بخشی

در روایت عامیانه لقب بخشی این‌گونه تعریف می‌شود: بخشی کسی است که خداوند به او موهبت و مقامی ویژه بخشیده‌است؛ بنابراین یک بخشی افزون بر اینکه لازم است در نوازندگی چیره‌دست، در خوانندگی خوش‌صدا و در داستانگویی و شعرخوانی مسلط باشد، باید از نظر آگاهی و عرفان به مرحله‌ای برسد که شایسته عنوان بخشی شود.

«خود‌بند» به بخشی می گویند که هم بتواند ترانه سرایی کند و شعر بگوید، هم مهارت آهنگسازی داشته باشد و هم در نوازندگی و خوانندگی چیره دست باشد.[3] «بخشی خودبند» بالاترین رتبه را در میان بخشی‌ها دارد که خود مؤلف، مصنف و تولیدکننده اصلی موسیقی است.[4][5]

از دیدگاه هوشنگ جاوید، پژوهشگر موسیقی نواحی ایران، در موسیقی شمال خراسان بخشی‌ها بر چند نوع‌اند که بخشی‌های مذهبی یکی از انواع آنهاست. بخشی حاج قربان سلیمانی بر این اعتقاد بود که یک بخشی نباید به کسی یا چیزی محتاج باشد و باید به تنهایی از عهده تمام مراحل خلق یک اثر برآید.[6]

در مورد اصل واژه بخشی نظرات گوناگون وجود دارد. برخی اصل آن را چينی، تبتی و يا مغولی دانسته اند و می گويند  نقش روحانی و معنوی بخشی ريشه بودايی دارد. بخشی‌ها اغلب به  ترکی می خوانند و در کشورهای آسيای ميانه نيز حضور دارند.

از سرشناس‌ترین بخشی‌های شمال خراسان می‌توان از افراد زیر نام برد:

خان محمد قیطاقی، عیوض بخشی، احمدقلی احمدی (احمدبخشی)، غلامحسین و غلامحسن برازنده، محمدحسین یگانه سلمان، اولیاقلی یگانه، حاج قربان سلیمانی، حسن یزدانی، حاج حیدر کارگر، سلطانرضا ولی نژاد، حمرا گل افروز، علی گل افروز، رحیم بیچرانلو(رحیم‌خان بخشی)، مختار زنبیل باف، عباسقلی رنجبری، علی غلامرضایی، آی‌محمد یوسفی، غلامحسین افکاری ، علی اصغر اسلامی و نادرمحمد آهنگربیک[7] [8][9]نام برد. از میان بخشی‌های ترکمن ارازمراد آرخی، نظرلی محجوبی، سهراب محمدی