طومار علیشاهی

طومار علیشاهی لیستی از تمام موقوفات آستان قدس تا دوران علیشاه می‌باشد که در سال ۱۱۶۰ هجری قمری به ثبت رسید.[1] علی‌قلی خان که پس از نادرشاه افشار به سلطنت رسیده بود دستور تهیه این طومار را صادر کرد، این طومار کل موقوفات آستان قدس رضوی و مسجد جامع گوهرشاد را که از ابتدا تا زمان تدوین طومار به عنوان وقف شناخته می‌شده‌است را در برمی‌گیرد.[1]

علت و انگیزه دستور ثبت این طومار همان‌طور که در ابتدای آن آمده به شرح زیر است:[2]

به‌سبب پاداش این عمارت و زیارت روضات ائمهٔ دین و عتبات مقتدایان راه یقین و قبل از اوان جلوس همایون، نیز نذر شرعی شده بود که به‌وقت طلوع نیر اقبال در انتظام و انتساق امور سرکار فیض‌آثار همت خسران مصروف گردد و چون، به‌سبب تسبب اسباب اشتاب و جواذب حوادث و لوازم کوارث و زور روزگار زورکار اوراق گلستان‌اساس آن سرکار جهانیان‌مناص، چون گلشن خزان‌دیده از هم ریخته و شیرازهٔ کتاب بنای آن گسیخته و در بین بزرگ و کوچک خدام عالی‌مقام تقدیم به ضبط دیوانی درآمده و خدمه و سدنهٔ آن کعبهٔ حقیقی از اوج وسعت به انحطاط ضیق معیشت افتاده و زایرین آن رشک اعلی‌علیین بی‌تمکن گشته …، لهذا، ابتغاء لمرضات الله الکریم و دخرا لیوم لا ینفع مال و لا بنون الا من اتی الله بقلب سلیم و ایفای به نذر و عهد قویم، آنچه از رقبات و مستغلات و موقوفات آن سرکار جنت‌نمودار که به ضبط دیوان مقرر بود، بالتمام، به ضابطه‌ای که قبل از این معمول و مستمر بوده به‌تصرف مباشرین امور آن سرکار داده.