ژئوپلیتیک
سیاست جغرافیایی یا جغراسیاست[1] یا ژئوپلتیک (به یونانی: Γη+Πολιτική) شاخهای است از جغرافیای سیاسی و به آن بخش از معرفت بشر اطلاق گردید که به معلومات ناشی از ارتباط بین جغرافیا و سیاست مربوط میشود. این شاخه علمی از زمان وضع آن، طی یک قرن گذشته، از نظر مفهومی و فلسفی دچار شناوری و گاهی رکود بوده و همانند برخی رشتههای علمی دیگر هنوز بر سر موضوع و ماهیت آن اتفاق نظر وجود ندارد.[2]
تعریف ژئوپلیتیک
عبارت ژئوپولتیک از «ژئو» به معنای زمین و «پلیتیک» به معنای سیاست تشکیل شدهاست.[3]
تعاریف متعددی از واژه ژئوپلیتیک از سوی علمای علوم سیاسی، روابط بینالملل و جغرافیا صورت پذیرفتهاست. گاهی اوقات در بعضی تعاریف، ژئوپلیتیک معادل جغرافیای سیاسی خوانده شدهاست. اما اکثر دانشمندان ژئوپلیتیک قائل به جدایی حوزههای ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی هستند.
دانشنامه روابط بینالملل و سیاست جهان، ژئوپلیتیک یا جغرافیای سیاسی را بررسی تأثیر عوامل جغرافیایی بر رفتار دولتها میداند. این که چگونه موقعیت مکانی، اقلیم، منابع طبیعی، جمعیت و یک تکه زمینی که یک دولت روی آن قرار گرفتهاست، گزینههای سیاست خارجی دولت و جایگاه آن را در سلسله مراتب دولتها تعیین میکند.[4]
حسین بشیریه موضوع ژئوپلیتیک را مطالعه مبانی جغرافیایی قدرت دولتها میداند. نقش ویژگیهای سرزمین، آب و هوا، منابع طبیعی، موقعیت جغرافیایی، ویژگیهای جمعیتی و خصوصیات فرهنگی بر شکل و عملکرد نظام سیاسی، مورد بحث این شاخه از دانش سیاسی است. بعلاوه چون هر یک از دولتها بخشی از فضای جغرافیایی-سیاسی جهان را تشکیل میدهند، بحث از روابط بینالملل از این دیدگاه خاص نیز مطرح میشود.[5] ادموند والش، به عنوان یک دانشمند سیاسی تعریفی بر مبنای عدالت بینالمللی ارائه داده و معتقد است ژئوپلیتیک، مطالعه مرکب از جغرافیای انسانی و علم سیاسی کاربردی است که تاریخ آن به دوران ارسطو، منتسکیو و کانت بازمیگردد.[6]
برگزاری دوره کارشناسی ارشد ژئوپلیتیک
در ایران تنها یک دوره کارشناسی ارشد رشته ژئوپلیتیک برگزار می شود که در دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران است.
جستارهای وابسته
منابع
- «جغراسیاست» [علوم سیاسی] همارزِ «ژئوپلتیک» (به انگلیسی: geopolitics)؛ منبع: گروه واژهگزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. (۱۳۷۶-۱۳۸۵). فرهنگ واژههای مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۵۳۱-۷۷-۱ (ذیل سرواژهٔ geopolitics)
- محمدرضا حافظ نیا، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، انتشارات پاپلی، ۱۳۸۴، ص ۹.
- فیلیپ مورو دفارژ، فرهنگ ژئوپلیتیک، سید حامد رضیئی، انتشارات فرهنگ معاصر، ۱۳۹۲، ص هفت.
- مارتین گریفیت، دانشنامه روابط بینالملل و سیاست جهان، علیرضا طیب، نشر نی، ۱۳۸۸، ص ۵۷۴.
- حسین بشیریه، آموزش دانش سیاسی، نشر نگاه معاصر، ۱۳۸۲، ص ۵۷.
- سائول برنارد کوهن، ژئوپلیتیک نظام جهانی، عباس کاردان، انتشارات مؤسسه ابرار معاصر تهران، ۱۳۸۷، ص ۴۲.
- Wikipedia, the free encyclopedia →Geopolitics (بازدید: ۴ شهریور ۱۳۹۱)