علی‌میرزا همدانی

پدرش محمد میرزا از سرشناسان و معتمدین همدان بود که در جنگ‌های ایران و روس در زمان فتحعلیشاه قاجار دلاوری‌هایی در قفقاز نموده‌بود.
علی میرزا دارای اندامی درشت و زورمند بود و طول قدش به بیش از ۲ متر می‌رسید. در سن ۳۰ سالگی روزی یکی از پهلوانان معروف همدان به زورخانه دعوتش کرد تا باهم کشتی بگیرند. علی میرزا که حتی یک فن از کشتی را بلد نبود به مجرد شروع کشتی رقیب را روی دست بلند کرد و پس از کسب اجازه از مرشد همان‌جا آرام بر زمینش نهاد. از این پس به او توصیه شد که به زورخانه بیاید و فنون این ورزش را بیاموزد. ۱۰ سال پس از آن در سن ۴۰ سالگی، علی‌میرزا پهلوان نامی همدان بود و برای او حریفی در این شهر پیدا نمی‌شد. علی میرزا به اتفاق ۳ تن از پهلوانان دیگر تصمیم گرفت برای زورآزمایی به تهران برود.[3]

علی‌میرزا بعد از رسیدن به تهران به امید دیدار پهلوان اکبر خراسانی به زورخانهٔ نوروزخان رفت و در طی رفت‌وآمد به این زورخانه و شکست مداوم حریفانش بود که آوازهٔ قدرت و مهارت او در بین اهل فن پیچید. مدتی بعد او را به دربار ناصرالدین شاه معرفی کردند تا در حضور شاه با پهلوان عزیز کشتی بگیرد. علی میرزا در این مجلس پشت پهلوان عزیز را بعد از چند دقیقه به خاک رسانده و یک چنگ پر از سکهٔ طلا از ناصرالدین شاه جایزه دریافت می‌کند. بعد از آن پهلوان عزیز، او را به مدت ۷ سال چون میهمانی عزیز در خانه‌اش نگه می‌دارد.[4]

داستان‌های بسیاری از قدرت کم‌نظیر او برجا مانده‌است، چند نمونه از این داستان‌ها در زیر آمده‌است.

• در یکی از مجالس کشتی‌گیری در حضور ناصرالدین شاه، علی میرزا در هنگام کشتی حریفش را به هوا پرتاب کرده، حریف در میان تماشاچیان که کنار حوض بزرگی روی نیمکت نشسته بودند، فرود آمده و با آنها به داخل حوض می‌افتد.[5]
• در شهر رشت، والی شهر حسام‌السلطنه، پهلوان معروف شهر، شیرخان، را برابر او قرار می‌دهد. در میانهٔ کشتی شیرخان به ستونی که نزدیکش بوده می‌چسبد و علی‌میرزا با یک فشار شیرخان و ستون را از جا می‌کند و در نتیجه قسمتی از تاق فرو می‌ریزد. در پایان این سفر حسام‌السلطنه یک سینی پول نقره به او جایزه می‌دهد.[6]
• علی میرزا به دعوت روسیهٔ تزاری به منظور گرفتن چند کشتی به بادکوبه وارد شد. پس از طی چند کشتی و کسب پیروزی قرار می‌شود آخرین کشتی را با نام‌آورترین پهلوان آن دیار داشته‌باشد. او قبل از شروع کشتی کاری فوق توان هر باستان‌کاری انجام می‌دهد و در مدت ۲ ساعت ۱۱۵۰ جفت سنگ می‌گیرد در حالیکه پهلوان بادکوبه بیش از ۷۰۰ بار سنگ گرفتن از ادامهٔ رقابت بازمی‌ماند. در جریان انجام آخرین کشتی در اثر فشار و ضربات قهرمان بادکوبه تعدادی از دنده‌هایش شکست و بشدت مضروب شد، با اینهمه موفق می‌شود پهلوان بادکوبه را مغلوب سازد و با بازوبند عقیق پهلوانی، پیروز به ایران بازگردد. بعدها در اثر صدمات واردشده در سفر روسیه دچار خمیدگی دائمی کمر تا آخر عمر شد اما باوجوداین هرگز ورزش و کشتی را ترک نکرد و تا ۹۰ سالگی کسی حریفش نبود.[7]
• در زورخانهٔ پهلوان سید قاسم چاشنی‌ساز در کرمانشاه دو سنگ از سرب هر یک به وزن ۹۰ کیلوگرم وجود داشته که اهالی به سبب اینکه هر پهلوانی قادر به بلند کردن و سنگ گرفتن با آنها نبوده‌است، آنها را سنگ پهلوان خراب کن، می‌نامیدند. علی میرزا در سن ۹۰ سالگی موفق شد با این دو سنگ سربی حدود ۲۵۰ جفت سنگ بزند و از خود حماسه‌ای در این زورخانه بر جای گذارد.[8]

علی‌میرزا در نزد مردم همدان به داشتن تقوی، پرهیزکاری و صفات پهلوانی شهرت دارد. او در اواخر عمر با کمر شکسته و خم شده همواره برای گذران زندگی به کار سخت مشغول بود و هر چه بزرگان و تجار همدان اصرار می‌کردند که او را در هزینهٔ زندگی یاری کنند تا او دست از کار کردن بکشد، علی‌میرزا بخاطر عزت نفسش قبول نمی‌کرد. سرانجام در سپیده دم روز ۲۵ بهمن ۱۳۱۰ خورشیدی چراغ عمرش خاموش شد.[9]

• همدان

• قراگوزلو، غلامحسین (۱۳۷۳)، هگمتانه تا همدان، تهران: انتشارات اقبال
• وکیلیان، احمد؛ ذکایی، پرویز (فروردین ۱۳۸۷). فصل نامهٔ فرهنگ مردم، ویژهٔ همدان (۲۶). پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)