گشنیزجان

روستای گشنیزجان از توابع استان اصفهان و یکی از روستاهای شهرستان چادگان می‌باشد. وسعت روستای گشنیزجان (۳۰)کیلومتر مربع است . که در جنوب شهر داران و در غرب شهرستان چادگان و در ۱۴۰ کیلو متری استان اصفهان واقع است.

روستای گشنیزجان منطقه‌ای است، کوهستانی با رشته کوههای آق داغ و قرا داغ از جمله بلندترین ارتفاعات روستا به‌شمار می‌آید و به همین دلیل زمستانهای پر برف دارد . وتابستانهای معتدل و نسباّ خنک می‌باشد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۲٬۲۹۹ نفر (۵۴۰خانوار) بوده‌است.مردم روستای گشنیزجان ترک زبان هستند.

روستاي گشنيزجان با وسعت 30كيلو متر در جنوب غرب شهر رزوه و غرب شهر چادگان قرار دارد كه از نظر موقعيت جغرافيايي 49/320 و طول26/50 و2160 متر ارتفاع از سطح دريا قرار دارد . از نظر موقعيت عمومي گشنيزجان در قسمت جنوب غربي شهر رزوه و در 20 كيلو متري غرب چادگان و 145 كيلو متري اصفهان قرار دارد و از طرف شمال به روستاي اسكندري و از طرف شمال غرب به روستاي سينگرد و از طرف غرب به روستاي عادگان و از طرف جنوب غربي به روستاي كميتك و از طرف جنوب به روستاي مشهد كاوه محدود مي شود و رشته كوه قرا داغ در قسمت شرق آق داغ در قسمت غرب گشنيزجان قرار دارد. و هر دو رشته كوه به جهت شمالي جنوبي كشيده شده است.و رودخانه ي پلاسجان در حاشيه ي غربي با جهت شمالي جنوبي جريان دارد كه با عبور از اراضي گشنيزجان به سد زاينده رود مي ريزد.

خاك

قسمت عمده خاكهاي اين منطقه از خاكهاي رسوبي پوشيده شده و ضخامت خاكها متفاوت و معمولآ داراي شيب ملايم است. در اين خاكها لايه هاي شني و ماسه اي هم ديده مي شود و اين خاكهاي رسوبي بهترين خاك زراعي منطقه مي باشد و براي كشت گياهان متداول در منطقه استعداد فراوان دارد مهمترين انواع خاكهاي اين منطقه از نوع خاكهاي قرمز و زرد و پوزوليت و خاكهاي قهوهاي است.

منابع آب منطقه

بررسي اطلاعات موجود آبهاي روستاي گشنيزجان را مي توان به دو بخش آبهاي سطحي و آبهاي زير زميني تقسيم نمود.

آبهاي سطحي شامل رودخانه پلاسجان و آبهاي زير زميني شامل چاههاي عميق،قنوات و چشمه ها مي باشد.

زاينده رود

اين رودخانه از دو شاخه ي اصلي،زاينده رود و پلاسجان تشكيل مي گردد روخانه پلاسجان از دو شاخه ي اصلي تشكيل شده است كه آب بخش هاي شمالي حوضه را جمع آوري مي نمايد و مساحت آبريزان 1664 كيلو متر مربع مي باشد طبق آمار هيدورلوژي سال آبي 52-1351 حداكثر و حداقل مقدار آب آن به ترتيب 22،29،27 متوسط آن 65/4 متر مكعب در ثانيه بوده است. دبي ويژه ي آن با توجه به مساحت آبخيز اين رودخانه 7/2 ليتر در ثانيه در كيلو متر مربع مي باشد اين رودخانه ساليانه حدود 10 درصد اب صد زاينده رود و حدود 18 درصد كل رسوباتي كه به درياچه زاينده رود وارد مي شود را حمل مي نمايد.

بنا بر گفته ي مسؤلان استان اصفهان و با حفاري تونل چشمه لنگان در روستاي سيبك شهرستان فريدن شهر و انتقال آب اين چشمه بر روي آب رودخانه ي پلاسجان مقدار دبي رودخانه افزايش يافته و حدود 400 ليتر در ثانيه خواهد شد.

آبهاي زير زميني

چاههاي عميق موتوري در روستاي گشنيزجان (45) حلقه مي باشد كه اغلب داراي لوله جدار بوده و معمولآ از سطح برخوردار با آب تا انتهاي مشبك شبكه و بقيه غير مشبك مي باشد.

حداكثر ابدهي ان چاهها (62) متر مكعب در ساعات ومتوسط آنها (30)متر مكعب در ساعات است حداكثر عمق اين چاهها 130 متر و متوسط آنها 72 متر و حداقل عمق انها 50متر محسوب گرديده است .(2)قناتها به تعداد قناتهاي روستاي گشنيزجان(7) رشته مي باشد كه به علت كوهستاني بودن محل و عمق كم در چاه آنها دامنه نوسانات آبدهي بسيار متغير مي باشد حداكثر طول آنها به (6) كيلو متر و متوسط طول آنها به (300) متر است. لازم به يادآوري است كه به علت حفر چاههاي عميق و غير عميق اكثر قناتهاي روستا خشك شده اند.

چشمه ها:چشمه هايي كه از آنها استفاده ي كشاورزي و شرب مي گردد جمعآ (12) دهنه مي باشد تعداد زيادي چشمه در طول رودخانه هاي منطقه وجود دارد كه اب آنها وارد رودخانه پلاسجان و از طريق بند انحرافي كشاورزان در سر رودخانه براي شرب كشاورزي استفاده مي كنند چشمه هايي كه خارج از محدوده ي رودخانه هستند در دامنه ي ارتفاعات هستند و داراي كيفيت-شيميايي خوب و آبدهي متنوع مي باشد.

پوشش گياهي

نظر به اهميتي كه مراتع منطقه اي كه يك منطقه ي دامداري است براي تامين غذاي دام و حفاظت خاك دارد شايسته است كه مورد بحث قرار گيرد.وسعت مراتع روستاي گشنيزجان حدود 180 هكتار مي باشد كه اين مقدار (60%)مراتع فقير و (30%) مراتع متوسط و تنها (10%) مراتع خوبي را داراست مراتع و چراگاههاي منطقه در اثر استفاده ي نا صحيح هر روز بدتر مي شود عواملي كه باعث بوجود آمدن چنين وضعي هستند عبارتنداز:چراي زودتر از فصل، چراي بيش از حد، حفر چاههاي عميق و تبديل زمين ها مرتعي به زمين هاي كشاورزي، شخم و شيار مراتع بخصوص در جهت شيب كندن بوته هاي گياهي بخصوص گونه ها و بريدن درخچه هاي موجود.

روستاي گشنيزجان تا سال1361 حدود2000 گونه ي گياهي توسط مؤسسه ي تحقيقات جنگلها و مراتع تهران و منطقه شناسايي شده است در زير اسامي قسمتي از مجموع گياهان روستاي گشنيزجان را آورده و مشخصات آن را ذكر مي كنيم. در اين روستا گياهان متنوعي موجود مي باشد كه مخصوص منطقه سرد سير است كه عبارتنداز:

گياهان غير خوش خوراك

از جمله اين گياهان مي توان  تلخه بيان، شيرين بيان،  قنقال را در اين منطقه كه به وفور يافت مي شود نام برد. خوش خوراك، خاك شير، كما، قياق،از جمله گياهاني هستند كه خاك را حفظ مي كنند و خوش خوراك هستند.

گياهان داروئي

كتيرا، شيرين بيان،بومادران، خاكشير، گياهان تيره، نعنائيان، پونه، كرفس، كنگر، و غيره از جمله گياهان دارويي منطقه مي باشد. گياهان بذز كاري شده :مانند انواع يونجه ها و اسپرس و انواع شبدرها برخي از گياهان مرتعي و مشخصات آنها در منطقه مي باشد.

پوشش گياهي روستاي گشنيزجان

1.ختمي:گياهي است درخچه اي به ارتفاع 1 الي 5/2 متر با تنه متعدد و مشعب با شاخه هاي بدون كرك ايستاده داراي گل به رنگ صورتي و سفيد متمايل به بنفش بزرگ و منفرد و موسوم گل خرداد و مهر ماه مي باشد كه اين گياه نيز به وفور و بيشتر در مزارع آبي منطقه ديده مي شود جنبه ي دارويي دارد. گياهي است كه از برگ ، گل و ريشه ي آن براي درمان بيماري ها استفاده مي شود.

اين گياه نرم كننده ي سينه و برطرف كننده ي درد هاي ناشي از سرفه، دردهاي گلو، آنزين، برونشيت، ذات الريه، التهاب و آبسه ها است ريشه ي اين گياه آرام بخش است و در دفع زخم معده و ناراحتي هاي مثانه و كليه بويژه سنگ كليه تاثير بسزايي دارد. براي استفاده از اين دارو(ختمي) بايد يك مشت از گل هاي خشك شده آن را در يك ليتر آب جوشانده و روزانه 2 تا 3 فنجان از ان را مصرف نمود.

2.بومادران:گياهي است يك يا دو ساله با رنگ سبز به ارتفاع 20الي 50سانتي متر داراي برگ كه كركدار و گل زرد مجتمع در تپه هاي بسيار كوچك و موسم گل در خرداد ماه مي باشد كه از اين گونه در اين منطقه بوفور ميتوان يافت . و جنبه ي دارويي دارد و از گل و برگ آن استفاده هاي متعدد مي شود اين گياه ضد اسپاسم و ضد التهاب است تحرك كننده ي ترشحات معده و تنظيم كننده ي ناراحتي هاي قاعدگي مي باشد خيسانده آن برطرف كننده ي زخم هاي چركي مي باشد.

3.زول:گياهي است تيغ دار متمايل به سفيد پوشيده از كركدار به ارتفاع 30تا60 سانتي متر متعدد يا شاخه هاي منشعب داراي برگ چرمي سر نيزه اي در پشت پوشيده از كركهاي تار عنكبوتي سفيد رنگ و گل آبي مجمع كپسه هاي 30سانتي متري موسم گل خرداد و تير است.

4.كنگر:گياهي است پوشيده از كركهاي تار پشمي با تيغ هاي فراوان با ساقه هاي ضخيم و ساده و منشعب داراي برگ هاي پهن وسيع و چرمي محكم و گل صورتي در تپه هاي بزرگ متراكم ،موسم گل ارديبهشت وخرداد است، اين گياه در اطراف كوهها ي روستا وجود دارد و ريشه ي آن جهت مصرف انسان به كار مي رود.

زندگي جانوري

در روستاي گشنيزجان به دلبل وجود آب و هواي مناسب در فصل هاي بهار و تابستان جانوران زيادي ديده مي شود كه عبارتنداز :حيوانات وحشي، حيوانات اهلي و حيوانات قابل شكار و پرندگان، حيوانات آبزي.

حيوانات وحشي

در روستاي گشنيزجان به دليل سرد سير بودن اين حيوانات وحشي يافت مي شود. گرگ،روباه،شغال،گراز،خرگوش،ميش كوهي،بز گوهي ،قوچ كوهي وجود داشته كه به علت شكار بي رويه از بين رفته اند.و پرندگان:كبك، كبوتر ،كلاغ،زاغ، سار و حيوانات اهلي :سگ، گربه، انواع گوسفند،الاغ،گاو و كليه ي حيوانات اهلي .

حيوانات آبزي

بدليل وجود رودخانه پلاسجان،در نزديكي روستا حيوانات آبزي وجود دارد.كه شامل انواع ماهي ها(كپور،ساردين،شير ماهي)وجانوران ديگر از قبيل قورباغه،خرچنگو لاك پشت پرندگان دريايي و.....است.

مناظر ديدني و طبيعي و مزارع

با وجود آب و هواي معتدل كوهستاني و بارندگي به اندازه ي كافي و منظم بودن چهار فصل در اين منطقه مناظر زيبايي بوجود آمده كه از جمله آنها عبارتنداز:

1.بيدك: كه در دامنه كوههاي قراداغ(دمرچي)قرار دارد كه افراد گردشگران زيادي را بر خود جلب مي كند.

2.علم بولاغي:كه در ضلع جنوبي روستا در محله قارشي آباد قرار دارد و مردم اعتقاد معنوي زيادي دارند و حتي از روستاهاي ديگر به اين مكان آمده آش و چاي نذر مي كنند.

3.مزرعه مرگسير از ضلع شمالي .

4.مزرعه علي شوري در ضلع غربي روستاي گشنيزجان قرار دارد.

5.مزرعه گلستان و بيدستان در ضلع جنوبي روستا.

6.مزرعه ي كهريز در ضلع شرقي.

7.مزرعه ي لاي كند و قاراگز در ضلع جنوبي روستا.

8.حاشيه رودخانه ي پلاسجان كه در غرب روستا به جهت شمالي –جنوبي جريان دارد.و مناظر زيبايي را بوجود آورده است.

9.مزرعه شورآب و گزلي كه در ضلع جنوب غربي قرار دارد.

 عيد نوروز

در آخرين چهارشنبه سال مردم با درست كردن آتش و پريدن از روي آن و با خواندن شعرهايي همچون (غم برو شادي بيا     محنت برو روزي بيا )شادي مي كنند . اخرين روز سال كه معروف به روز عرفه است . مردم به گلستان شهداء رفته و با خواندن فاتحه اداي احترام مي كنند و در شب عيد بچه ها با برداشتن شالي به بالاي پشت بام مي روند و يك طرف شال را در خانه ي همسايه ها مي اندازند و همسايه ها چيزي كه اغلب ميوه و يا تخم مرغ مي با شد به آن مي بندند كه اين عمل معروف به( شال سالاخ) معروف است . چند ساعت مانده به تحويل سال اغلب مردم در خانه هاي خود مي مانند و درب حياط را مي بندند و بعد از تحويل سال يكي از افراد خانواده در خانه را باز مي كند و ديد و باز ديدها شروع مي شود . در ابتدا كوچكتر ها به ديدن بزرگترهاي فاميل مي روند و اين ديد و باز ديدها تا چند روز ادامه مي يابد البته در گذشته در پنج روز اول عيد دختر ها به خرمن مي رفتند و بازي هاي محلي انجام مي دادند و پسر ها نيز اكثرا در پشت بام ها به بازي الخدول مشغول مي شدند . ولي با آمدن تلوزيون و بازي هاي كامپيوتري ديگر از اين بازي ها خبري نيست در روز سيزدهم فروردين كه به سيزده بدر معروف است اگر شرايط جوي مساعد بود هر خانواده اي با نزديكان خود به مكان هاي ، زيباي اطراف روستا مي روند و نهار را در آنجا صرف مي كنند .

ولي اگر هوا مساعد نبود در خانه مي مانند و در بعد از ظهر به كنار رودخانه مي روند و كلوخي را به درون آب مي اندازند و مي گويند تمام ناراحتي هايمان مانند كلوخ كه در آب حل مي شود تمامي مي يابد.

مسافرت

يكي ديگر از آداب و رسوم رايج در اين روستا اين است كه افرادي كه به زيارت مشرف مي شوند (مشهد مقدس ، عتبات عاليات و مكه مكرمه ، مدينه منوره و سوريه )قبل از رفتن به مدت سه روز چاوشي كنند . و در موعد مقرر همه فاميل ها و اهالي روستا تا بيرون از روستا آنها را بدرقه مي كنند و چند روز قبل از مراجعت و محل زائر را تزيين نموده و با نوشتن پلاكارد مقدمشان را گرامي مي دارند و در روز برگشت به روستا همه افراد به بيرون از روستا جهت استقبال مي روند و با قرباني كردن چند راس گوسفند مقدمشان را گرامي مي دارند و تا چند روز اهالي روستا به ديدن زائر مي روند و هدايايي نيز تقديم مي كنند . و چند روز بعد مراسم ختم انعام گرفته و اهالي روستا را دعوت مي كنند .

يكي ديگر از آداب و رسوم مردم روستاي گشنيزجان د رزمان هاي قديم كه تا به امروز ادامه يافته كاسب هاي عمومي (دشتبان ، حمامي ، دلاك ، چوپان ، نخير چي) بوده و طبق قراردادي كه بيشتر مزد آن ها را به صورت غير نقدي (گندم ،جو ، سيب زميني ، ينجه) پرداخت مي نمودند.  

روستایی در جوار عادگان سبز و خرم همچو شهر چادگان

• «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۱۳.

- تک نگاری گشنیزجان، الیاس بیگلری