پایگاه استنادی علوم جهان اسلام
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (انگلیسی: Islamic World Science Citation Center) یا به اختصار ISC یک سامانه اطلاع رسانی علمی است که در صدد رتبه‌بندی دانشگاه‌های ایران و جهان اسلام و تجزیه و تحلیل مجلات علمی کشورهای اسلامی بر اساس معیارهای علم سنجی معتبر اسلامی می‌باشد. ایران با تولید ISC، بعد از ایالات متحده که ۶۰ سال در مطالعات استنادی تجربه دارد و نیز بعد از کشور هلند، سومین نظام استنادی جهان را بنیانگذاری کرده‌است.[1] هم اکنون، این تحلیل علمی توسط موسسه اطلاعات علمی (ISI) در دنیای انتشارات به خصوص در مورد نشریات، صورت می‌پذیرد. در حقیقت، ISC می‌کوشد تا چنین تحلیلی را انجام دهد.[2] نمایه استنادی علوم ایران معادل وب آو ساینس نظام ISI می‌باشد.
| نشانی |
|---|
تاریخچه
- سخنان سید علی خامنه‌ای مبنی بر تولید نظام استنادی ایران و اسلام در سال ۱۳۸۳
- حمایت وزیر علوم، زاهدی از نظام استنادی ایران و اسلام در مجلس شورای اسلامی به هنگام اخذ رای اعتماد
- اجرای برنامه پایلوت گزارش استنادی نشریات فارسی PJCR در سال ۱۳۸۱ در مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری
- افتتاح برنامه پایلوت توسط کبگانیان در ۶/۳/۸۵
- برگزاری اولین همایش ملی ISC در ۳۱/۶/۸۵ در مجتمع تحقیقاتی عصر انقلاب با حضور دکتر زاهدی و دکتر کبگانیان و با مشارکت سردبیران نشریات علمی پژوهشی و علمی ترویجی
- برگزاری کارگاه آموزشی ISC در هفته پژوهش و فناوری در سال ۱۳۸۵ در تهران برای سردبیران مجلات و معاونان پژوهشی دانشگاهها و مراکز پژوهشی
- طرح ISC در سومین نشست وزاری آموزش عالی کشورهای اسلامی با حضور دکتر زاهدی در اکتبر سال ۲۰۰۶ در کویت
- تصویب ISC در نهمین مجمع عمومی وزاری آموزش و پرورش کشورهای اسلامی در رباط – مراکش در سال ۲۰۰۷
- تولید نمایه استنادی علوم ایران ISCI در سال ۱۳۸۶
- آغاز ورود نشریات عربی و انگلیسی کشورهای اسلامی به پایگاه استنادی علوم جهان اسلام در اسفند ۱۳۸۶
- انتخاب نشریه‌های برتر از ISC در هفته پژوهش و فناوری در سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶و۱۳۸۷
- انتخاب نویسندگان پرتألیف و پراستناد از ISC در هفته پژوهش و فناوری در سال ۱۳۸۷
- تولید طلایه داران علم ایران IESI در سال ۱۳۸۷
- تصویب سیاستها و ضوابط پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۱۰/۲/۸۷ و ابلاغ این مصوبه توسط ریاست جمهوری اسلامی ایران به تمام دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی و فناوری
- تولید پایگاه همایش‌های پراستناد فارسی PHPD در خرداد ۱۳۸۷
- تولید نظام آگاهی رسانی استنادی PCA در تیر ۱۳۸۷
- تولید سامانه انتقال الکترونیکی نشریات به ISC به زبانهای فارسی، انگلیسی و عربی در آبان ۱۳۸۷
- تصویب ISC در چهارمین نشست وزرای آموزش عالی کشورهای اسلامی در اکتبر سال ۲۰۰۸ در باکو – جمهوری آذربایجان با حضور وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری دکتر محمد مهدی زاهدی
- تولید نظام تمام متن مقالات مجلات فارسی، عربی و انگلیسی جهان اسلام در آذر ۱۳۸۷
- موافقت قطعی با تأسیس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در جلسه مورخ ۱۳۸۷/۸/۲۵ توسط شورای گسترش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری * تولید نظام گزارشهای استنادی شامل استنادها و h index در آذر ۱۳۸۷
- برگزاری سمینار ISC برای معاونان و مدیران امور آموزشی و پژوهشی وزرای آموزش عالی کشورهای اسلامی به تاریخ ۳۰ دی ماه و اول آذر ماه ۱۳۸۷ در هتل استقلال تهران
سیاستها و ضوابط
سیاستها و ضوابط پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) طبق مصوبه جلسه ۶۲۳ مورخ ۱۰ اردیبهشت ۱۳۸۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی با رئیس‌جمهور وقت به مؤسسات ذی‌نفع ابلاغ گردید.
مبانی و اهداف کلی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام مبتنی بر این مصوبه در ماده ۱ به شرح زیر می‌باشد:
- بنیانگذاری پایگاه استنادی مستقل و خاص دانشمندان جهان اسلام و مراکز اسلامی و مرتبط با سایر پایگاه‌های استنادی علمی جهان و تعامل مؤثر و سازنده با آنها.
- ایجاد فرصت و تقویت روح نوآوری در علوم انسانی در جهت اولویت‌های بومی و با معیارها و ارزشهای اسلامی در راستای الهام بخشی به جهان اسلام.
- فراهم سازی بستر مناسب برای گسترش علم و توسعه علم سنجی در کشورهای اسلامی.
- توجه به ضوابط اخلاقی و حقوق اسلامی در تولید و نشر علم
- ایجاد زمینه‌های مناسب برای تعاملات بهینه میان دانشمندان مسلمان و مراکز اسلامی.
- ارائه ابزارهای مناسب برای ارتقاء و پاسخگوئی علمی به نیازهای کشورهای اسلامی.
مأموریت‌ها و وظایف
- راهبری مناسب و نظارت بر وضعیت انتشارات علمی
- تشویق و جهت دهی به پژوهش‌های علوم انسانی بر اساس مبانی و ارزشهای اسلامی و در جهت حل معضلات اجتماعی جهان اسلام.
- برنامه‌ریزی برای ارزیابی استنادی انتشارات علمی
- ارزش گذاری کمی، کیفی و رتبه بندی مجلات و سایر تولیدات علمی و ثبت در فهرست ISC پس از طی مراحل علمی ارزیابی با تأکید بر شاخص‌های اسلامی
- نمایه سازی به منظور دسترس پذیر ساختن انتشارات علمی دانشمندان و پژوهشگران جهان اسلام.
- تعیین اثر بخشی آثار علمی در رشته‌های موضوعی مختلف
- پیش‌بینی امکان ثبت اختراعات و نیز ثبت مطالعات بالینی برای حفظ حقوق دانشمندان مسلمان
- بستری سازی برای معرفی و توسعه دامنه انتشارات ISC در سطح جهان
- معرفی پرتألیف‌ترین و پراستنادترین مولفان و مقامات علمی در جهان اسلام
ماده ۳: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با ایجاد پایگاه استنادی علوم جهان اسلام و مدیریت آن وضعیت علمی دانشگاهها، مراکز پژوهشی و فناوری، حوزه‌های علمیه، نشریات، دانشمندان و نویسندگان مقالات در نشریات علمی ایران و سایر کشورهای اسلامی را براساس تحلیل استنادی ارزیابی می‌کند.
اعضای شورای راهبری
- وزیر علوم، تحقیقات و فناوری (رئیس شورا)
- معاونت پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (نایب رئیس شورا)
- معاونت پژوهشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
- معاونت ذی‌ربط سازمان فرهنگ و ارتباط اسلامی
- معاونت ذی‌ربط وزارت امور خارجه
- معاونت ذی‌ربط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
- معاونت ذی‌ربط مدیریت حوزه علمیه قم
- معاونت ذی‌ربط وزارت آموزش و پرورش
- معاونت ذی‌ربط جهاد دانشگاهی
- معاونت ذی‌ربط دانشگاه آزاد اسلامی
- دو نفر به انتخاب شورای عالی انقلاب فرهنگی
- نماینده سازمان کنفرانس اسلامی
- رئیس دفتر منطقه‌ای آیسیسکو در تهران
- دو نفر از سردبیران علمی پژوهشی
- رئیس مؤسسه مجری پایگاه استنادی علوم (دبیر شورا)
مراحل توسعه
ISC در چندین مرحله به توسعه خود ادامه می‌دهد:
- در مرحله اول مجلات فارسی در نظامهای و فراورده‌های چندگانه ISC از سال ۱۳۷۸ تا کنون (۱۳۸۷) مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌است.
- در مرحله دوم مجلات عربی کشورهای اسلامی از سال ۲۰۰۵ تا کنون (۲۰۰۸) در فراورده‌های مختلف نظام ISC درون دهی و مورد پردازش قرار گرفته‌اند.
- در مرحله سوم مجلات انگلیسی ایران و سایر کشورهای اسلامی از سال ۲۰۰۵ تا کنون (۲۰۰۸) مورد پردازش و تحلیل قرار گرفته و نتایج از طریق فراورده‌های مختلف قابل دسترس جامعه علمی می‌باشد.
- در مرحله چهارم زبانهای ترکی، اندونزیایی، مالزیایی، فرانسوی و … در دستور کار ISC قرار دارد.
تشکیل کمیته اجرائی
در ۳۰ دی ماه و اول آذر ماه ۱۳۸۷ در روز سمینار ISC برای کشورهای اسلامی براساس برنامه از پیش تهیه شده، پیشنهاد تشکیل کمیته‌ای مرکب از نمایندگان کشورهای مناطق به عمل آمد. از نمایندگان کشورهای اسلامی درخواست شد با توجه به اهمیت ISC در محیط‌های علمی و دانشگاهها داوطلبان عضویت در کمیته اجرائی از وزارتخانه‌های علوم و فناوری یا از مؤسسات پژوهشی و دانشگاهها خود را نامزد کنند. بر این اساس، کمیته اجرائی مرکب از کشورهای پاکستان، مالزی، عراق و سودان تأسیس شد.
کمیته اجرائی زیر نظر شورای راهبری ISC مسئولیت استقرار نظام را در کشورهای مناطق خود بر عهده دارد. این کمیته موظف است افراد یا واحدهائی را به عنوان Focal Point در هر یک از کشورها با مسئولیت‌های زیر تعیین و معرفی کنند:
- مسئولیت پذیری در مقابل ISC به منظور استقرار بهینه این نظام در سطح دانشگاهها، مؤسسات پژوهشی و فرهنگستانهای مختلف آن کشور
- معرفی مجلات پژوهشی کشور مربوطه که از سوی دانشگاهها، فرهنگستانها و مراکز تحقیقاتی منتشر می‌شوند
- تسهیل انتقال مجلات به پایگاه استنادی علوم جهان اسلام در ایران
- امکان استفاده از سامانه انتقال الکترونیکی مجلات علمی به ISC
- پاسخگوئی به مسائل احتمالی و رسیدگی به مباحثات و دیدگاه‌های ارائه شده دربارهٔ ISC
- جمع‌بندی و انتقال موضوعات به نمایندگی منطقه
فراورده‌ها
- گزارشهای استنادی نشریات فارسی[3](PJCR)
- گزارشهای استنادی نشریات عربی[4](AJCR)
- گزارشهای استنادی نشریات انگلیسی[5](EJCR)
- نمایه استنادی علوم ایران[6](ISCI):این نمایه امکان سنجش ارتباط میان مدارک معتبر را فراهم می‌آورد. با تکیه بر آن، می‌توان بر ردیابی و بررسی تحولات در حیطه اصول اندیشه‌ها، فرضیه‌ها و روشها و ابزارها پرداخت. این مهم شامل گذشته، حال و آینده می‌گردد و از طریق آن می‌توان موارد ذیل را در رابطه با تولیدات علمی ایران تعیین نمود:
- تعیین میزان دقیق استنادها
- تعیین تداوم زمانی استنادها
- تعیین منابع و زمان استنادها
- تعیین میزان اثرپذیری و اثر گذاری رشته‌ها بر یکدیگر
- بررسی و مشاهده مقالات چند رشته‌ای
- تعیین افراد هسته برای درک اندیشه‌ها و ارتباط مؤثر با آنها
- تعیین عمر نوشته‌های در حوزه‌های مختلف
- کمک به تدوین نقشه جامع علمی کشور
این پایگاه ۶۳۵۰۰ رکورد از مقاله‌های علمی را در بر می‌گیرد و داده‌ها از سال ۱۳۷۸ تا کنون را شامل می‌گردد. این مجموعه رکوردها به نشریه‌های معتبر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی منحصر می‌گردد. این پایگاه نقش بسیار مؤثری در بازیابی اطلاعات علمی در سطح کشور ایفا می‌نماید. بدین مفهوم که این نمایه مشکلات جستجوی اطلاعات سایر نظامهای بازیابی اطلاعات را نداشته و نتایج بازیابی شده از ربط فوق‌العاده بالائی برخوردار هستند. نمایه استنادی علوم ایران که معادل وب آو ساینس نظام ISI می‌باشد، برخلاف نظام مزبور، با بومی کردن نمایه استنادی علوم ایران متن کامل مقاله‌ها را در دسترس استفاده کنندگان قرار می‌دهد و این برتری نمایه استنادی علوم ایران به Web of Science می‌باشد.
- نمایه استنادی علوم جهان اسلام
این نمایه با همان خصیصه‌های نمایه استنادی علوم ایران امکان جستجو در مقالات علمی جهان اسلام را به زبانهایی غیر از زبان فارسی برای دانشمندان جهان اسلام فراهم می‌آورد.
- پایگاه طلایه داران علم ایران(PESI)
مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری در مجموعه ISC پایگاهی به نام طلایه داران علم ایران تولید کرده‌است که دستیابی به بروندادها و عملکرد پژوهشی دانشمندان، مؤسسات، کشورها و مجلات را امکان‌پذیر می‌سازد. با استفاده از PESI به‌آسانی می‌توان پراستنادترین مقالات در ۱۰ سال گذشته و به مقالات داغ ۲ سال گذشته و تحلیل‌های استنادی دسترسی پیدا کرد.
- پایگاه استنادی برترین همایش‌های علمی فارسی(PHPD)
- نظام تمام متن مقالات مجلات جهان اسلام(ISC E-Journals)
- نظام شاخص‌های عملکردی نشریات فارسی(در دست طراحی)(PJPI)
منابع
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ آوریل ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۹ مارس ۲۰۱۵.
- وب سایت پایگاه استنادی علوم جهان اسلامhttp://www.isc.gov.ir/index_files/Page266.htm بایگانی‌شده در ۱۶ مارس ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine
- برنامه تحت وب گزارشهای استنادی نشریات فارسیhttp://jcr.isc.gov.ir/Login.aspx?lan=fa بایگانی‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine
- برنامه تحت وب گزارشهای استنادی نشریات عربیhttp://jcr.isc.gov.ir/Login.asp?lan=ar%5Bپیوند+مرده%5D
- برنامه تحت وب گزارشهای استنادی نشریات انگلیسیhttp://jcr.isc.gov.ir/Login.asp?lan=en%5Bپیوند+مرده%5D
- برنامه تحت وب نمایه استنادی علوم ایرانhttp://sci.isc.gov.ir بایگانی‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine