پاتالیپوترا
پالی‌پوترا (Patliputra) نام قدیم شهر پتنه در ایالت بهار هند است. پالی‌پوترا در دوران باستان پایتخت ماگادا و دودمان‌هایی مانند موریاها بود که خاستگاهشان در این منطقه قرار داشت. نخستین دژ در محل پالی‌پوترا در سال ۴۹۰ پیش از میلاد ساخته شده و در نزدیکی رود گنگ قرار دارد. پالی‌پوترا از سده سوم پیش از میلاد مسیح تا سده پنجم میلادی کرسی مذهبی پیروان بودا بود.
پاتالیپوترا | |
|---|---|
شهر باستانی | |
 نقشه پاتالیپوترا در مقایسه با پتنه امروزی | |
  پاتالیپوترا | |
| مختصات: ۲۵٫۶۱۱°شمالی ۸۵٫۱۴۴°شرقی | |
| کشور | هند |
| ایالت | بهار |
| ایالت | ماگادا |
| شهرستان | پتنه |
| بخش | پتنه |
| مدیریت | |
| • هیئت حاکمه | نهاد شهرداری پتنه |
| بلندی | ۵۳ متر (۱۷۴ پا) |
پیشینه
این شهر در آغاز دهی کوچک بنام کوسوماپورا بود و بدست یکی از پادشاهان سلسلهٔ ماگادها موسوم به آجاتاثاترو پسر بیم بی سارا اندکی پیش از مرگ بودا شاکیامونی در حدود سال ۴۸۰ ق. م. بنا شد و او بنا بر داستانی در همین‌جا سکونت گزیده‌است. این شهر بعدها پایتخت سلسلهٔ ماگادها گردید.
تاریخ اولیه پادشاهی ماگادها مشخص نیست. فقط همین موضوع قطعی است که این حکومت در ۵۴۰ ق. م. بر اکثر سرزمین‌های کنارهٔ رود گنگ تسلط داشت. در طول زمان، تسخیر دولتهای کاشی، آنگا و کوسالا بر قلمرو این سرزمین افزود. شاه آجاتا شاترو (۴۹۱–۴۶۱ ق. م) با جنگ‌های مکرر حکومت ماگادها را به قدرتی عظیم بدل کرد. همچنین با ساخت پایتخت باشکوهی به نام پاتالیپوترا عزت و افتخار خویش را افزایش داد. در زمان همین پادشاه بود که آیین بودایی در هند به وجود آمد.
پاتالیپوترا بعدها بدست چاندراگوپتا سرسلسلهٔ موریا و نوادهٔ او آثُ کا یا پیاداسا (آشوکا) وسعت یافت؛ و او بسال ۲۴۴ یا ۲۴۲ ق. م. سومین مجلس خلفای بودا را همین‌جا در محل آثُ کاراما تشکیل کرد.
پاتالیپوترا ۵۳ متر بالاتر از سطح دریا واقع شده‌است.
کاخ آشوکا در پاتالیپوترا
کاخ آشوکا در پاتالی پوترا که در حوالی شهر پتنا در ایالت بهار و در شمال شرق هند قراردارد، وستون‌های یاد بود او در سراسر هند کاملاً شبیه به کاخ‌های هخامنشیان و ستون‌های تخت جمشید ساخته شده‌است، این کاخ درپاتالی پوترا (Pataliputra) که در حوالی شهر پتنا در ایالت بهار در شرق هند قرار دارد، وضوحاً به تقلید از کاخ هخامنشیان در تخت جمشید ساخته شده بود.[1][2] کاخ آشوکا در پاتالیپوترا و ستون‌های یاد بود او در سراسر هند کاملاً به تقلید از کاخ‌های هخامنشیان و ستون‌های تخت جمشید ساخته شده‌است. چنان‌که مگاستنس، سفیر یونان در دربار آشوکا، گزارش درخشانی دربارهٔ کاخ پاتالی پوترا آشوکا از خود برجای گذاشته‌است. امروزه فقط پی‌های ساختمان‌ها و بقایای یک نرده آن در روی زمین دیده می‌شود، ولی با بررسی یک سلسله ستون‌های یادبودی و مقدسی که آشوکا در شمال هند بر پا داشت می‌توان تصوری از جزئیات معماری آن به دست آورد.[3]
این کاخ به دلیل سقوط دولت مذکور و تصرف توسط یوئه‌چی‌ها یا کوشانیان چینی، بعدها توسط شاپور اول ساسانی به سال ۲۴۱ میلادی در تصرف ایران در آمد ولی در سال ۳۰۸ میلادی خاندان گوپتا سلطنت را در هند به دست گرفتند. اما همچنان شیوه معماری ایرانی پارسی بر معماری موریانی هند وجود داشت و در معماری کاخ پاتالی پوترا شاهد شیوه معمار تخت جمشید مثل فواصل میان ستون هارا می‌توان اشاره نمود.
امپرتوری چاندرا گوپتا پدربزرگ آشوکا
اسمیت متخصص تاریخ قدیم هند معتقد است امپرتوری چاندرا گوپتا پدربزرگ آشوکا یک ساتراپ پارسی بود که سال‌ها با دستگاه عظیم امپراتوری هخامنشی آشنایی و مراوده داشت و تحت تأثیر این امپراتوری چنین حکومتی را تأسیس نمود؛ بنابراین او از بومیان هند نبود بلکه چاندرا گوپتا یک پارسی و یک ایرانی بود. از نوشته‌های مگاستنس پی می‌بریم که آشوکا جانشین چاندرا گوپتا راهی را که جدش گشوده بود، ادامه داد.[4][5]
منابع
- http://jsr.usb.ac.ir/article_1659_265.html
- http://journals.usb.ac.ir/article_1659.html
- تحلیل تأثیرپذیری امپراتوری موریائی هند از هنر معماری هخامنشیان. در: فصلنامه مطالعات شبه‌قاره. مقاله ۸، دوره ۶، شماره ۱۹، تابستان ۱۳۹۳، صفحه ۱۴۹–۱۷۴
- http://jsr.usb.ac.ir/article_1659_265.html
- http://journals.usb.ac.ir/article_1659.html
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیای انگلیسی. «Pataliputra
- وبگاه تاریخ تمدن. بازدید: مارس۲۰۱۵.
- لغتنامه دهخدا: مدخل پاتالیپوترا.