محاصره مکه (۶۹۲)

عبدالملک بن مروان که از نفوذ و قدرت عبدالله بن زبیر در حجاز ترس و وحشت داشت تصمیم گرفت که پس از غلبه و تسلط بر مصعب بن زبیر و تسخیر بصره و کوفه کار عبدالله را یکسره کند و حجاج بن یوسف را که سرسخت و دارای قدرت بود بجای دفع و نابودی ابن زبیر به مکه اعزام کند[1] خود حجاج شخصاً داوطلب این مأموریت شد و به عبدالملک گفت که در خواب دیده عبدالله بن زبیر را به قتل رسانده پوست او را کنده و پر از کاه کرده‌است، عبدالملک، حجاج را از کوفه برای دفع طغیان و شورش ابن زبیر فرستاد. حجاج با هزار و پانصد نفر سپاه ابتدا به طائف رفت. عبدالملک هم گروه گروه سپاه به یاری او فرستاد.[2]

حجاج از طائف حرکت کرد و مکه را مورد محاصره قرار داد. عبدالملک بن مروان حجاج را در رمضان سال ۷۲ هجری به جنگ عبدالله بن زبیر به مکه فرستاد. حجاج با او بر سر چاه میمون جنگ کرد. عبدالله شکست خورد و به مکه رفت[3] حجاج مکه را به مدت نه ماه محاصره کرد. در ذی‌الحجه هم به جنگ مشغول بود. در آن سال کسی به حج نرفت. حجاج بر مکه منجنیق فرستاد. از سنگ منجنیق بیشتر خانه‌ها خراب شدند. فرشتگان تلاش می‌کردند سنگ‌هایی را که به خانهٔ کعبه می‌فرستند به کعبه نرسد. بادگرد و صاعقه‌ای ایجاد شد. جمعی از لشکر حجاج سوختند.[3] از ترس تصمیم گرفتند عقب‌نشینی کنند. حجاج به آن‌ها گفت :این حوادث نجومی است امروز این اتفاق برای شما افتاد فردا این اتفاق برای لشکر عبدالله بن زبیر می‌افتد. اتفاقاً روز بعد صاعقه‌ای آمد و عده‌ای از لشکر زبیر سوختند و به همین دلیل لشکر حجاج دل قوی شدند. مردم مکه بعلت خشکسالی پریشان شدند و بیشتر آن‌ها به سپاه حجاج پیوستند. دو پسر عبدالله هم به سپاه او گرویدند.[3]

بعد از این وقایع عبدالله بن زبیر تصمیم گرفت به داخل کعبه بگریزد.[4] مادرش به او گفت:

کسی که حرمت بیرون کعبه نگه نمی‌دارد حرمت درون کعبه هم ندارد

بنابراین عبدالله بن زبیر جنگ کرد تا اینکه در روز سه شنبه جمادی‌الاول سنه ثلاث و سبعین ۷۳ کشته شد. وقتی حجاج مکه را احاطه کرد چون خانه کعبه را با منجنیق خراب کرده بود با مشورت سادات تمام کعبه را شکافت.[5]

• ممتحن، حسینعلی (۱۳۸۱). تاریخ سیاسی اسلام در عصر امویان. تهران: دانشگاه شهید بهشتی. شابک ۹۶۴-۴۵۷-۰۵۹-۶.