کشیشتف زانوسی
کشیشتف پیوس زانوسی (لهستانی: Krzysztof Pius Zanussi؛ Polish pronunciation: [ˈkʂɨʂtɔf]؛ زادهٔ ۱۷ ژوئن ۱۹۳۹ در ورشو) که در برخی منابع فارسی به‌صورت «کریستف زانوسی» نوشته شده‌است، مؤلف، کارگردان، تهیه‌کننده و فیلم‌نامه‌نویس مشهور لهستانی است.
| کشیشتف زانوسی | |
 کشیشتف زانوسی (۲۰۱۰ میلادی) | |
| زاده | ۱۷ ژوئن ۱۹۳۹ ورشو، لهستان |
| ملیت | لهستانی |
| سال‌های فعالیت | ۱۹۶۷ (میلادی) تا کنون |
| صفحه در وب‌گاه IMDb | |
| صفحه در وب‌گاه سوره | |
| گفتاورد | |
|---|---|
| سینمای من ریشه در ادبیات دارد، گونه‌ای است از بیان انسانی، تصویرگری محض در سینما را برنمی‌تابم.[1] | |
زندگی‌نامه
کشیشتف زانوسی اندکی پیش از آغاز جنگ دوم جهانی در هفدهمین روز از ششمین ماه میلادی سال ۱۹۳۹ در ورشو به دنیا آمد.[2] در بیست سالگی تحصیل در رشته فیزیک در دانشگاه ورشو را به اتمام رساند و پس از آن به فلسفه روی آورد و پس از سه سال تحصیل در دانشگاه یاگیلونیا واقع در شهر کراکوف، به دلیل تصمیم دانشگاه مبنی بر تعطیلی موقت این رشته آن را نیمه‌کاره رها ساخت. در پی آن، به دلیل دلبستگی به هنر و ادبیات، تحصیلاتش را در رشته کارگردانی در مدرسه عالی فیلم، تلویزیون و تئاتر در شهر ووج به مدت پنج سال ادامه داد و در سال ۱۹۶۷ میلادی دوره کارشناسی ارشد این رشته را نیز به پایان رسانید.[3]
وی نخستین فیلم بلند سینمایی‌اش را در آخرین سال تحصیل و با عنوان «مرگ کشیش (Śmierć prowincjała) ساخت. با همین فیلم در جشنواره‌های ونیز، مانهایم و مسکو موفق به دریافت چندین جایزه شد. با پایان تحصیلات، نخست در گروه موسوم به فیلم‌سازان آماتور به فعالیت پرداخت و پس از چهار سال به معاونت اتحادیه فیلم‌سازان لهستان برگزیده شد. از سال ۱۹۷۱ تا ۱۹۸۳ میلادی در این سمت مشغول به کار بود و همزمان به کار نویسندگی و کارگردانی می‌پرداخت. او همچنین طی سال‌های ۱۹۷۹–۱۹۷۵ میلادی سرپرستی شورای فدراسیون انجمن‌های نقد فیلم لهستان را عهده‌دار بود. زانوسی از سال ۱۹۸۰ میلادی و به موازات گسترش دامنه فعالیت‌هایش ابتدا مدیر هنری و پس از آن مدیر کل استودیوی فیلم تـُر (Tor) بوده‌است. وی در سال ۱۹۹۰ میلادی به مدیریت فدراسیون اروپایی کارگرانان فیلم (Fédération Européenne des Réalisateurs de l'Audiovisuel) برگزیده شد. در سال ۱۹۹۲ میلادی موفق به دریافت درجه پروفسوری از دانشگاه سیلسیا در شهر کاتویتسه (کاتوویتس) گردید. او همچنین در آکادمی فیلم اروپا(EFA)، هیئت علمی آکادمی هنرهای زیبا و ادبیات در واتیکان، انجمن قلم و انجمن نویسندگان لهستان نیز عضویت دارد. از میان دیگر مسئولیت‌های زانوسی می‌توان به فعالیت در کمیته فرهنگی واتیکان به عنوان مشاور اشاره نمود.[4]
دو دانشگاه ژان پل دوم در لوبلین و دانشگاه اُپُلـِه در اوپوله به ترتیب در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۱۰ میلادی عنوان دکترای افتخاری خویش را به زانوسی اهدا کرده‌اند.
کشیشتف زانوسی تاکنون در کارنامه هنری خود کارگردانی ۲۶ فیلم بلند سینمایی و ۲۳ فیلم و سریال تلویزیونی و نیز تألیف ۱۳ کتاب را به ثبت رسانده است. او از فستیوال‌هایی چون لوکارنو، ماردل پلاته، روتردام و جشنواره فیلم فجر تهران برنده جوایزی شده‌است.[5] زانوسی یکی از کارگردانانی است که سبک و آثارش الگوی نسل معاصر کارگردانان لهستانی متعلق به موج نو قرارگرفته‌است. از برجسته‌ترین شاگردان زانوسی می‌توان به اگنیشکا هلند (Agnieszka Holland) اشاره کرد.
ویژگی‌های آثار زانوسی
آثار زانوسی ترکیبی از فلسفه، ادبیات و هنر است. کشیشتف زانوسی از دوستان و همفکران نزدیک کریشتوف کیشلوفسکی بود و هر دو به یک نحله فکری و هنری در سینمای لهستان تعلق دارند که به سینمای معناگرا یا سینمای موج نو تعبیر شده‌است.[6][7] آثار وی همچنین با نگاهی انتقادآمیز به لایه‌های مختلف جامعه کمونیستی همراه است.[8] برای زانوسی، فیلم وسیله‌ای است برای بیان اندیشه‌ای خاص و همیشه صحنه، تصویر، مکان و زمان در درجه دوم اهمیت قرار دارند.[9] سناریوی اکثر فیلم‌هایش را خود نگاشته و در بسیاری موارد علاوه بر کارگردانی، تهیه‌کنندگی آن‌ها را نیز بر عهده داشته‌است. تعدادی از فیلم‌های زانوسی در خارج از لهستان و بیشتر در آلمان فیلم برداری و تهیه شده‌است، به همین دلیل نام اصلی بعضی از فیلم‌هایش به زبان آلمانی است.
آثار
فیلم‌های بلند سینمایی
- ساختار بلور (Struktura kryształu)، ۱۹۶۹ م.
- زندگی خانوادگی (Życie rodzinne)، ۱۹۷۰ م.
- فرای دیوار (Za ścianą)، ۱۹۷۱ م.
- روشنایی (Iluminacja)، ۱۹۷۲ م.
- بیلان کار یک فصل (Bilans kwartalny)، ۱۹۷۴ م.
- جنایت در کاتمونت (Catamount Killing)، ۱۹۷۴ م.
- لایه‌های محافظ (Barwy ochronne)، ۱۹۷۶ م.
- مارپیچ (Spirala)، ۱۹۷۸ م.
- قرارداد (Kontrakt)، ۱۹۸۰ م.
- ثابت (Constans)، ۱۹۸۰ م.
- از دیاری دور (From a far Country)، ۱۹۸۱ م.
- قانون تغییرناپذیر (Imperatyw)، ۱۹۸۲ م.
- سالی از خورشید خاموش (The Year of Quiet Sun)، ۱۹۸۴ م.
- پارادیم، نیروی بدی (Le pouvoir du mal)، ۱۹۸۵ م.
- هر جا که هستی، اگر هستی (Wherever You Are)، ۱۹۸۸ م.
- مالکیت (Stan posiadania)، ۱۹۸۹ م.
- زندگی از پس زندگی، ماکسیمیلیان کـُلبه (Życie za życie. Maksymilian Kolbe)، ۱۹۹۰ م.
- لمس ساکت (The Silent Touch)، ۱۹۹۲ م.
- تاختن (Cwał)، ۱۹۹۵ م.
- برادر خدای ما (Our God's Brother)، ۱۹۹۷ م.
- زندگی، بیماری مرگبار منتقل شده از طریق مجرای جنسی (Życie jako smiertelna choroba przenoszona droga plciowa)، ۲۰۰۰ م.
- مکمل (Suplement)، ۲۰۰۲ م.
- فرد نامطلوب (Persona non grata)، ۲۰۰۵ م.
- Il Sole Nero، ۲۰۰۷ م.
- قلبی در دست (Serce na dłoni)، ۲۰۰۸ م.
- بازدید (Rewizyta)، ۲۰۰۹ م.
فیلم‌های تلویزیونی
- چهره در چهره (Twarzą w twarz)، ۱۹۶۷ م.
- امتحان (Zaliczenie)، ۱۹۶۸ م.
- کوه‌ها در تاریکی (Góry o zmierzchu)، ۱۹۷۰ م.
- نقش (Die Rolle)، ۱۹۷۰ م.
- فرضیه (Hipoteza)، ۱۹۷۲ م.
- مهربانی از پیش پرداخته شده (Nachtdienst)، ۱۹۷۵ م.
- درس آناتومی (Anatomie Stunde)، ۱۹۷۷ م.
- خانه زنان (Haus der Frauen)، ۱۹۷۷ م.
- راه‌ها در میان شب (Wege in der Nacht)، ۱۹۷۹ م.
- وسوسه (Versuchung)، ۱۹۸۱ م.
- نادسترس (Unerreichbare)، ۱۹۸۲ م.
- ریش آبی (Blaubart)، ۱۹۸۳ م.
- زمان‌های خاموش شده (Erloschene Zeiten)، ۱۹۸۷ م.
- گفتگویی طولانی با یک پرنده (Das lange Gespräch mit dem Voge)، ۱۹۹۰ م.
سری فیلم‌های تلویزیونی «داستان‌های پایان هفته
- تجارت زنانه (Damski interes)، ۱۹۹۶ م.
- ایمان سست (Słaba wiara)، ۱۹۹۶ م.
- نمای فاحشه‌وار (Urok wszeteczny)، ۱۹۹۶ م.
- قوانین نانوشته (Niepisane prawa)، ۱۹۹۶ م.
- روح، آواز می‌خواند (Dusza śpiewa)، ۱۹۹۷ م.
- آخرین حلقه (Ostatni krąg)، ۱۹۹۷ م.
- خط دیرکننده (Linia opóźniająca)، ۱۹۹۷ م.
- گنج‌های پنهان (Skarby ukryte)، ۲۰۰۰ م.
تالیفات
- در زمینه مونتاژ فیلم‌های آماتوری (O montażu w filmie amatorskim)، ۱۹۶۸ م.
- مجموعه رمان: چهره در چهره، امتحان، شانس، کوه‌ها در تاریکی، نقش، فراسوی دیوار، مهربانی از پیش پرداخته شده، فرضیه، مرگ کشیش (Nowele filmowe: Twarzą w twarz. Zaliczenie. Szansa. Góry o zmierzchu. Rola. Za ścianą. Miłosierdzie płatne z góry. Hipoteza. Śmierć prowincjonała)، ورشو ۱۹۷۸ م.
- فیلم‌نامه‌ها (Scenariusze filmowe)، ورشو ۱۹۷۸ م.
- گفتگو دربارهٔ فیلم‌های آماتوری (Rozmowy o filmie amatorskim)، ۱۹۷۸ م.
- قرارداد (Kontrakt)، ورشو ۱۹۸۰ م.
- فیلم‌نامه‌ها - ۲ (Scenariusze filmowe II)، ورشو ۱۹۸۵ م.
- فیلم‌نامه‌ها - ۳ (Scenariusze filmowe III)، ورشو ۱۹۹۲ م.
- داستان‌های پایان هفته (Opowieści weekendowe. Cykl nowel telewizyjnych)، وروتسواو ۱۹۹۷ م.
- زمان مردن فرارسیده‌است - مجموعه خاطرات و نظرات (Pora umierać. Wspomnienia, refleksje, anegdoty)، ورشو ۱۹۹۷ م.
- فیلم‌نامه‌ها - ۴ (Scenariusze filmowe IV)، ورشو ۱۹۹۸ م.
- بین بازار و سالن (Między jarmarkiem a salonem)، ورشو ۱۹۹۹ م.
- شتر و گوش سوزنی (Wielbłąd i ucho igielne)، زاموشچ ۲۰۰۱ م.
- «بیگوس» نمی‌میرد!... در اروپای خانوادگی (Bigos nie zginie!!!!... w rodzinnej Europie)، ورشو ۲۰۰۳ م.[10]
مهم‌ترین جایزه‌ها
- جایزه وزارت فرهنگ و هنر لهستان برای خلاقیت هنری، ۱۹۷۱ م.
- جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره فیلم ونیز برای فیلم قانون تغییرناپذیر، ۱۹۸۲ م.
- شیر طلایی جشنواره فیلم ونیز برای سالی از خورشید خاموش، ۱۹۸۴ م.
- جایزه ملی درجه یک لهستان برای فعالیت‌های هنری در زمینه سینما و تلویزیون، ۱۹۸۴ م.
- نامزدی دریافت جایزه برتر گلدن گلوب برای فیلم سال خورشید آرام، ۱۹۸۵ م.
- جایزه Lumière برای خلاقیت‌های هنری در بخش فیلم، ۱۹۸۷ م.
- جایزه کمیته سینماگران لهستان برای برترین فیلم ساز، ۱۹۹۱ م.
- جایزه مخصوص هیئت داوران جشنواره فیلم توکیو برای فیلم تاختن، ۱۹۹۶ م.
- جایزه «سال‌های پایانی قرن بیستم» از سوی گروه بین‌المللی خوانندگان کتاب در سن مینیاتو، ۱۹۹۸ م.
- جایزه آفرینش‌های هنری از سوی مجله فبیوفست (Febiofest) در پراگ، ۲۰۰۲ م.
- جایزه برای همه فعالیت‌ها و خلاقیت‌های هنری، بیست و نهمین جشنواره فلاینو، ایتالیا
- جایزه فیلم‌ساز برگزیده، نوزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم بیت‌المقدس
- جایزه روبرت برسون از سوی وزارت فرهنگ واتیکان، اهدا شده در جشنواره ونیز، ۲۰۰۳ م.
- جایزه پونتی فیچی از سوی انجمن اندیشه در ورشو، ۲۰۰۹ م.
منابع
- مصاحبه با کشیشتف زانوسی، مجله Film (لهستان)، شماره ۱، سال ۱۹۹۲ میلادی
- زندگی‌نامه کشیشتف زانوسی در تارنمای culture.pl (بازدید: ۳ شهریور ۱۳۹۱ خورشیدی)
- کشیشتف زانوسی، تارنمای dzieje.pl (بازدید: ۳ شهریور ۱۳۹۱خورشیدی)
- زندگی‌نامه کشیشتف زانوسی بایگانی‌شده در ۲۷ مه ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine، The European Graduate School (بازدید: ۷ شهریور ۲۰۱۲ میلادی)
- سرزمین‌های دور، روزنامه آفتاب یزد، شماره ۲۶۹۳ به تاریخ ۱۲ مرداد ۱۳۸۸ ، صفحهٔ ۱۰
- همگام با ۳۰ دوره جشنواره فجر، سایت تحلیلی خبری عصر ایران
- داوران مسابقه سینمای معناگرا، بیست و سومین جشنواره فیلم فجر، کریستوف زانوسی (بازدید: ۱۱ شهریور ۱۳۹۱ خورشیدی)
- وقتی کیشلوفسکی «آماتور» بود، تارنمای واژه (بازدید: ۱۲ شهریور ۱۳۹۱ خورشیدی)
- کشیشتف زانوسی، آثار بایگانی‌شده در ۲۸ فوریه ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine (بازدید: ۱۲ شهریور ۱۳۹۱ خورشیدی)
- کشیشتف زانوسی (Krzysztof Zanussi)، ویکی‌پدیا لهستانی، (بازدید: ۱۰ شهریور ۱۳۹۱ خورشیدی)