نویس (روستا)
روستای نویس در ۵۰ درجه و ۱۳ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۴ درجه و ۴۳ دقیقه شمالی واقع شده‌است. فاصلهٔ آن با تهران حدود ۲۰۰ کیلومتر و با قم ۸۲ کیلومتر فاصله دارد.
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | قم |
| شهرستان | قم |
| بخش | خلجستان |
| دهستان | قاهان |
| مردم | |
| جمعیت | ۳۸۴ (۱۳۸۵) |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۱۸۱۷۰۱ متر مربع |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱۷۰۰ متر |
مسیر دسترسی به روستا، جاده ساوه - سلفچگان (بعد از کیلومتر ۲۵) می‌باشد که از طریق جاده‌ای فرعی (به سمت غرب) که به ترتیب از روستاهای آغلک، بنابر و قاهان گذشته به نویس می‌رسد و در ادامه به روستاهای کاسوا و انجیله ختم می‌شود. فاصله زمینی روستای نویس تا ابتدای جاده ساوه- سلفچگان حدوداً ۲۳ کیلومتر است.
روستاهای همجوار: قاهان در شرق در فاصله ۷ کیلومتر، کاسوا در غرب با فاصله ۲ کیلومتر، ونان در جنوب با فاصله ۷ کیلومتر و مهرزمین در شمال با فاصله‌ای حدود ۸ کیلومتر آن قرار دارد. مساحت کل روستا راه ارتباطی نویس به روستاهای کاسوا و قاهان راه آسفالته می‌باشد.
رودخانه‌هایی که به این روستا منتهی می‌شود: ۱- رودخانه دران ۲- دوریه ۳- خامه.
تعداد قنوات ۱۵ رشته‌است که طول رشته قنات‌ها هر کدام بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ متر متفاوت است. روستا دارای آب لوله‌کشی بهداشتی می‌باشد که از قناتی که در ۳ کیلومتری روستا قرار دارد به وسیله لوله به منبعی با گنجایش ۲۷۲ هزار لیتری هدایت و توزیع می‌شود. آب کشاورزی نیز غالباً از قنات‌ها و رودخانه‌ها تامین می‌گردد.
از آثار باستانی این منطقه می توان از آتشکده نویس که دارای شماره ثبت از میراث فرهنگی هست یاد کرد.
جمعیت روستا در سال ۱۳۴۵ حدود ۷۰۰ نفر بوده که متأسفانه بعد از انقلاب با روند رو به رشد مهاجرت، جمعیت این روستا نیز به شدت رو به کاهش نهاد به طوری که بر اساس آمارگیری سال ۱۳۸۵ تعداد خانوار ۱۴۰ و تعداد نفرات ۳۸۴ نفر اعلام شده که اکثر این افراد هم به طور فصلی و غیرفعال در روستا زندگی می‌کنند. تهران، مقصد عمده مهاجرت اهالی روستا بوده که مهاجران در دو طیف عمده مشاغل دولتی و بازار مشغول به فعالیت می‌باشند. اکثر مهاجران به تهران در محله‌های نازی‌آباد و جوادیه زندگی می‌کنند.
نویس دارای بافت به شدت مذهبی بوده و وجود ۴ مسجد به نام‌های: ۱- مسجد صاحب‌الزمان در محله روبار؛ ۲- مسجد سیدالشهداء در محله بالا؛ ۳- مسجد حضرت ابوالفضل در محله پشت ده کنار خیابان اصلی نویس به کاسوا؛ ۴- مسجد فاطمه الزهرا و همچنین یک حسینیه (به نام سیدالشهدا که اغلب مراسمات در آن برگزار می‌شود) گواهی بر این مدعاست. این روستا ۵۰ شهید و ده‌ها جانباز و آزاده تقدیم به انقلاب اسلامی نموده‌است. .