نمودار ایشیکاوا

نمودار ایشیکاوا (انگلیسی: Ishikawa diagram‎) به سبب شکل آن که شبیه به استخوان ماهی است، به نام‌ نمودار استخوان ماهی (انگلیسی: Fishbone diagram‎) و به سبب نوع آنالیز آن، به نام نمودار علت و معلول (انگلیسی: Cause and Effect diagram‎) نیز شناخته می‌شود. این نمودار یکی از هفت ابزار کنترل کیفیت است و نشان دهنده علت‌های مختلف به وجود آمدن یک رویداد می‌باشد که در سال ۱۹۶۸ توسط کائورو ایشیکاوا به وجود آمد.[1]

نمودار ایشیکاوا
یکی از هفت ابزار کنترل کیفیت
معرفی‌کننده نخستکائورو ایشیکاوا
کاربردنمونه ای از نمودار استخوان ماهی که عوامل به وجودآورنده رویداد را بررسی می‌کند و به تصویر می‌کشد.

این نمودار نشان می دهد که چگونه عوامل مختلفی ممکن است با مشکلات یا اثرات بالقوه مرتبط شوند. در ادامه با پرسیدن "چرا" یا "چگونه" در امتداد یکی از خطوط، می‌توان دلیل اصلی احتمالی آن را کشف کرد. دیاگرام‌های ایشیکاوا یا همان علل و معلولی، همچنین در آنالیز ریسک نیز استفاده می‌شوند.[2]

تعریف آنالیز علل و معلولی

آنالیز علل و معلولی به شما کمک می‌کند تا قبل از اینکه به فکر راه حل باشید، در مورد دلایل یک مشکل، از جمله دلایل احتمالی ریشه‌ای، فکر کنید. با شناسایی تمام علل احتمالی و نه فقط بارزترین موارد، می‌توانید در جهت رفع مشکل تلاش کنید.

کار با تجزیه و تحلیل علت و معلولی، افراد درگیر را قادر می‌سازد تا بینشی مشترک در مورد مشکل کسب کنند، راه حل‌های ممکن را توسعه دهند و از دانش جمعی تیم استفاده کنند.

زمان استفاده

زمانی از این ابزار استفاده کنید که بخواهید دلیل وقوع یک مشکل خاص را تعیین کنید. این ابزار به شما کمک می‌کند که مسئله را بخوبی درک کنید و تمام علل احتمالی را شناسایی کنید، نه فقط موارد واضح!

چگونگی استفاده

1- مشکل را شناسایی کنید. آن را در یک جعبه بنویسید و یک پیکان را به سمت آن بکشید. در مورد مسئله دقیق با جزئیات فکر کنید. در صورت لزوم، مشخص کنید که چه کسی در این امر دخیل است، مشکل چیست و چه موقع و در کجا رخ می‌دهد.

مرحله‌ی اول رسم دیاگرام علت و معلولی




2- عوامل اصلی را شناسایی کرده و چهار یا چند شاخه را از پیکان بزرگ بیرون بکشید تا دسته های اصلی علل بالقوه را نشان دهد. دسته‌ها می‌توانند شامل: تجهیزات ، محیط ، روش ها و افراد و ... باشند. اطمینان حاصل کنید که دسته‌هایی که استفاده می‌کنید با مشکل / معلول خاص شما مرتبط باشند.

مرحله‌ی دوم رسم دیاگرام علت و معلولی






3- هر یک از دسته‌های اصلی را در نظر بگیرید و دلایل احتمالی ایجاد مشکل را با استفاده از ذهن انگیزی 1 بیان کنید. سپس، هر یک را بررسی کنید تا "عللِ علل" را به صورت خاص‌تر شناسایی کنید. منشعب کردن را ادامه دهید تا هر علت احتمالی مشخص شود. درصورتی که علتی پیچیده باشد، می‌توانید آن را به علل فرعی تقسیم کنید. آنها را به صورت خطوط بیرون آمده از هر خط علت نشان دهید.

مرحله‌ی سوم رسم دیاگرام علت و معلولی






4- نمودار خود را تجزیه و تحلیل کنید. در این مرحله شما باید یک نمودار داشته باشید که تمام علل احتمالی مشکل/ معلول مد نظر شما را نشان دهد. بسته به پیچیدگی و اهمیت مسئله ، اکنون می‌توانید محتمل‌ترین علل را بیشتر بررسی کنید. این کار ممکن است شامل تنظیم مصاحبه، انجام نقشه برداری از فرآیند2 یا نظرسنجی باشد که می توانید برای صحیح بودن علل شناسایی شده‌ی خود استفاده کنید.

مثال از استفاده

تیم جراحی عمومی بیمارستان بولتون3 از تجزیه و تحلیل علت و معلولی با کمک آنالیز علل ریشه‌ای با استفاده از پنج چرا برای شناسایی موانع اجرای طرح جدیدشان در مورد درد شکم و چگونگی غلبه بر این موانع استفاده کردند.

پاینویس

1- Brainstorming

2- Carrying out process mapping

3- Bolton Hospital General Surgery team

جستارهای وابسته

منابع
  1. Ishikawa, Kaoru (1968). Guide to Quality Control. Tokyo: JUSE.
  2. A Guide to the Project Management Body of Knowledge (PMBOK® Guide)Fourth Edition.

3- https://improvement.nhs.uk/documents/2093/cause-effect-fishbone.pdf

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.