قلمه
قلمه زدن یک روش غیر جنسی (غیر تناسلی) تکثیر گیاه است که به صورت گسترده در کشاورزی و مهندسی فضای سبز استفاده می‌شود.
قلمه زدن عبارت است از رشد و نمو و تکامل بعضی از قسمت‌های گیاهی قطع شده از پایه اصلی. قلمه زدن یکی از طرق بسیار متداول ازدیاد غیر تناسلی گیاهان است. یک قلمه می‌تواند قطعه‌ای از ساقه، ریشه یا برگ باشد. در قلمه ساقه، ریشه‌های نابه جا بایستی تشکیل یابند و در قلمه ریشه شاخه‌های نابه جا باید به وجود آیند و قلمه برگ برای اینکه رشد کند و به اصطلاح بگیرد باید در روی آن هم ریشه‌های نابجا و هم شاخه‌های نابه جا رشد و تکامل یابند.[1]
از آنجائیکه تکهٔ برش‌یافته فاقد ریشه برای بدست آوردن آب است، در صورت در فراهم نکردن محیط مناسب و مربوط بزودی خشک خواهد شد. این روش یکی از روش‌های اولیه کلونینگ به‌شمار می‌آید.
روش‌های مختلف قلمه زدن
قلمه‌ها به شیوه‌های گوناگونی تهیه می‌شوند:
- قلمه ساقه
این نوع از قلمه، مهم‌ترین قلمه‌ای است که از گیاهان برداشت می‌شود و به گروه‌های زیر تقسیم‌بندی می‌شود:- قلمه خشبی
- قلمه نیمه خشبی
- قلمه سبز
- قلمه علفی
- قلمه برگی
- قلمه جوانه و برگ
- قلمه ریشه‌ای[1][2]
یک راهِ معمول برای تکثیرِ گیاهان، قلمه زدنِ آن‌ها و قرار دادنِ قلمه در آب به منظورِ ریشه‌زایی است. این کار معمولاً به عنوان «ریشه‌زاییِ گیاه» یا «رشد دادنِ قلمه‌ها» شناخته می‌شود.[3]
بستر مناسب برای کاشت قلمه
بستر کشتِ قلمه مکانی است که برای حفظ رطوبت قلمه و ایجاد شرایط مناسب برای رشد ریشه از آن استفاده می‌کنند.[4] قلمه‌ها پس از جدا شدن از گیاه اصلی، به منظور ریشه دار شدن باید در بستر مناسب قرار گیرند. طبق گفته خلیقی[5] قلمه‌هایی که به‌راحتی ریشه‌دار می‌شوند در مواد مختلف ازجمله خاک ریشه‌دار می‌شوند، لیکن این نوع بستر کاشت برای آن دسته از قلمه‌ها که به‌سختی ریشه‌دار می‌شوند عاملی مهم است.
به‌طورکلی، قلمه‌ها را می‌توان در خاک، ماسه، تورب، ورمیکولیت، پرلیت، و آب قرار داد. حتی می‌توان هیچ‌یک از مواد بالا را مصرف نکرد و قلمه‌ها را برای ریشه دار شدن در یک هوای مرطوب قرار داد. موادی که می‌توان از آن‌ها به‌عنوان بستر مناسب برای کاشت قلمه استفاده کرد به شرح زیرند:
تکثیر گیاهان به وسیلهٔ قلمه و…، که در باغبانی امری رایج است، دربارهٔ بعضی از گونه‌های مرتعی و جنگلی که ازدیادشان به وسیلهٔ بذر دشوار است، متداول است. گونه‌های زیر معمولاً با قلمه تکثیر می‌شوند: سنجد، انجیر، تاغ، چنار، صنوبر، بید، گز، نارون.[6]
تیل پیوند
تیل پیوند روشی سریع برای ازدیاد گیاهان است. در این روش عملیات قلمه و پیوند به‌طور هم‌زمان در ساقه گیاهان (به‌ویِژه درختچه‌های زینتی مثل گل سرخ) انجام می‌شود. از مزایای این روش افزایش گیاهان در زمان کم است. جزئیات این روش برای ازدیاد رز به این صورت است که ابتدا قلمه‌های چوب سخت رز را مدتی در انبار سرد نگهداری می‌کنند سپس از انبار خارج کرده و انتهای آن‌ها را با هورمون اکسین با غلظت بالا به روش فروبری سریع، تیمار می‌کنند. سپس روی قلمه‌ها، پیوندک‌های رز را به روش نیمانیم پیوند می‌زنند و با نوار پلاستیکی می‌بندند. سپس این گیاهان در محیطی با رطوبت نسبی بسیار بالایی قرار داده می‌شوند.
جستارهای وابسته
منابع
- خلیقی، احمد. گلکاری (پرورش گیاهان زینتی ایران). تهران: روزبهان: 1376.
- «قلمه زدن». دانشنامه رشد. دریافت‌شده در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۸۹.
- بایگانی‌شده در ۱۷ مه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine، سایت پارسه گرد
- «قلمه زدن». پایگاه اینترنتیِ مقالات آموزشی کشاورز. دریافت‌شده در ۱۰ آبان ۱۳۹۲.
- خلیقی، احمد. گلکاری (پرورش گیاهان زینتی ایران). تهران: روزبهان: ۱۳۷۶، ص ۸۶
- مبارزهٔ بیولوژیک با فرسایش خاک. دکتر محمد جعفری، مهندس محمد طهمورث، دکتر جمال قدوسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، ۱۳۹۱
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Grafting». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲ می ۲۰۱۰.
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ قلمه موجود است. |