اختلالات شناختی

شاخه‌ای میان رشته‌ای است که از حوزه‌های مختلف علمی همچون عصب شناسی، روانشناسی، فلسفه، زبان شناسی، انسان شناسی، علوم کامپیوتر و هوش مصنوعی و... استفاده می‌کند تا ذهن و مغز انسان را جهت شناسایی تمام فرایندهای ذهنی و مغزی که منجر به به ایجاد و شکل‌گیری آگاهی انسان از خود و جهان هستی می‌شود، شناسایی بکند.

به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و فرایندهای ذهنی و مغزی انسان گفته می‌شود که منجر به به شکل‌گیری و ایجاد "آگاهی" از خود و جهان اطرافش می‌گردد. مهمترین این فرایندها عبارتند از:

• Consciousness
• Memory
• Attention
• Language
• Orientation
• Judgment
• Praxis
• Executive functions

شاخه‌ای از علوم شناختی است که بدنبال اساس نورولوژیکی "آگاهی" بدون وارد شدن به مباحث فلسفی می‌باشد. در این شاخه از علوم شناختی سعی می‌شود با استفاده از متدولوژی تجربی، تمام فرایندهای که موجب شکل‌گیری و ایجاد "آگاهی" در انسان می‌شود مورد شناسایی قرار گیرد. از دیدگاه این شاخه از علوم شناختی باید اساس تمام ویژگی‌های ذهنی و رفتاری انسان را در ساختارهای آناتومیکی و فیزیولوژیکی سیستم عصبی جستجو کرد. در این شاخه مباحث Cognitive Function و Executive Function از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد.

مهم‌ترین مرجع تقسیم‌بندی بیماری‌ها، اختلالات و نابهنجاری‌های عصبی DSM و ICD می‌باشد. DSM (به انگلیسی: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) یک مرجع طبقه‌بندی اختلال‌های ذهنی(به انگلیسی: Mental Disorders) است که به وسیلهٔ انجمن روانپزشکان آمریکا(APA)(به انگلیسی: American Psychiatric Association) تدوین و منتشر می‌شود. باید به این نکته توجه داشت که عبارت ناهنجاری‌های شناختی (به انگلیسی: Cognitive Disorders ) در DSM IV –TR در سال ۲۰۰۰ بکار برده شده‌است در صورتی که در ۲۰۱۳ در DSM -V به جای آن عبارت اختلال‌های شناختی -عصبی (به انگلیسی: Neurocognitive Disorders) بکار برده شده‌است. در طبقه‌بندی(ICD (International Statistical Diseases and Related Health Problems این گروه از اختلالات عصبی با عبارت Organic Mental Disorders شناخته شده‌است. در زیر اختلالات شناختی را براساس طبقه‌بندی DSM-IV مورد بررسی قرار می‌دهیم. بر این اساس این اختلال‌ها را می‌توان به چهار گروه بزرگ تقسیم‌بندی کرد که عبارتند از:

1. Delirium
2. Dementia
3. Amnestic disorders
4. Others

دلیریم یک اختلال نیست بلکه یک نشانه‌ی (به انگلیسی: Syndrome) روان_تنی حاصل از اختلال در سیستم عصبی است که به سرعت باید پیگیری و علت آن مشخص شود. این ناهنجاری عصبی با اختلال‌های حاد و نوسانی در فعالیت‌های شناختی شروع می‌شود که خبر از آشفتگی وسیع در سیستم عصبی می‌دهد. توانایی بیمار جهت پردازش و بخاطر آوردن اطلاعات شدیداً آسیب می‌بیند. دلیریم معمولاً با شناسایی و درمان علت آن گذرنده و برگشت پذیر است و طول مدت آن کوتاه است.

هر چند شروع دلیریم ناگهانی است علائم مقدماتی (نظیر بی قراری، اضطراب، ترس، حساسیت به نور و صدا) ممکن است دیده شود. بیمار معمولاً دچار گیجی، فقدان جهت‌یابی و ناتوان از سنجش واقعیت است. غالباً توانایی تفکیک رویاها، ایلوژن‌ها، توهم‌ها یا خواب و بیداری از بین رفته‌است. حواس بیمار به راحتی در اثر محرکات بی‌ربط پرت می‌شود توانای تفکر منظم کاهش یافته و فرایندهای تفکر غالباً کند، آشفته و به‌طور کلی غیر انتزاعی است خاطره آنچه در جریان دلیریم روی می‌دهد معمولاً پس از رفع آن برای بیمار مبهم است و خود وی از آن به یک رؤیا ویا یک کابوس یاد می‌کند.

در کل دلیریم داری دو مشخصه کلی است اولین مشخصه بروز یک دسته از اختلال‌های شناختی نوسانی (رفت و برگشتی) است و دومین مشخصه آشفتگی در سطح هوشیاری فرد می‌باشد.

می‌توان علل بروز این سندرم را در به صورت زیر طبقه‌بندی کرد:

1. بیماری‌های دستگاه عصبی مرکزی.
2. بیماری‌های سیستمیک (بیماری‌های متابولیک، عفونت‌ها، هپاتیت و...)
3. در مراحل ترک و سم زدایی در اثر عوامل سمی و داروی.

زوال عقل، دمانس (from latin de-“apart , away” + mens (genitive mentis) “mind”)، این حالت با زوال توانایی‌های شناختی و هوشی، به شدتی که برای ایجاد اختلال در عملکرد اجتماعی و شغلی شخص کافی باشد، مشخص می‌شود. شکل کامل بالینی، مرکب است از اختلال حافظه تفکر انتزاعی و قضاوت که با درجاتی از تغییر شخصیت همراه است. دمانس ممکن است برحسب اتیولوژی آن پیشرونده ثابت یا برگشت پذیر باشد. در صورتی که بخواهیم در یک نگاه ویژگی‌های بالینی این اختلال شناختی را بررسی کنیم می‌توانیم به تقسیم‌بندی زیر به عنوان نمودهای بالینی این اختلال اشاره بکنیم:

1. کاهش هوش Loss of intellectual abilities
2. اختلال شناختی Impairment of Cognitive Function
3. حافظه Memory
4. زبان (Language(Aphasia
5. توجه Attention
6. (Praxis (Apraxia
7. Agnosia
8. توانایی حل مسئله و برنامه‌ریزی(...Executive Function (problem solving-planning-Abstraction and

1. دمانس حاصل از بیماری آلزایمر
2. دمانس Lewy Body
3. دمانس عروقی
4. دمانس مخلوط (آلزایمر + دمانس عروقی)
5. دمانس ناشی از سایر اختلالات مانند HIV
6. ضربه سر
7. بیماری پارکینسون
8. بیماری هانتینگتون
9. بیماری Niemann – Pick
10. بیماری کروتزفلد- ژاکوب
11. NPH، الکل، عفونت‌ها و داروها

اختلالی است که با نقص یادگیری و حافظه مشخص می‌گردد و خود را به صورت ناتوانی در یادگیری اطلاعات جدید و به یاد آوری اطلاعات و حوادث قدیم نشان می‌دهد.

در کل این اختلالات در اثر آسیب‌های شیمیای و ساختاری به مغز ایجاد می‌گردند. مشکل بخاطر آوردن اطلاعات یادگرفته شده قبلی برحسب اینکه مکان و شدت آسیب مغزی، به‌طور وسیعی متغیر است. علل کلی این اختلال را می‌توان به دو دسته بزرگ تقسیم کرد

1. آمنزیای ناشی از شرایط پزشکی عمومی (به انگلیسی: General Medical Condition Amnestic Disorders)

از آسیب‌های همچون ترماهای ناحیه سر، تومورها، سکته‌های مغزی یا بیماری‌های مغزی –عروقی می‌توانند موجب آمنزیا شوند.

1. آمنزیای ناشی از مواد (به انگلیسی: Substance-induced Amnestic Disorders)

مواردی همچون الکلیسم، استفاده طولانی مدت از داروها، یا در معرض موادی همچون سرب جیوه منو اکسید کربن و حشره کش خاص.

Martin Bly,Benjamin; Rumelhart,David E (1999), Cognitive Science, California: Academic Press, ISBN o-12-601730-1 Check |isbn= value: invalid character (help)نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)

Schwartz, James H