قالی سیستان

قالی سیستان یکی از اصیل‌ترین قالی‌های ایران است. نقش و رنگ این فرش برگرفته از شرایط منطقه‌ای، فرهنگی و تاریخی این سرزمین است. هنرمندان و بافندگان بر اساس باورها، اعتقادات و قدمت تاریخی این منطقه نقش‌ها و رنگ‌های ویژه‌ای را بر روی دست بافته‌های خود به کار می‌گیرند. این نقش‌ها و رنگ‌ها نوعی نماد پردازی را نشان می‌دهد.

در اوستا سیستان به عنوان یازدهمین سرزمینی یاد شده‌است که توسط اهورا مزدا خلق شده‌است. صنعت قالی بافی این منطقه از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار است. سابقه فرش بافی در این منطقه به زمان‌های بسیار دور برمی گردد.[1]

ویژگی‌های قالی سیستان

فرش سیستان سه نوع ماده اولیه دارد که عبارت است از: پشم محلی، نخ، مو. نقوشی که در متن و حاشیه این فرش به کار می‌روند از ویژگی‌های زیر برخوردارند: قالی گلدانی، قالی گل قندانی، قالی چپات اشتر، قالی گل چیتک.[1]

نقوش و مفاهیم
نقوش انسانی

امروزه این نقش کمتر به کار می‌رود، با آمدن اسلام استفاده از این نقوش محدود شد و حالتی هندسی به خود گرفت.

نقوش حیوانی

این نقوش شامل حیواناتی مانند بز، آهو، شتر و سگ می‌باشد.

نقوش گیاهی

نقوش گیاهی در متن فرش به فراوانی دیده می‌شود مانند برگ، برگ موز و درخت.

نقوش هندسی

بخش وسیعی از فرش سیستان را نقوش هندسی تشکیل داده است مانند کارچک، پره جلکی و چهار شخلکی.[1]

رنگ‌ها

یکی از رنگ‌های مورد استفاده در این فرش رنگ سورمه‌ای است که در زمینه استفاده می‌شود. زرد درخشان نیز در نمونه‌های قدیمی بسیار استفاده شده‌است. رنگ شتری کم رنگ از رنگ‌هایی است که بسیار به کار رفته است که بیشتر جایگزینی برای رنگ زرد بوده‌است. انواع قرمز نیز در این فرش استفاده شده‌است که برگرفته از طبیعت گرم و قدرت عشق و گرمای این مردمان است.[2]

هویت نقش و رنگ

در میان دستبافته‌های سیستان، از زمان‌های گذشته شاهد حضور فعال خط هستیم. خط در میان ویژیگی‌های بصری، به‌طور گسترده در شکل‌های هندسی و غیر هندسی در زندگی مردمان این منطقه حضور داشته و این واقعیت را بیان می‌کند که در آثار هنری این ناحیه علاوه بر فکر و اندیشه آفرینندگان نقوش، نوعی اثرپذیری از شرایط زیست‌محیطی حاکم است. بافندگان سیستانی از نمادهای اعتقادی و فرهنگ سرزمین خود الهام گرفته‌اند و بسیاری از این نقشایه‌های نمادین را به صورتی متفاوت و منحصر به فرد در دستبافته‌های خود به خصوص در در قالی و قالیچه‌ها به کار گرفته‌اند. به‌طوری‌که هر کدام از این نقوش نشان دهنده مفهوم و برداشتی از واقعیتی تاریخی است. در ابتدا این نقوش برگرفته از طبیعت بوده و بعدها به سوی تجرید و انتزاع گرایش یافته‌است. گزینش رنگ در قالی سیستان، با توجه به طبیعت اطراف آن‌ها بوده و در هر دستبافته یک رنگ مایه بر رنگ‌های دیگر غالب است. می‌توان گفت این نقش‌ها بیانگر زندگی درونی و بخشی از وجود آفریننده خود است.[1]

رنگرزی

روش رنگرزی قالی سیستان تقریباً مانند نقاط دیگر ایران بوده‌است، مانند شستن پشم در آب رودخانه، جوشاندن پشم با رنگ به اندازه کافی، شستن پشم بعد از رنگرزی و پهن کردن آن در آفتاب. در رنگرزی نو روش‌های قدیمی کنار گذاشته شده و از رنگ‌های شیمیایی بهره می‌گیرند و رنگرز بر اساس فرمول تعیین شده عمل می‌کند.[2]

جستارهای وابسته

منابع
  1. دکتر زهرا رهنورد، زهرا حسین‌آبادی، بررسی نقش و رنگ در قالی سیستان، فصلنامه علمی و پژوهشی انجمن علمی فرش ایران گلجام، ۱۳۸۵
  2. علی حصوری، فرش سیستان، انتشارات یساولی، ۱۳۷۱
  • حسین‌آبادی، رهنورد، زهرا، دکتر زهرا (۱۳۸۵). بررسی نقش و رنگ در قالی سیستان. فصل نامه علمی پزوهشی انجمن علمی فرش ایران گلجام.
  • حصوری، علی (۱۳۷۱). فرش سیستان. یساولی.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.