسوب می‌شود که با هوشمندی توانسته در کنار جذب گردشگران از آثار تاریخی و کهن خود، آن‌ها را به بازدید از جاذبه‌های بیابانی نیز ترغیب کند. این کشور به منظور کسب درآمد از طریق جلب گردشگران داخلی و خارجی در بعضی از مناطق بیابانی خود که پروژه‌های تثبیت شنهای روان انجام شده‌است و عرصه‌های بیابانی به صورت جنگلکاری‌های وسیع و فضای سبز مناسب درآمده است با ایجاد تسهیلات و امکانات رفاهی، پارک‌ها و تفرج‌گاه‌های زیبائی ایجاد نموده است.

از سال ۲۰۰۰، براساس میراث زمین‌شناسی و با هدف حفظ این میراث، چین به‌طور رسمی ۴۴ ژئوپارک ملی را به منظور جلب اکوتوریست‌های داخلی وخارجی معرفی کرد. حفظ و توسعه این میراث، فواید اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی مطلوبی در چین به بار آورده‌است و باعث شده این کشور در شبکه ژئوپارک‌های جهانی تحت سرپرستی یونسکو جایگاهی ممتاز پیدا کند.

با اجرای برنامه‌های توسعه توریسم تعداد توریست‌ها و اکوتوریست‌ها در سال ۱۹۸۰، ۷/۵ میلیون نفر بوده در حالیکه در سال ۲۰۰۱ این میزان به بیش از ۸۹ میلیون نفر رسیده است. یعنی چین در طی ۲۰ سال بیش از ۱۷۰۰ درصد رشد در تعداد توریست‌ها و اکوتوریست‌های خود داشته‌است. میزان درآمد ناشی از توریسم در سال ۱۹۹۶، ۶/۳۰ میلیارد دلار آمریکا بوده‌است در حالیکه در این درآمد در سال ۲۰۰۱ به بیش از ۷/۶۱ میلیارد دلار رسیده است و از این نظر مقام پنجم در بین کشورهای دنیا را دارا است.[5]

در ویکی‌کتاب کتابی با عنوان: زندگی در شرایط سخت وجود دارد.

• گردشگری
• طبیعت‌گردی

• کمیته ملی طبیعت‌گردی ایران
• سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران
• سازمان حفاظت محیط زیست ایران
• جامعه بین‌المللی طبیعت‌گردی
• دانشنامهٔ آزاد طبیعت ایران