ایل جلالوند
ایل جلالوند یکی از ایلات لک ساکن در غرب ایران است.[1] این ایل در استان کرمانشاه و استان لرستان سکنی دارند. بسیاری از طوایف ایل جلالوند یارسانی و برخی نیز پیروز مذهب شیعه هستند. مردم جلالوند به زبان لکی سخن می‌گویند. عشایر جلالوند در جنوب و شرق کرمانشاهان سکونت دارند. منطقهٔ زیستی آنان از شمال به ماهیدشت، از جنوب به هلیلان، از شرق به عثمانوند و زردلان و از سمت مغرب به اسلام‌آباد غرب و از شرق به نهاوند محدود است که همین تنوع در اقلیم موجب تغییر در گویش برخی ساکنین آن گردیده‌است بطوریکه بخاطر همزیستی با سایر مناطق دارای تنوع در گویش می‌باشند.
جلالوند منطقه‌ای کوهستانی است که یک‌چهارم از آن کشاورزی آن به صورت آبی و مابقی به شکل دیم انجام می‌شود. مناطق آبی آن «تنگ‌سان رستم» مشهور به «قلعهٔ ضحاک» تا «پله کبود» و «دره بادام» است. طوایف جلالوند دارای مراتع و منطقهٔ مشخص گرمسیری و سردسیری می‌باشند. البته آن‌ها مدتی است کوچ نمی‌کنند؛ تعداد کمی از آن‌ها در روستاهای خود به کشاورزی اشتغال دارند و بیشترشان در شهر کرمانشاه ساکن شده‌اند.[2]
پیشینه
سر هنری راولینسون (۱۸۳۶م) جلالوندها را یکی از شاخه‌های اصلی هلیلانی نوشته که جز محدوده کرمانشاه بوده‌اند به گفته دهخدا: جلالوند یکی از دهستانهای بخش مرکزی کرمانشاه است. این دهستان بین دهستانهای عثمانوند، هلیلان، هرسم و رودخانهٔ سیمره واقع شده و منطقه‌ای کوهستانی است. هوای آن سردسیری سالم است. زیباترین منطقه این طایفه کوه گنجره و جنگل‌های پوشیده ببری می‌باشد. محصول عمده آن غلات، لبنیات، کتیرا و محصولات دامی است. جاده اصلی این منطقه از کرمانشاه شروع شده و با گذر از هلشی و بوژان به روستای چنار اولین روستای جلالوند می‌رسید که حدود۷۰کیلومتر با کرمانشاه فاصله دارد. مرکز این دهستان آبادی چنار است که شامل دو بخش علیا و سفلی می‌باشد. دهستان جلالوند از ۳۸ آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده و جمعیت آن در حدود ۶۵۰۰ تن (در سال ۱۳۰۵) است در حال حاضر ۵۵۰۰۰ نفر و ۱۰۰ روستا می‌باشد؛ و قراء مهم آن به شرح زیر است: دره بادام، یاریجان، چشمه گچ (شامل دوخاندان علینقی وخاندان نجبینن)، کریان، موسی، دوردشت، چنار، سه چکان، ده عباسیان، انجیرک، خوبیاران، توء خشکه.[3]
منابع
- واژه جلالوند در لغتنامه دهخدا
- نگاهی به آئین یارسان یا اهل حق، بی‌بی‌سی پارسی، ۲۷ نوامبر ۲۰۱۱
- از جغرافیای سیاسی کیهان ص ۶۱ و ۶۸. | لغت نامهٔ دهخدا
- میرزایی، جعفر - قیطوری، عامر: واژه‌ها و اصطلاحات کشاورزی در گویش لکی. در نشریه: «گویش‌شناسی» دوره سوم، زمستان ۱۳۸۵ - شماره ۱ و ۲. (از صفحه ۱۴۶ تا ۱۶۲).
- فرهنگ جغرافیایی ایران ج ۵
- مهاجرت تاریخی اقوام کرد