محلات رشت
رشت در دوره قاجاراز چند محله اصلی تشکیل می‌شد که عبارت بودند از:
- استادسرا: شامل ناحیه صالح آباد و بیجارکن می‌شد.
- بازار:شامل میدان‌های بزرگ و کوچک و کاروانسراهای متعدد سنتی و ناحیه آفخرا (آقا فخرا) و جیرکوچه (زیرکوچه) یا حسن‌آباد و نیز چلاخانه (چله خانه) بود. خانه حاج آقا میر بحرالعلوم نماینده رشت در دوره نخست مجلس شورای ملی در این محل قرار داشت.
- صیقلان:شامل ناحیه صیقلان و سرخه بنده (سرخ بنده) بود،که خاندان بزرگ تحویلداری از دوران سلطنت قاجار در محله قدیمی صیقلان (سرخبنده)ساکن بودند.از افراد نام آشنای این خاندان می توان به افراد ذیل اشاره کرد:دکتر نورالله تحویلداری،سعید تحویلداری
- خمیران زاهدان: شامل ناحیه شیخ زاهد و میان تکیه بود.
- خمیران کیاب: شامل ناحیه خمیران کیاب و آقا سید ابوالقاسم و بالا محله بود.
- کیاب: شامل ناحیه کیاب، چمارسرا، کرف آباد، سبزه میدان و بیستون می‌شد و در دوره قاجار ادارات دولتی نظیر دارالحکومه، توپخانه و تلگرافخانه و نیز خانه‌های تعدادی از اعیان و تجار معتبر در این محله واقع بود. از جمله خانه‌های طایفه حاج محمد خانی، اولاد میرزا عبدالوهاب مستوفی، محمدحسن میرزا قاجار (معروف به شازده رشتی)، حاجی داود ارباب و کنسول انگلیس در رشت.
- خمیران زاهدان: اصلی‌ترین محله رشت بود و شامل حاجی‌آباد، بادی الله (بدیع‌الله)، ساغری سازان، دانشسرا، خواهر امام، سوخته تکیه، سومابیجار (صومعه بیجار)، زرجوب، یهودی تپه، کرد محله، جیرباغ، باغ شاه و نصیرآباد می‌شد و در دوره قاجار مقر کارگزاری گیلان (نمایندگی وزارت خارجه در گیلان) در همین محله و در جایی که قرق کارگزاری خوانده می‌شد واقع بود و بسیاری از اعیان و معاریف شهر در این محل ساکن بودند.
- سعدی:خیابان اصلی سازمان‌ها ادارات و طبیب خانه رشن بوده که در ورودی این خیابان استانداری ، خانه جوانانو هتل ایران و پست خانه و طبیب خانه بوده و قدیمی‌ترین مدرسه ارامنه و کلیسا، کارخانه آرد کوبی که بزرگترین کارخانه آرد کوبی در استان در این خیابان می‌باشد. بازار روز، باقرآباد، کوی فلاحتی، کوی مرادیان، کوی میخچی،پیچ سعدی، بوسار، از خیابان‌ها و محلات زیر مجموعه این خیابان نیز می‌باشد.خیابان سعدی به صورت رسمی خیابان بوده وپیچ سعدی از استراژیک‌ترین خیابان‌های شهر بوده زیرا به تمام مسیرها بالا دسترسی راحت و کامل داشته‌است.
رشت بدون منبع ویکی‌سازی
9.محله کسبخ که در گذشته بدلیل تعداد زیاد آدمهای چشم رنگی به این نام برگزیده شده‌است، ورودی کسبخ از شرکت نفت و سازمان آب برق بلوار امام علی شروع می‌شود و به خروجی‌های مانند بلوار مدرس میدان امام حسین و جاده لاهیجان و جاده سنگر ختم می‌شود که این مسئله باعث مهم بودن این جاده در عصر اخیر شده‌است. در برف سال ۱۳۸۳ مسجد این محل فرو ریخت و با کمک بزرگان محله مانند: احمد سلحشور و... بازسازی شد و تا الان بدون آسیبی وجود دارد.
از جمله خانه‌های افراد ذیل در این محل واقع بودند
ایت الله شیخ زاهد خمیرانی-حاج شیخ محمد صیقلانی تحویلداریامین دیوان لاهیجی -خانه شبان - اکبر خان بیگلربیگی، صادق خان اکبر سردار معتمد، فتح‌الله خان اکبر سردار منصور و دیگر وابستگان خاندان اکبر - میرزا موسی نایب رشتی، میرزا زکی نایب، میرزا نصیر طایفه (حاجی حاکم) و سایر وابستگان خاندان سمیعی - مینایی بزرگ-حاج ملا رفیع شریعتمدار و بستگانش - حاج ملا محمد خمامی - حاجی محمدحسن معین التجار- حاج ابوالحسن ملک التجار - قونسول روس در رشت و نیز خانه «جمهوری فرنگی» (؟).
نام قدیمی محلات شهر رشت، غالباً در سفرنامه‌ها نیز آمده و جز دو سه مورد از آن‌ها بقیه به همان نام‌های قدیمی خود مشهور و معروف هستند.
محلات رشت در روزگار ما
امروزه نقاط مختلف شهر با نام‌های زیر خوانده می‌شوند که بعضی از آن‌ها از آبادی‌های تابع رشت بودند که جزو محدوده شهر شده‌اند:
- کسبخ بلوار مدرس
- سیاه اسطلخرشت، خیابان جهاد،انتهای شهرک فرهنگیان، که به زودی بزرگ راهی که از فخب به عینک از آن می‌گذرد، منطقه‌ای توریستی با آب و هوایفوق العاده
- شهرک مروارید (معین رودخان)(ماهی رودخان) گلباغ نماز ک پیام انتهای پارس سوم
- دیانتی بعد از بلوار احمدزاده
- خیابان آیت اله رودباری(رشت) (ادامه خیابان لاکانی)
- شالکوه (قسمت بزرگی از رشت که مابین (لب آب)(بوسار)(آلمان پستک) ((تش) منطقه‌ای نزدیک فرودگاه میرزاکوچک خان رشت) قرار دارد.
- علی‌آباد (مسجد هاشمی)
- صالح آباد
- آب و برق
- جماران (خیابان شهید قربان‌زاده)(محله‌ایست مقابل خیابان ولیعصر(عج) و موازی با رودخانه گوهررود)
- زیرکوچه
- سرخه بنده (نزدیک لب آب است نزدیک پل پشت خیابان تختی)
- احمدیان
- پارک شهر
- لاکانی
- زرجوب (آب لب) در خیابان شریعتی
- سوخته تکیه (امروزه در خیابان استاد مطهری واقع است)
- حاجی‌آباد (از یک طرف به خیابان استاد مطهری و از سوی دیگر به خیابان امام خمینی (ره) متصل می‌باشد)
- بادی الله
- ارمنی بولاغ (گورستان ارامنه رشت در این محل واقع است)
- کرد محله
- باقرآباد
- ساغری سازان
- دانشسرا
- جیرباغ
- روبارتان
- خمیران زاهدان
- دباغیان
- کوزه گران
- خمیران چهل تن
- چله خانه (آرامگاه دکتر ابراهیم حشمت از سران نهضت جنگل در صحن مسجد چله خانه واقع است)
- چمارسرا (بقعه دانای علی که زیارتگاه مورد توجه اهالی رشت است، در این محل واقع است)
- استادسرا
- پاسکیاب
- سرخه بنده
- آتشگاه (آتشگاه بیستون)
- صیقلان
- کیاب
- سبزه میدان (آرامگاه استاد ابراهیم پورداود در این محل واقع است)
- شهرداری
- گلسار
- بوسار
- پیربازار
- فخب
- پل عراق
- سام
- نقره دشت
- استخر
- دو برادران (چهار برادران)
- خواهر امام
- رشتیان (رشت)
- سلیمان داراب
- تازه آباد
- منظریه رشت
- احمد گوراب
- جاده لاکان
- پل طالشان
- آفخرا (آقا فخرا)
- آج بیشه (حاجی بیشه)
- شهرک قدس
- سنگ سازی
- استقامت
- حمیدیان
- پسیخان
- پارس گاز
- پیرکلاچاه
- دارسازی (داروسازی)
- پاکت سازی
بافت محلات قدیمی شهر رشت، ضمن آنکه بخشی از میراث فرهنگی است و آثار و بقایای سنن وآداب و رسوم دوران‌های قدیم را تداعی می‌کند، از معضلات قابل توجه در بافت شهری این شهر نیز محسوب شود.