مدیریت ارشد کسب‌وکار

مدیریت ارشد کسب و کار ((MBA) مخفف عبارت Master of Business Administration) درجهٔ کارشناسی ارشد در رشته مدیریت و اعلی درجه علمی (مدرک) حرفه‌ای در رشته تجارت است.[1][2] از اوایل قرن بیستم سازمان‌های سنجش بین‌المللی برای ارزیابی ارزش این دوره‌ها وجود دارد. این دوره برای اولین بار در اواخر قرن نوزدهم در آمریکا طرح‌ریزی شد که حاصل صنعتی شدن این کشور و رویکرد علمی به مدیریت بود.

دوره‌های مدیریت ارشد کسب و کار (MBA) به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌شوند تا دانشجویان را با جنبه‌های مختلف مدیریت یک کسب و کار همچون حسابداری، بازاریابی، منابع انسانی، مدیریت عملیات، مدیریت تبلیغات و برنامه‌ریزی استراتژیک آشنا سازند.

در آمریکا که برای نخستین بار این دوره ها ارائه شد، مدرک ام بی ای به عنوان مدرک نهایی ارایه می شود و گذراندن موفقیت آمیز و کسب مدرک تحصیلی ام بی ای نیازمند گذراندن در حدود 60 واحد درسی است، که تقریبا دو برابر واحدهای مورد نیاز برای کسب یک فوق لیسانس در رشته اقتصاد، یا امور مالی، یا حسابداری، یا مدیریت، و یا بازاریابی است.[3] در ایران برخی مراکز و موسسات و آموزشگاه‌های بازرگانی و حتی دانشگاهها گواهینامه هایی را به این عنوان و به نام دوره های کوتاه مدت مدیریت ارشد کسب و کار (MBA) در دوره‌های آموزشی تمام وقت، پاره وقت، کاربردی و از راه دور ارایه می کنند، بدون اینکه این مدارک به عنوان مدارج دانشگاهی مورد پذیرش باشد.[4] و اعتبار آنها به عنوان مدرک تحصیلی مورد پذیرش قرار گیرد.[5]

بیشتر دانشجویان مدیریت ارشد کسب و کار (MBA) یک زمینه تخصصی را برای مطالعه و تحصیل انتخاب می‌کنند و تقریباً یک سوم از واحدهای تحصیلی خود را در این زمینه برمی‌گزینند. برای مثال، دانشجویانی که گرایش بازاریابی را انتخاب می‌کنند دوره‌های ویژه‌ای را که بر روی بازاریابی دیجیتال یا بازاریابی بین‌المللی تمرکز دارد برمی‌گزینند.

مدیریت راهبردی کسب و کار یا به اختصار "MBA" حاوی دانش و مهارت‌های جدید و کاربردی مدیریت برای حل مسائل و چالش‌های مدیریتی است که می‌تواند دید گسترده‌تری به مدیریت ارائه دهد.

تاریخچه

اولین مقطع کارشناسی ارشد کسب و کار در ایالات متحده، در مدرسه کسب و کار تاک (Tuck School of Business)، قسمتی از کالج دارتموث (Dartmouth College)، دایر شد.[6] تاریخ تأسیس آن به ۱۹۰۰ بر می‌گردد، در حالی که مدرسه تاک اولین مدرسه‌ای بود که مدرک کارشناسی ارشد در علوم تجاری به خصوص کارشناسی ارشد بازرگانی، مولد MBA، اعطا می‌کرد. در ۱۹۰۸ دانشگاه هاروارد (Harvard University) مدرسه مدیریت کسب و کار را برای مقطع کارشناسی ارشد تأسیس کرد؛ که در این مدرسه برای اولین بار در جهان دوره MBA با ۱۵ عضو هیئت علمی به علاوه ۳۳ دانشجوی عادی و ۴۷ دانشجوی خاص ارائه می‌شد.[7] در سال ۱۹۴۳ مدرسه کسب و کار دانشگاه شیکاگو بوث (University of Chicago Booth School of Business)، اولین دانشگاهی بود که به کارکنان حرفه‌ای، مدیریت کسب و کار اجرایی را ارائه داد،[8] که اولین پردیس دائمی در سه قاره (شهرهای شیکاگو، لندن و کشور سنگاپور) می‌باشد. این نوع از برنامه درسی امروزه نیز در بسیاری از مدارس ارائه می‌شود. در سال ۱۹۴۶، مدرسه مدیریت جهانی تاندربرد (Thunderbird School of Global Management) اولین مدرسه‌ای بود که MBA را با تمرکز بر روی مدیریت جهانی ارائه داد.[9] در سال ۱۹۵۰ اولین مدرک MBA در خارج از ایالات متحده توسط مدرسه کسب و کار ریچارد آیوی (Richard Ivey School of Business) در دانشگاه وسترن انتاریو (The University of Western Ontario) در کشور کانادا اعطا شد.[10] به دنبال آن در سال ۱۹۵۱ دانشگاه پرتوریا (University of Pretoria) در آفریقای جنوبی نیز این مدرک را اعطا کرد.[11] در سال ۱۹۵۵ نیز مؤسسه مدیریت کسب و کار کراچی (Institute of Business Administration, Karachi)، تأسیس شده تحت نظر دانشگاه کراچی (University of Karachi) در پاکستان، با همکاری مدرسه وارتون دانشگاه پنسیلوانیا (Wharton School of the University of Pennsylvania) به عنوان اولین مدرسه کسب و کار آسیایی، مدرک MBA را به مدل ایالات متحده ارائه کرد.[12] در سال ۱۹۵۷ اینسید (INSEAD) اولین مدرسه کسب و کار اروپایی بود که برنامه درسی MBA را اجرا کرد.[13] در ۱۹۸۶، مدرسه کارشناسی ارشد کسب و کار «روی ای. کرامر» (Roy E. Crummer Graduate School of Business) در کالج رولینز (Rollins College) در فلوریدا اولین دوره MBA را ارائه کرد که همهٔ دانشجویان باید در کلاس درس به همراه خود لپ‌تاپ می‌داشتند. استادان، دفعه اول در کلاس درس، لپ‌تاپ‌ها را برای دانشجویان می‌آوردند.[14] مدرک MBA در سراسر جهان توسط دانشگاه‌ها به تصویب رسیده، و همچنین این دوره هم برای کشورهای توسعه یافته و هم برای کشورهای در حال توسعه در دانشگاه‌ها مصوب شده‌است.[15]

هدف اصلی مدیریت ارشد کسب و کار

هدف اصلی مدیریت ارشد کسب و کار (MBA) پذیرش فارغ التحصیلان دوره‌های کارشناسی در رشته‌های مختلف (به خصوص رشته‌هایی غیر از مدیریت) و پرورش افرادی است که قادر باشند در زمینه‌های زیر انجام وظیفه نمایند:

  • اداره و راهبری مؤثر و کارآمد سازمان یا یکی از زیر مجموعه‌های آن
  • ایجاد تحول در یک بخش تخصصی سازمان
  • طراحی، هدایت و رهبری تحول در کل سازمان پس از کسب تجارب عملی در مدیریت
  • کارآفرینی با ایجاد فعالیت‌های جدید در درون سازمان یا ایجاد سازمان‌های جدید
  • ارائه خدمات مشاوره‌ای و مطالعاتی در زمینه‌های مدیریتی به مدیران سازمان‌ها

منظور از کسب و کار یعنی کلیه عملیاتی که از تولید تا فروش و خدمات پس از فروش کالا یا خدمات را شامل می‌شود و به صورت مکرر اتفاق می‌افتد.

برای رشته مدیریت ارشد کسب و کار (MBA) حدود ۳۰ گرایش مختلف در کشورهای مختلف تعریف شده‌است. اما چهار گرایش اصلی این رشته که تقریباً در همه دانشگاه‌ها تدریس می‌شوند به شرح زیر است:

  1. بازاریابی و مدیریت فروش (Marketing)
  2. مدیریت مالی و مدیریت موسسات مالی (Finance)
  3. مدیریت تولید و سیستم‌های تولید و پروژه (Operation)
  4. مدیریت منابع انسانی (Human Resources)

امروزه مدیریت ارشد کسب و کار با گرایش‌هایی مانند تجارت الکترونیک و فناوری اطلاعات نیز ارائه می‌شود که نشان از انعطاف‌پذیری بالا و نیاز روزافزون به فارغ التحصیلان این رشته‌است.

زمینه‌های فعالیت فارغ التحصیلان مدیریت ارشد کسب و کار

فارغ التحصیلان این دوره با فراگیری دانش و فنون مدیریت قادر خواهند بود در زمینه‌های ذیل فعالیت نمایند:

  • اداره امور واحدهای ستادی سازمان‌های تولیدی و اجتماعی در جهت کمک به مدیران این سازمان‌ها برای اداره مؤثرتر سازمان‌های خود
  • اداره و راهبری مؤثر و کارآمد یک سازمان یا یک بخش تخصصی از آن نظیر بخش‌های تولید، تحقیق و توسعه، مالی، فروش، پرسنلی و اطلاعات
  • ایجاد تحول در یک بخش تخصصی سازمان با تجدید تشکیلات، رویه‌ها و شیوه‌های اداری آن بخش
  • کارآفرینی در یک سازمان برای شروع فعالیت‌های جدید یا ایجاد و اداره سازمان‌های جدید
  • طراحی تحول در کل یک سازمان و رهبری و هدایت تحولات کلی بعد از کسب تجربیات مدیریتی

ضرورت و اهمیت مدیریت ارشد کسب و کار

توسعه کشور و ارتقاء استاندارد زندگی در آن مستلزم بهبود و ارتقاء کیفیت مدیریت در سازمان‌های اقتصادی و اجتماعی است. با بهبود مدیریت است که می‌توان بهره‌وری را افزایش داد و از ظرفیت‌ها و امکانات موجود کالا و خدمات بیشتری را تولید نمود و ظرفیت‌های زیادتری را به‌وجود آورد.

بهبود مدیریت نیز مستلزم آگاهی و تسلط به دانش مدیریت است. امروزه مدیریت به عنوان یکی از شاخه‌های معرفت بشری پیشرفت زیادی نموده‌است و آموزش و تحقیق در زمینه آن گسترش فراوانی یافته‌است. باتوجه به اهمیت مدیریت در رشد و ارتقاء سازمان‌ها و جوامع، نظام‌های آموزش عالی کشورها آموزش و تحقیق در حوزه مدیریت را از نظر کیفی و کمی به سرعت توسعه داده‌اند.

یکی از زمینه‌های بارز توسعه آموزش مدیریت ایجاد رشته کارشناسی ارشد مدیریت سازمان (MBA) در کشورهای مختلف جهان است. این رشته به سرعت نخست در آمریکا و کشورهای صنعتی و سپس در کشورهای در حال توسعه موفق، گسترش یافته‌است.

همانطوری که قبلاً ذکر شد، فارغ التحصیلان دوره‌های کارشناسی از تمامی رشته‌ها از جمله علوم انسانی و بالاخص رشته‌های مختلف مدیریت وارد این دوره شده و در یک آموزش فشرده و پرکار به فراگیری دانش و فنون مدیریت می‌پردازند. ترکیب دانش تخصصی دوره کارشناسی و آگاهی و تسلط به دانش و فنون مدیریت در دوره کارشناسی ارشد، از فارغ التحصیلان این دوره مدیران کارآمد و مؤثری می‌سازد که در افزایش کارایی و رشد سازمان‌های اقتصادی - اجتماعی تأثیر بسزایی دارند. به خاطر کسب همین توانایی هاست که در سه دهه اخیر دوره‌های مدیریت ارشد کسب و کار (MBA) در کشورهای مختلف جهان به سرعت گسترش یافته و تنها در کشور آمریکا حدود ۷۰۰ مؤسسه آموزش عالی دوره مدیریت ارشد کسب و کار (MBA) ارائه می‌دهند.

نحوه ارزیابی و اعتبار مدارک ام‌بی‌ای

با پدید آمدن دوره‌های ام‌بی‌ای در آمریکا، سه سازمان هم مسئول بررسی صلاحیت و کیفیت این دوره‌ها در آن کشور شدند که تأیید هر کدام از این سازمان‌ها لزوماً به مفهوم عضویت یا تأیید سازمان دیگر نیست. قدیمی‌ترین و معتبرترین این سازمان‌ها مؤسسه ارزیابی علمی دانشکده‌های بازرگانی (انگلیسی: Association to Advance Collegiate Schools of Business) یا AACSB است که تقریباً تمامی دانشگاه‌های سطح بالای آمریکا مورد تأیید آن قرار دارند. با این حال این سازمان صرفاً اعتبار پنج درصد از دوره‌های آموزشی ام‌بی‌ای در جهان را تأیید می‌کند.

دو سازمان دیگر به نام‌های انجمن ارزیابی دوره‌ها و دانشکده‌های بازرگانی (ACBSP) و مجمع بینnlkm دانشکده‌های بازرگانی (IACBE) نیز این دوره‌ها را در داخل آمریکا و دیگر کشورهای جهان ارزیابی می‌کنند. مؤسسه ارزیابی علمی دانشکده‌های بازرگانی (AACSB) که از سال ۱۹۱۶ و با عضویت هفده دانشگاه آمریکایی پدید آمد، امروزه بیش از ۷۸۰ دانشگاه را در ۵۳ کشور جهان مورد ارزیابی و تأیید قرار می‌دهد[16]. علاوه بر سازمان‌های فوق اعتبار دوره‌های آموزشی و مدارک علمی به تأیید سازمان‌های محلی و ملی کشورهای متبوع می‌رسد.

اعتبار مدارک ام‌بی‌ای در ایران

در ایران مسئولیت بررسی اعتبار دوره‌های علمی و ارزشیابی مدارک علمی دانشگاه‌ها بر عهده وزارت علوم و تحقیقات و فناوری است. علاوه بر دوره‌های مورد تأیید وزارت علوم، برخی از موسسات آموزشی علمی کاربردی نیز اقدام به صدور گواهینامه‌هایی با عنوان گواهینامه ام‌بی‌ای و گواهینامه دی‌بی‌ای کرده‌اند که بنابر بخشنامه معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی ریاست جمهوری به عنوان مقطع تحصیلی قابل ارزشیابی نیستند و مدارک دریافتی از موسسات آموزش عالی جهت نشاندن تخصص افراد دارنده گواهینامه می‌باشد.[17]

دانشگاه‌های ارائه کننده در ایران

قابل ذکر است رشته MBA در ایران از نظر مباحث درسی شباهت بسیار زیادی با رشته مدیریت بازرگانی (Business Administration) دارد. امروزه در ایران دانشگاه‌های مختلفی به پذیرش دانشجو در این رشته اقدام می‌کنند. اما این رشته برای اولین بار در ایران، به همت علینقی مشایخی، در دانشگاه صنعتی شریف آغاز به کار کرد. دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف اولین دانشکده وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است که باهدف آموزش علوم مدیریت و اقتصاد با رویکردی نو و متفاوت از سایر مراکز آموزشی و تحصیلی، در سال ۱۳۷۸ شمسی تأسیس شد و قدم بسیار تاثیرگذاری بود تا نخبگان کشوری از رشته های مهندسی وارد رشته های مدیریتی و کارآفرینی شوند و در سال های بعد از آن تاثیر بسیار مثبت ایجاد این دانشکده در رشد و توسعه استارت آپ ها به وضوح و روشنی دیده شد. احساس نیاز مبرم سازمان‌های مختلف کشور به افرادی که علاوه بر دانش کاربردی خود، نیاز به فراگیری دانش مدیریت دارند و خلأ ای که توسط مدیران رده بالا و رده‌های میانی حس می‌شد، انگیزه اصلی برای ایجاد رشته MBA در این دانشگاه گردید. از طرف دیگر، پیچیدگی زیاد مسائل اقتصادی کشور و ضرورت استفاده از دانش روز اقتصاد در سیاستگذاری و ترسیم چشم‌اندازهای آتی، موجب راه‌اندازی رشته علوم اقتصادی و مهندسی سیستم‌های اقتصادی اجتماعی در گرایش اقتصاد در این دانشکده گردید.[18]

جستارهای وابسته

پانویس
  1. "Getting Your Master's Degree". Peterson's. 6 December 2013. Archived from the original on 10 October 2014. Retrieved 6 October 2014. A master's degree comes in only two options: a professional, or "terminal" master's degree, or an academic master's degree...A terminal degree is a means to an end; it will prepare you for entrance into a specific type or group of jobs. A terminal degree implies there is no need for any further education, thus the word "terminal." Degrees from professional master's programs are usually marked by specific initials that denote their area of specialty, such as a Master of Business Administration (M.B.A) or Master of Library Science (M.L.S.) degree...Conversely, an academic degree centers on research and scholarly studies in a specific area. These degrees are more likely to lead to continued education at the doctoral level where you can specialize in a very specific area of that field...
  2. Maier, Christopher (2005). Complete Book of Graduate Programs in the Arts and Sciences. New York: Random House. p. 4. ISBN 0-375-76432-1. "PhD" and "terminal degree" are not synonymous. A number of master's degrees lead students directly to, well, the end of the formal educational line. One such example is the MFA, which is earned by practicing artists in fields such as creative writing, visual arts, and theater. In the world of business administration degrees, an MBA is terminal. Although a little research might turn up a handful of PhD options in the creative arts or business, these are different monsters; they don't take away from the fact the person with the MFA or the MBA has a terminal degree.
  3. MBA programs in the United States typically require completing about sixty credits, nearly twice the number of credits typically required for degrees that cover some of the same material such as the Master of Economics, Master https://cemarng.org/history-of-master-of-business-administration/
  4. vla.ir/#faq خیر، گواهینامه این دوره مهارتی بوده و با مدارک دانشگاهی کاملاً متفاوت است.
  5. https://www.farsnews.ir/news/13920917000848/MBA-%d9%88-DBA-%d8%a7%d8%b1%d8%b2%d8%b4-%d9%86%d8%af%d8%a7%d8%b1%d8%af-%d8%b3%d9%86%d8%af هشدار دولت به مدیران و کارمندان اجرایی MBA و DBA ارزش ندارد+سند
  6. Tuck School of Business | History بایگانی‌شده در ۳ سپتامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine. Tuck.dartmouth.edu. Retrieved on 2013-07-26.
  7. History - About Us - Harvard Business School. Hbs.edu. Retrieved on 2013-07-26.
  8. Key Facts | The University of Chicago Booth School of Business بایگانی‌شده در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine. Chicagobooth.edu. Retrieved on 2013-07-26.
  9. International Business School & MBA Programs | Thunderbird School of Global Management بایگانی‌شده در ۲۰۱۲-۱۰-۰۵ توسط Wayback Machine. Thunderbird.edu. Retrieved on 2013-07-26.
  10. Richard Ivey School of Business بایگانی‌شده در ۱۵ مه ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine page showing awarding of first MBA in 1950, one year ahead of the University of Pretoria's claim
  11. University of Pretoria بایگانی‌شده در ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۶ توسط Wayback Machine page claiming to have awarded the first MBA outside of America
  12. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۷ اوت ۲۰۱۳.
  13. Insead MBA
  14. "Rollins information" (PDF). Archived from the original (PDF) on 10 May 2011. Retrieved 17 August 2013.
  15. McIntyre, John R. and Ilan Alon, eds. (2005), Business and Management Education in Transitioning and Developing Countries: A Handbook, Armonk, NY: ME Sharpe.
  16. http://www.aacsb.edu/ "As the longest serving global association dedicated to advancing management education worldwide, AACSB accredits 780 of the world’s best business schools across 53 countries and territories. "
  17. http://www.farsnews.ir/newstext.php?nn=13920917000848
  18. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۷ فوریه ۲۰۲۰.

منابع
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.