یکشنبه غم‌انگیز (فیلم)

پیرمردی آلمانی به نام هانس ویک (بکر) همراه با همسر سالخورده اش بعد از گذشت نیم قرن به رستورانی در بوداپست سر می‌زند. او هنگام صرف ناهار از نوازنده می‌خواهد تا آهنگی قدیمی را بنوازد، چند لحظه بعدهمزمان با دیدن عکس زنی بر روی پیانوبراثر سمی که درغذایش ریخته شده بود، می‌میرد. عکس متعلق به دختر زیبایی به نام ایلونا (ماروزسن) بود که در زمان جنگ با همکاری مرد مهربانی به نام لاسلو ( کورل) و پیانیست جوانی به نام آندریش (دیوروسینی) رستوران را اداره می‌کردند و...

بن بکر افسر نازی در نقش ویک ،در واقعیت یک سرهنگ اسطوره ای اس اس است؛ کسی که در نورنبرگ به جرم جنایات جنگ تبرئه شد و در نهایت زندگی خود را به عنوان ثروتمندترین مرد آلمان به پایان رساند. رولف و بن بکر در نقش شخصیت هانس ابرهارد وایک در زندگی واقعی پدر و پسر هستند که آنها در سنین مختلف این نقش در این فیلم به ایفای نقش می پردازند.[1]

یکشنبه غم‌انگیز نام آهنگی است که توسط آهنگساز مجارستانی «رزو سرس» در سال ۱۹۳۳ برای یک شعر مجاری که توسط لازلو خاور سروده شده‌است، ساخته شد. یأس مالیخولیایی که آهنگ القا می کرد باعث شد مدتها طول بکشد تا ناشری، انتشار این آهنگ را قبول کند. با این حال در آخر، سال 1935 بود که اولین نسخه اورجینال این آهنگ با صدای «پال کالمر» در مجارستان ضبط شد و چیزی نگذشت که نام این آهنگ با تعداد زیادی خودکشی پیوند خورد. اولین بار ماموران پلیس بوداپست فوریه 1936 هنگام تحقیق روی پرونده خودکشی کفاشی به نام جوزف کِلر به قدرت این آهنگ پی بردند. آنها متوجه شدند که متوفی به جای وصیتنامه یا متنی که دلیل خودکشی اش را توضیح دهد، کاغذی با چند بیت شعر از یکشنبه غم انگیز به جا گذاشته. آنها گمان کردند که این ترانه برای جوزف کلر، خاطرهای شخصی را تداعی می کرده است. اما پس از مرگ جوزف کلر، موارد مشابه دیگری در مجارستان اتفاق افتاد که در تمام آنها رد پای یکشنبه غمگین وجود داشت. بعضی از درگذشتگان، شعر این ترانه را به جای وصیتنامه از خود باقی گذارده و بعضی ها نیز پیش از مرگ به تأثیر این آهنگ بر تصمیمشان به خودکشی اشاره کرده بودند. خبر رسید که دو نفر در دو شهر مختلف (بدون اینکه از دیگری خبری داشته باشند) از نوازندگان دوره گرد خواسته بودند تا یکشنبه غمگین را (که حالا مشهور شده بود) برایشان بنوازند و سپس خود را خلاص کرده بودند. روزنامه ها نوشتند که مردی از دسته ارکستر یک کلوپ شبانه می خواهد تا این آهنگ را برایش بنوازند و سپس جلوی در کلوپ به صورت خود شلیک می کند. ماهیگیران می گفتند که هر چندگاه یک بار، بدن بیجانی را از رودخانه دانوب بالا می کشند که در انگشت های به هم چفت شده اش کاغذی را چنگ زده و همیشه در تکه هایی از کاغذ که در مشت جنازه از آب محفوظ مانده است، ابیاتی از یکشنبه غم انگیز را پیدا می کنند. سوژه عاشقان شکست خورده ای که دسته دسته خود را می کشند، برای روزنامه ها جذاب بود و به آسانی دست از سرش برنمی داشتند؛ تا روزی که ماهیگیران، جنازه دختری ۱۴ ساله را ازعمق دانوب بیرون کشیدند که مثل همیشه در مشتش کاغذی پنهان بود. اما این بار، به خلاف همیشه، اطرافیان دخترک گواهی دادند که او هرگز عاشق نشده است! اندکی بعد نیز پیرمردی ۸۰  ساله خود را از طبقه هفدهم ساختمانی به پایین پرت کرد. شاهدان گفتند که او موقع پریدن یکشنبه غمگین را می خوانده است. آنها گفتند که پیرمرد تا لحظه آخر به خواندن ادامه داد و صدای ش تنها زمانی قطع شد که مغزش روی زمین پاشید. باری در شهر رم پسربچه ای با شنیدن آهنگ از نوازنده ای دوره گرد، دوچرخه اش را کنار رودخانه پارک کرد؛ کل پولهای جیبش را به دوره گرد بخشید و خود را از روی پل به آب انداخت. در شمال لندن نیز، همسایه های وحشت زده ی زنی از پلیس خواستند تا درخانه او را بشکند و وارد منزلش شود؛ زیرا مدت چند ساعت بوده که صدای  "آهنگِ خودکشی مجار" (چنانکه یکشنبه ی غم انگیز بعدها به این نام معروف شد) به طور مداوم از خانه اوشنیده میشده است. وقتی پلیس ها در را شکستند، با جنازه زنی مواجه شدند که گرامافون بالای سرش روی وضعیت «تکرار مداوم» تنظیم شده بود. با مشهور شدن آهنگ در اروپا و آمریکا، خودکشی های مرتبط با آن نیز به خارج از مرزهای مجارستان سرایت کرد. در شهرهای مختلف اروپا کسانی پیش از اقدام به خودکشی، وصیت کردند که در مجلس خاکسپاریشان یکشنبه غم انگیز نواخته شود. شعر یکشنبه غم انگیز به انگلیسی ترجمه شد و چند نفر آن را اجرا کردند. مشهورترین و نخستین نسخه به زبان انگلیسی با صدای «بیلی هالیدی» خوانده شده است. او از آهنگسازش خواسته بود تا ترانه را به گونه ای تغییر دهد که شنوندگان آمریکایی به اندازه اروپاییها افسرده نشوند!! چند دهه بعد، هنگامی که «دیاماندا گالاس» خواست تا روایتی وفادار به اصل را به زبان انگلیسی روی صحنه اجرا کند، ماجرای تغییر دادن آهنگ را برای شنوندگانش تعریف کرده و متلکی هم نثار موسیقی عامه پسند کرده بود: "نخواستند شما را غمگین کنند. فکر میکنم موسقی پاپ با همین تصمیم به دنیا آمد!" رزو سرس (RezsőSeress) اندکی پس از تولد ۶۹ سالگی از پنجره آپارتماناش در بوداپست پایین پرید. فردای مرگ سرس، روزنامه نیویورک تایمز نوشت: روز گذشته رزو سرس سازنده آهنگ مشهور «یکشنبه غمگین» به زندگی خود خاتمه داد. دیروز یکشنبه بود! کشور هایی مثل آمریکا و مجارستان این آهنگ رو ممنوع کرده اند. این آهنگ اکنون در لیست آهنگ های بن شده توسط BBC قرار دارد. در سال 99 کارگردانی آلمانی، فیلمی با داستان تخیلی از افسانه های مجارستانی را جعبه طلسم بودن این آهنگ ساخت.

راجر ایبرت، منتقد فیلم، نمره سه از چهار ستاره را به فیلم داد و آن را «پیچیده و دلهره آور» اما «ناقص» نامید.

• متن آهنگ یکشنبه غم انگیز به زبان انگلیسی:

Sunday is gloomy my hours are slumberlessDearest the shadows

I livewith are numberlessLittle white flowers

will never awaken you Notwhere the black coach

of sorrow has taken youAngels

have no thought ofever returning youWould

they be angry if I thought of joiningyou?

Gloomy SundayGloomy is Sunday,

with shadowsI spend it allMy heart and I have decided

to end it allSoonthere’ll be candles and prayers that are sad I knowLet them not weep letthem know that

I’m glad to goDeath is no dream for in death

• متن آهنگ یکشنبه غم انگیز به زبان فارسی:

یکشنبه غم انگیز …

تا شب دوام نمی اورم در تاریکی و سایه …

تنهایی مرا می ازارد با چشمانی بسته

تو از کنارم میروی تو ارامیده ای و من تا صبح منتظر

سایه های مبهمی را میبینم

از تو خواهش میکنم به فرشته ها بگویی مرا در اتاقم تنها بگذارند

یکشنبه غم انگیزچه بسیار شنبه ها تنها در سایه ها

و من امشب خواهم رفت چشمانم چون شمع

پر فروغی می درخشد دوستانم برایم گریه نکنید

که مزارم نور باران است به خانه باز میگردم

جانم به لب رسیده است در سرزمین

سایه ها تنها بخواب میروم یکشنبه غم انگیز

• ویکیپدیا انگلیسی آخرین ویرایش 6 آوریل 2019

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به یکشنبه غم‌انگیز (فیلم) در ویکی‌گفتاورد موجود است.

• یکشنبه غم‌انگیز در بانک اطلاعات اینترنتی فیلم‌ها (IMDb)