محمدرضا سرشار

محمدرضا سرشار در سال ۱۳۳۲ در شهر کازرون متولد شد. سرشار اما بیش از شش سال از سالهای اولیه کودکی را در این شهر سپری نکرد. او پس از اخذ دو دیپلم فنی و ریاضی و طی دورهٔ سربازی در کسوت سرباز معلم (سپاهی دانش) در سال ۱۳۵۴، در رشتهٔ مهندسی صنایع دانشگاه علم و صنعت ایران مشغول به تحصیل شد. اما به خاطر علاقه‌ای که به نویسندگی داشت پس از گرفتن فوق‌دیپلم دانشگاه علم و صنعت را رها کرد و به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران رفت. سرشار در سال ۱۳۵۹ در شیراز ازدواج کرد. در سال ۱۳۸۵ از سوی شورای ارزشیابی هنرمندان و نویسندگان مستقر در وزارت ارشاد، برای مجموعه فعالیتهای ادبی سرشار، به وی گواهینامه درجه یک هنری داده شد.

همچنین در پیامی از رهبر انقلاب، برای مراسم بزرگداشت او در سال ۱۳۸۵ ـ که مشترکاً توسط صدا و سیما و جشنواره «داستانهای قرآنی، پیامبران و ائمه» برگزار شد ـ آمده است: «آقای سرشار حق بزرگی بر ادبیات انقلاب دارند.»[1]

نخستین آثار قلمی سرشار (رهگذر) در سال ۱۳۵۲، در یکی از مجلات هفتگی ادبی، و اولین کتابش در سال ۱۳۵۵ به چاپ رسید. در مجموع، چهار عنوان کتاب و چند داستان کوتاه از سرشار، در دوران پیش از انقلاب منتشر شد.

سرشار فعالیت سیاسی در دوران سلطنت دودمان پهلوی را با داستان‌های خود پی می‌گرفت. با وجود این، در دوران اوج‌گیری انقلاب ۵۷، در اواخر دوره صدارت تیمسار ازهاری دستگیر و اوایل نخست وزیری شاهپور بختیار، همراه با خیل زندانیان سیاسی کشور، آزاد شد.

در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال۵۷، حدود ۱۴۰ عنوان کتاب دیگر از وی، در قالب داستان، پژوهش، نقد و مباحث نظری ادبی، به شکل تألیف یا ترجمه، و تعدادی نیز (مانند سه شماره گاهنامه داستان، هفت مجلد قصه‌های انقلاب، دو مجلد «سه شنبه‌های دوست داشتنی» و …)به صورت گردآوری و ویرایش غلیظ، برای کودکان و نوجوانان و بزرگسالان منتشر شد.

محمدرضا سرشار از سال ۱۳۶۰ تا سال ۱۳۸۴، اجرای برنامه رادیویی قصه ظهر جمعه را برعهده داشت. او همچنین دو سال در برنامه نوجوان شبکه یک سیما به نام «آستانه» قصه‌گویی کرد و اجرای ده‌ها برنامه قصه‌گویی برای کودکان و نوجوانان در شبکه‌های قرآن، دو و پنج سیما را برعهده داشت.

اجرای نریشنهای چندین فیلم مستند تلویزیونی برای شبکه افق نیز در کارنامه سرشار دیده می‌شود.

مهمترین اثر سرشار در حوزه نگارش داستان‌های تاریخی، رمان تاریخی آنک آن یتیم نظرکرده است. این رمان داستان زندگی محمد پیامبر اسلام را روایت می‌کند و نگارش آن از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۶ به طول انجامید.

جلد اول رمان آن یتیم نظرکرده به زبان عربی ترجمه و با عنوان «ها هو الیتیم بعین الله» منتشر شد. چاپ دوم نسخه عربی این رمان توسط دارالحکمه انجام و در بیروت و بعلبک در فروردین ۱۳۹۶ رونمایی شد.

سرشار در ۱۶ دوره داور «کتاب سال جمهوری اسلامی ایران» طی سالهای ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۶ بود. او به مدت پنج سال طی سالهای ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۵، عضو هیئت نظارت بر کتاب‌های کودکان و نوجوانان (منتخب شورای فرهنگ عمومی) بود.

در دهه ۱۳۷۰، سرشار یک دوره دبیری جشنواره کتاب کودک و نوجوان کانون پرورش فکری کودک و نوجوان را برعهده داشت.

از محمدرضا سرشار نقدهای ادبی بسیاری منتشر شده است. نيم نگاهي به هشت سال قصه جنگ، پيش از آنكه سرها بيفتد، فضل‌الله صبحي مهتدي، صمد بهرنگي، آن‌گونه كه بود و منظري از ادبيات داستاني پس از انقلاب از جمله این کتابهای نقد هستند.

سرشار تجربه برگزاری نقدهای تلویزیونی را نیز داراست. او در ۲۶ قسمت از برنامه تلویزیونی «نقد کتاب چهار» شبکه چهار تلویزیون ایران، رمان‌های ایرانی و خارجی را نقد کرد.

نقدهاي سرشار به دليل ويژگي‌هاي خاص خود هميشه بحث‌انگيزترين سوژه‌ها در بين نويسندگان و علاقه‌مندان به ادبيات داستاني معاصر، اعم از موافق يا مخالف، بوده است.

سرشار در حوزه روزنامه‌نگاری فعالیت‌های متعددی داشته است. او بنیانگذار ماهنامه «قلمرو ادبیات کودکان» و بنیانگذار ماهنامه «سوره نوجوانان» بود.

تجربیات محمدرضا سرشار در عرصه روزنامه‌نگاری به شرح ذیل است:

1. سردبیر ماهنامه «دانش‌آموز» (۱۳۵۹ و ۱۳۶۰)
2. سردبیر گاهنامه تخصصی ادبی «قلمرو ادبیات کودکان» (۱۳۶۲ تا ۱۳۶۷)
3. سردبیر دوهفته‌نامه «سوره نوجوانان» (۱۳۶۹ تا ۱۳۷۳)
4. عضو شورای سردبیری ماهنامه «ادبیات داستانی» (۱۳۷۳ تا ۱۳۷۴)
5. سردبیر گاهنامه تخصصی ادبی پژوهشنامه (۱۳۷۵ تا ۱۳۷۶)
6. دبیر گروه ادب و هنر روزنامه کیهان (۱۳۷۸)
7. عضو شورای سردبیری ماهنامه «ادبیات داستانی» (۱۳۸۱ تا ۱۳۸۶)
8. دبیر گروه ادب و هنر روزنامه جوان (۱۳۸۲و ۱۳۸۳)
9. سردبیر ماهنامه سروش نوجوان (۱۳۸۲ تا ۱۳۸۳)
10. عضو شورای سردبیری روزنامه جوان (۱۳۸۳)
11. سردبیر ماهنامه سروش کودکان (۱۳۸۵)[2]
12. سردبیر ماهنامه تخصصی «ادبیات داستانی» (۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶)
13. سردبیر ماهنامه اقلیم نقد (۱۳۹۳ تا ۱۳۹۴).

محمدرضا سرشار به موسس انجمن قلم ایران شناخته می‌شود.[3] این انجمن ادبی، مهمترین تشکیلات نویسندگان در ایران است. سرشار نویسنده پیش‌نویس اساس‌نامه انجمن قلم بود. او مدیرمسوولی این تشکل ادبی را برعهده دارد و در دوره‌های مختلف، رییس هیات مدیره آن بوده است.

اما او پیش از انجمن قلم ایران، در تشکیل چند مجموعه ادبی نقش داشت. در سال ۱۳۵۹، محمدرضا سرشار اتفاق مهدی ارگانی، مصطفی رحماندوست و وحید نیکخواه آزاد، «خانه هنر و ادبیات کودک و نوجوان» را راه‌اندازی کردند.

در سال ۱۳۶۴ سرشار به اتفاق مصطفی رحماندوست، امیرحسین فردی، محمد میرکیانی، فریدون عموزاده خلیلی و قاسمعلی فراست، «دفتر ادبیات کودک و نوجوان» را تاسیس کردند.[4]

سرشار مسئول بخش قصه حوزه هنری مرکز (۱۳۶۳ تا ۱۳۶۵) و نیز واحد ادبیات حوزه هنری مرکز (۱۳۶۸ و ۱۳۷۰) بود. او در طول دوران فعالیت ادبی خود، دوره‌های آموزشی داستان‌نویسی و نقد ادبی متعددی را برگزار کرده است.

سرشار طراح و بنیانگذار «پیک قصه نویسی» حوزه هنری بود و دو متن درسی اولیه آن نیز، زیر نظر او و مهدی حجوانی تهیه شد.

او مدرس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در سالهای ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۲ بود . سرشار در دانشگاه تربیت مدرس، دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدتی را برای استادان زبان فارسی دانشگاه‌های هند و پاکستان در سال ۱۳۷۶ تدریس کرد. همچون کلاس‌های آموزشی او در دانشکده تربیت معلم شهدای مکه، دانشگاه امام صادق، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و موسسه آموزشی طلوع حق برگزار شده است.

از شاگردان داستان‌نویس مشهور سرشار می‌توان به محمدرضا بایرامی اشاره کرد. او از راه دور در بخش آموزش داستان‌نویسی سرشار در برنامه رادیویی «آینده‌سازان» شرکت کرده بود.[5]

همچنین از شاگردان سرشار که از آنها کتاب داستان منتشر شده می‌توان به محمد میرکیانی، محمدحسین کیانپور، محمد غلامی، مجید درخشانی، جلال توکلی، مهدیه ارطایفه، مریم مقانی، نادره عزیزی‌نیک، مریم شریف‌رضویان، فرخنده حق‌شنو، نسرین ارتجاعی، فاطمه دانشور جلیل، مهری آسیابر، اکرم سرداری، پروانه بابک، سهیلا ازگلی، معصومه عیوضی، علیرضا عیوضی، یوسف یزدیان وشاره اشاره کرد.

دیگر نویسندگانی که پیش از انتشار آثار خود به صورت کتاب، حداقل در یک دوره کلاسهای آموزشی سرشار شرکت کرده‌اند، محمدعلی گودینی، راضیه تجار، مهدی حجوانی، علی‌اکبر والایی، سمیرا اصلانپور، مهدی خلیلی، محمدرضا محمدی‌پاشاک، محمدجواد جزینی، محسن مومنی‌شریف و ... بوده‌اند.

محمدرضا سرشار در دهه ۱۳۹۰ وارد عرصه فیلم‌نامه‌نویسی انیمیشن شد. او تاکنون فیلم‌نامه‌های ذیل را به همراه دیگر نویسندگان، به نگارش درآورده است:

1. فیلمنامه سریال پویانمایی «بچه‌های ساختمان گلها» در ۹۱ قسمت
2. فیلمنامه سریال پویانمایی «شهرزاد دختر مشرقی» در ۵۲ قسمت
3. فیلمنامه سریال پویانمایی «حکایتهای عمو رحمان» در ۱۳ قسمت ـ درباره کودکی امام سوم شیعیان، حسین بن علی.

آثار سرشار تاکنون، دست کم ۳۶ جایزه را در سطح کشور به خود اختصاص داده و برخی از آنها، در داخل و خارج کشور، به زبانهای عربی، ترکی استانبولی، ترکمنی، روسی، انگلیسی و اردو، ترجمه شده‌است. نشریه بین‌المللی who is who، در سال ۱۳۷۳، نام وی را به عنوان یکی از مشاهیر فرهنگ ایران به ثبت رساند. او برای نگارش کتاب جایزه برگزیدهٔ اولین دورهٔ کتاب سال ایران شد.[6] فهرست برخی از این جوایز به این شرح است:

1. مجموعه داستان «جایزه» کتاب برگزیده سال ۱۳۶۱ جمهوری اسلامی ایران برای مقطع نوجوان توسط وزارت ارشاد.
2. کتاب «تشنه دیدار» کتاب برگزیده سال ۱۳۶۱ جمهوری اسلامی ایران برای مقطع سنی کودک توسط وزارت ارشاد.
3. رمان نوجوانان «هستم اگر می روم» کتاب برگزیده برای نوجوانان توسط شورای کودک (سال ۱۳۶۱).
4. کتاب «تشنه دیدار» برنده لوح زرین ودیپلم افتخار از نخستین جشنواره کودک و نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
5. رمان نوجوانان «مهاجر کوچک» برنده لوح زرین و دیپلم افتخار از نخستین جشنواره کتاب کودک و نوجوان کانون پرورش فکری (سال ۱۳۶۸).
6. رمان نوجوانان «مهاجر کوچک» برنده جایزه مشترک مجلات کیهان بچه ها و سروش نوجوان (به عنوان یکی از ده کتاب برگزیده دهه اول انقلاب برای نوجوانان)(سال ۱۳۶۷).
7. رمان نوجوانان «مهاجر کوچک» برنده لوح زرین دست‌خط امام خمینی، تقدیرنامه وزیر ارشاد و سکه یادبود پنجمین مجتمع هنر و ادبیات دفاع مقدس وزارت ارشاد (سال ۱۳۶۸).
8. رمان نوجوانان «مهاجر کوچک» برنده جایزه دوم جشنواره کتاب بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس در مقطع سنی نوجوانان
9. کتاب «نردبان جهان» برنده دیپلم افتخار از دومین جشنواره کتاب کودک ونوجوان کانون پرورش فکری (سال ۱۳۷۰).
10. رمان «یثرب، شهر یادها و یادگارها» برنده جایزه اول نخستین جشنواره قصه های قرانی پیامبران و ائمه (ع) در مقطع سنی نوجوانان توسط سازمان حج و اوقاف (سال ۱۳۷۳).
11. کتاب «تشنه دیدار» برنده جایزه دوم نخستین جشنواره قصه های قرانی ، پیامبران وائمه (ع) در مقطع سنی کودکان توسط سازمان حج و اوقاف(سال ۱۳۷۳) و ترجمه شده به زبانهای اردو در هندوستان و انگلیسی در ایران.
12. مجموعه ۱۰ جلدی ترجمه «قصه‌های حیوانات در قرآن» برنده دیپلم افتخار از جشنواره کتاب کودک و نوجوان کانون پرورش فکری (سال ۱۳۷۴).
13. منتقد برگزیده ادبی مطبوعات کشور توسط جشنواره مطبوعات (سال ۱۳۷۴).
14. مجموعه ۱۴ جلدی «از سرزمین نور» کتاب تقدیری وزارت ارشاد (سال ۱۳۷۵).
15. رمان نوجوانان «مهاجر کوچک» برنده جایزه اول نخستین سمینار بررسی رمان دفاع مقدس توسط بنیاد جانبازان (به اشتراک یک کتاب دیگر)(سال ۱۳۷۵).
16. نخستین منتقد برگزیده ادبیات کودکان ونوجوانان ایران توسط وزارت ارشاد (سال ۱۳۷۵).
17. مجموعه ۱۴ جلدی «از سرزمین نور» برنده دیپلم افتخار از ششمین جشنواره کتاب کودک ونوجوان کانون پرورش فکری (سال ۱۳۷۶).
18. مجموعه ۱۴ جلدی «از سرزمین نور» کتاب برگزیده سال اولین جشنواره کتاب شهید حبیب غنی پور (سال ۱۳۷۶).
19. داستان کوتاه «حضور» داستان تقدیری جشنواره مهر (یادواره امام خمینی)(سال ۱۳۷۸).
20. رمان نوجوانان «مهاجر کوچک» کتاب برگزیده جشنواره ایثار و ادب پایداری توسط وزارت ارشاد (سال ۱۳۷۹).
21. سفرنامه «سفر به جنوب» کتاب تقدیری جشنواره کتاب بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس.
22. کتاب «طنابی از آتش» کتاب برگزیده سال اولین جشنواره سال اول جشنواره کتاب مجمع منتظران (سال ۱۳۷۹).
23. جلد اول و دوم مجموعه «الفبای قصه نویسی» کتاب تقدیری جشنواره کتابهای کمک آموزشی رشد.
24. رمان «آنك آن يتيم نظر كرده» برنده رتبه اول دومين جشنواره كتاب سال قصه هاي قرآني(سال ۱۳۸۴).
25. مجموعه ۱۴ جلدی «از سرزمین نور» برنده رتبه دوم دومين جشنواره كتاب سال قصه هاي قرآني(سال ۱۳۸۴).
26. نويسنده برگزيده دومين جشنواره قصه‌های قرآنی (سال ۱۳۸۴).
27. رمان «روزگار دراز رنج» کتاب سال مجله‌های سلام بچه ها و پوپک (سال ۱۳۸۴).
28. منتقد برگزيده سال خانه کتاب ايران (سال ۱۳۸۵).
29. برنده عنوان «فجرآفرين عاشورایی» در حوزه ادبيات توسط شورای فرهنگ عمومی (سال ۱۳۸۵).
30. برنده رتبه اول نقد ادبی در جشنواره مطبوعات (سال ۱۳۸۶).
31. برنده رتبه اول مقاله آموزشي در جشنواره مطبوعات کودک و نوجوان (سال ۱۳۸۶).
32. کتاب «ادبیات داستانی ایران پس از انقلاب اسلامی» برگزیده جایزه کتاب سال جشنواره قلم زرین.
33. کتاب «ادبیات داستانی ایران پس از انقلاب اسلامی» کتاب تقدیری سال پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (۱۳۹۴)[7]
34. مجموعه ده مجلدی «قصه‌هایی از حضرت محمد» کتاب تقدیری سال جشنواره کتابهای آموزشی رشد (۱۳۹۶)[8]

برخی از آثار سرشار به این شرح است:

1. جايزه
2. آنجا که خانه ام نيست
3. مجموعه قصه‌های انقلاب (جاسوس،غريبه ها و...)
4. اگر بابا بميرد
5. اصيل آباد
6. گرداب سکندر
7. قصه های ببر
8. هستم اگر می روم
9. مهاجر کوچک
10. غير از خدا هيچکس نبود
11. شهری که مردم آن با زانو راه می‌رفتند
12. آنک، آن یتیم نظر کرده (رمان زندگی پیامبر)
13. نيم نگاهي به هشت سال قصه جنگ
14. پيش از آنكه سرها بيفتد
15. فضل‌الله صبحي مهتدي
16. صمد بهرنگي، آن‌گونه كه بود
17. منظري از ادبيات داستاني پس از انقلاب

• انجمن قلم ایران
• قصه ظهر جمعه
• فضل‌الله مهتدی

• وب‌گاه رسمی