طرح بزرگ

طرح بزرگ (به انگلیسی: The Grand Design) نام کتابی از فیزیکدان انگلیسی استیون هاوکینگ است. هاوکینگ این کتاب جنجال‌برانگیز را با همکاری لئونارد ملودینوف نوشته‌است.[1]

طرح بزرگ
جلد کتاب
نویسنده(ها)استیون هاوکینگ، لئونارد ملودینوف
گونه(های) ادبیعلم به زبان ساده
ناشرBantam Books
تاریخ نشر
۷ سپتامبر ۲۰۱۰
شابکشابک ‎۰−۵۵۳−۸۰۵۳۷−۱

موضوع کتاب به زبان ساده پیرامون منشأ جهان و قانونمندی‌ها است. قوانین طبیعی به چه دلیل هستند؟ و اصلاً چرا هستند؟ جهان ما از کجا آمده‌است. نقش بارز «نظریه_ام»[2] (نظریه ام) چیست؟ امکان دستیابی به آن هست؟ آیا ما به یک تئوری همه‌جانبه و جامع نزدیک شده‌ایم که بتواند به همه پرسشهایمان در مورد جهان پاسخ دهد؟ خدا اینجا چه نقشی دارد؟ و آیا اینکه نیاز به موجودی ماورائی به عنوان خالق جهان وجود دارد یا نه؟ و غیره.

این کتاب در ۷ سپتامبر ۲۰۱۰ در ایالات متحده آمریکا به چاپ رسید و تنها پس از چند روز به پرفروش‌ترین کتاب سایت amazon.com تبدیل شد.[3][4][5] آنگاه در ۹ سپتامبر ۲۰۱۰ در انگلستان منتشر شد و در همان روز به پرفروش‌ترین کتاب سایت amazon.co.uk تبدیل شد.[6]

سرشت جهان چیست؟

زمینهٔ پژوهشی استیون هاوکینگ کیهان‌شناسی و گرانش کوانتومی است و او در کتاب طرح بزرگ، عمیق‌ترین پرسش‌های کیهان‌شناسی مدرن را پیش کشیده و با طرح تئوری‌های شناخته شده فیزیک امروز، از «نظریه_ام» و نسبیت عام و نسبیت خاص گرفته تا فرضیهٔ پل دیراک و اصل عدم قطعیت هایزنبرگ... ــ کوشش کرده به یک نظریه کامل[پانویس 1] که بتواند جهان هستی را تعریف و توجیه کند، برسد.[پانویس 2]

استیون هاوکینگ می‌نویسد: ما در دنیایی حیرت‌انگیز و گیج‌کننده زندگی می‌کنیم. می‌خواهیم معنای آنچه را که در پیرامون خویش می‌یابیم بدانیم و دوست داریم بپرسیم: سرشت جهان چیست؟ جایگاه ما در آن کجاست؟ از کجا آمده‌ایم و آمدنمان از بهر چه بوده‌است؟ منشأ جهان چیست و چرا به صورت کنونی‌اش درآمده‌است؟ جهان چگونه به پایان خواهد رسید؟ آیا جهان دیگری هم هست؟

او با نگاهی گذرا به یونان قدیم و ارزشی که به قوانین طبیعت قائل بودند به زمانه کپرنیک و آیزاک نیوتن رسیده و با عبور از آن دوران، آلبرت اینشتین و اروین شرودینگر و ماکس پلانک را دُور زده تا نظریهٔ خود را بیان کند و فیزیک و متافیزیک را بهم پیوند دهد.

چکیده

استیون هاوکینگ می‌گوید:

ممکن است روشی که کیهان بوجود آمده هماهنگ با قوانین دانش باشد که در این صورت نیازی نیست به خدا متوسل بشویم تا تصمیم بگیریم که کیهان چگونه آغاز شده‌است. اگر ما یک فرضیه همه‌جانبه و کامل را در مورد پیدایش عالم کشف کنیم این مهم‌ترین پیروزی انسان خواهد بود چون ما قادر خواهیم بود که فکر خدا را بخوانیم… بشر، راز خلقت جهان را گشوده‌است. جهان می‌تواند بطور خود بخود (خود با خود)، خودش را از هیچ بوجود آورَد، بعلاوه می‌تواند در حالت‌های متفاوت ایجاد شده باشد و همه مشاهدات و محاسبات بر این نظر صحه می‌گذارد.


آینده جهان آنچنان که پیر لاپلاس می‌پنداشت، دقیقاً مطابق قانونمندی‌های علمی پیش نمی‌رود. خدا هنوز دستش را رو نکرده‌است. خدا نه تنها تاس بازی می‌کند، بلکه بعضی اوقات تاس را جایی که نمی‌شود دید پرتاب می‌کند.

استیون هاوکینگ می‌گوید: اگر همه قوانین فیزیک را بدانیم از کار خدا سر درمی‌آوریم… البته یکبار گفته بود:

This doesn't prove that there is no God, only that God is not necessary. [Stephen W. Hawking, Der Spiegel, ۱۹۸۹]

قانونمندی‌ها کار خودشان را می‌کنند (جاذبه را مثال می‌زند) قانونمندی‌ها کار خودشان را می‌کنند و دخالت خدا نیاز نیست.

Because there is a law such as gravity, the Universe can and will create itself from nothing. It is not necessary to invoke God to... set the Universe going.

هاوکینگ «ام تئوری» را مادر تئوریها دانسته و بارها اشاره کرده‌است که در حال حاضر به یک تئوری جامع[پانویس 3] فراتر از تئوری‌های شناخته شده‌ای چون نسبیت و کوانتا، نزدیک شده‌ایم. این گفته هاوکینگ در حالی بیان می‌شود که به گفته پروفسور مایکل داف - یکی از پیشگامان ام تئوری[7][8]-هنوز نمی‌توان «ام تئوری» را تئوری جامع نامید.[9]

شباهت سخنان استیون هاوکینگ با نظرات برخی از استادان فیزیک که موضوع آفرینش از هیچ[پانویس 4] را پیش کشیده‌اند (لورنس کراوس و دیگران) ــ نشان می‌دهد که آنچه در کتاب طرح عظیم آمده زمینه قبلی داشته‌است.[10]

در مصاحبه با سی ان ان، هاوکینگ در پاسخ به پرسش لری کینگ که می‌پرسد آیا خداوند جهان را خلق کرده؟ می‌گوید «خداوند ممکن است وجود داشته باشد ولی علم می‌تواند جهان را بدون نیاز به خلق کننده توضیح دهد».[11] ملادینوف در این مصاحبه در جواب مجری که از او پرسید آیا شما و هاوکینگ خدا ناباور هستید، می‌گوید «خیر». هم هاوکینگ و هم ملادینوف بر روی این مسئله تأکید می‌کنند که «کتابشان اصلاً مدّعی وجود یا عدم وجود آفریدگار نیست. ملادینوف توضیح می‌دهد که این دو مقوله از هم جدا هستند. او می‌افزاید که دانش فیزیک امروز، جهان را بدون نیاز به آفریدگار توضیح می‌دهد ولی این ربطی به مقوله ایمان ندارد.»

ملادینوف در مقابل این حرف چاپرا که او را به جبر متهم کرده‌است، پاسخ می‌دهد که جبری که آن‌ها در کتاب بیان کرده‌اند متفاوت از جبر فلسفی متعارف است؛ و صرفاً برای تأکید بر پیروی همه پدیده‌ها از قوانین علمی است.[12]

به نظر هاوکینگ، با حاکمیت قوانین مربوط به کوانتوم، کائنات می‌تواند از هیچ، بدون نیاز به دخالت یک موجود فوق طبیعی، به وجود بیاید. اینکه بر اساس فیزیک کوانتوم، یک فوتون می‌تواند وجود داشته باشد بدون اینکه کائناتی موجود باشد و به محض تبدیل تصادفی فوتون به جفت الکترون-پوزیترون جرقه اولیه زنجیر تشکیل الکترون‌های بیشتر زده می‌شود.

در فصل نهایی کتاب، هاوکینگ بر اساس مدل طراحی شده توسط جان کانوی، ریاضیدان و استاد کمبریج، به نام «بازی حیات» نشان می‌دهد که به محض شکل گرفتن پیکربندی یا موقعیت آغازین در یک سیستم که قوانین معینی بر آن حاکمند، این قوانین خواهند بود که تعیین می‌کنند چه اتفاقی در آینده بیفتد.

واکنش‌ها

واکنش منفی

راجر پنروز استاد کرسی ریاضیات دانشگاه آکسفورد و همکار قدیمی هاوکینگ با انتقاد از روحیات هاوکینگ معتقد است «ام تئوری» هنوز از پایه شکل نگرفته‌است. به علاوه او معتقد است «ام تئوری» حتی بر خلاف کوانتوم از مشاهدات موافق هم سود نمی‌برد.[13]

دکتر لی ریفیلد، اسقف سوئیندن، گفت «علم هرگز نمی‌تواند عدم وجود خدا را اثبات کند، همان‌طور که هرگز نمی‌تواند وجود خدا را ثابت کند». دکتر فریزر واتس، کشیش انجیلی، استاد الهیات کمبریج و روانشناس، گفت «یک خدای خالق توضیحی منطقی و باورکردنی در پاسخ به این که چرا جهانی هست فراهم می‌آورد، و… این قدری محتملتر است که خدایی باشد تا این که نباشد. این نگاه با آنچه هاوکینگ گفته‌است تضعیف نمی‌شود».[14]

دوایت گارنر در نیویورک تایمز منتقد کتاب بوده و اظهار داشت: «خبرهای واقعی دربارهٔ طرح عظیم این است که این کتاب به طرز ناامید کننده‌ای چقدر سست و ناهنجار است». زبان موجز و جدی که آقای هاوکینگ در کتاب تاریخچه مختصر زمان استفاده کرده بود؛ در طرح عظیم با زبانی جایگزین شده که متناوباً خود را پست می‌کند، گویی او آقای راجرز است که دارد به کودکان نوپا ابرهای باران‌زا را توضیح می‌دهد، و رسوخ نکردنی است.[15] کریگ چلندر، در نیوساینتیست، از تئوری مطرح شده در کتاب قانع نشده‌است: «تئوری ام.. با کامل شدن فاصله بسیار دارد؛ ولی این مؤلفین را از اظهار این مسئله که [این نظر] رازهای وجود را توضیح می‌دهد، بازنمی‌دارد… در غیاب تئوری، گرچه، این چیزی بیش از یک شهود محکوم به آزمایش نشده ماندن نیست - تا زمانی که ما شروع به تماشای جهانهای ایجادشونده کنیم.»[16]

در ایران سه اثر در نقد کتاب طرح بزرگ نگاشته شده‌است. یکی کتاب «طراح بزرگ» اثر هومن اهرامی بر مبنای راهنمایی سید حسین نصر و با استفاده از ترجمه مقاله ولفگانگ اسمیت، استاد ریاضیات دانشگاه کالیفرنیا، می‌باشد. کتاب دوم به نام «طراحی شکوهمند» اثر فرشید رئیسی (محمد علی حسنین) می‌باشد و کتاب سوم «استیون هاوکینگ، خداوند و بهشت» اثر عیسی کشوری می‌باشد.[17][18]

واکنش مثبت

ریچارد داوکینز زیست‌شناس مشهور بریتانیایی در واکنش گفت: «داروین خدا را از زیست‌شناسی بیرون انداخت اما فیزیک مردّدتر باقی‌ماند. اکنون هاوکینگ زدن تیر خلاص را عهده‌دار شده‌است.»[19]

چاپرا می‌گوید: «باید به لئونارد و استفان تبریک بگوییم چرا که بالاخره به سرنگونی خرافه‌ای به نام مادی گرائی کمک کردند. چرا که همه آنچه که ماده می‌نامیم از حوزه‌ای نامرئی می‌آید که فراتر از فضا و زمان است. همه تجربیات مذهبی بر پایه سه اصل هستند … و چیزی در این کتاب نیامده که این سه اصل را ردّ کند.»[12]

برگردان به فارسی

پنج برگردان فارسی از این کتاب وجود دارد (مرتب شده بر اساس زمان نشر):

۱- حسین صداقت و امیر امیرآبادی، انتشارات نقش و نگار
۲- علی هادیان و سارا ایزدیار، انتشارات مازیار[20]
۳- عبدالحسین صبوری، انتشارات شبگیر
۴- جمیل بصام، انتشاران افکار[21]
۵- مرتضی گرجیان، سیدجواد کاظمی‌تبار و فائزه علیجان‌زاده انتشارات بهمن برنا[22]

به علاوه کتابی با عنوان «طراح بزرگ» در نقد این کتاب به فارسی منتشر شده‌است.[23][24][25][26][27]

جستارهای وابسته

پیوند به بیرون

یادداشت‌ها
  1. unified theory
  2. (ultimate theory of everything)
  3. theory of everything
  4. A Universe From Nothing

پانویس
  1. لئونارد ملودینو، فیزیکدان و نویسنده‌است و در انستیتو تکنولوژی کالیفرنیا مشغول است.
  2. M(atrix) Theory
  3. "Amazon Bestsellers in Books". آمازون. کام. Retrieved ۲۰۱۰-۰۹-۰۹.
  4. Dwight Garner (2010-09-07). "Many Kinds of Universes, and None Require God". New York Times. Retrieved ۲۰۱۰-۰۹-۰۹.
  5. Nate Freeman (2010-09-03). "Hawking's Book Shoots to Top of Amazon Sales After He Denies God's Existence". The New York Observer. Retrieved ۲۰۱۰-۰۹-۰۹.
  6. "Amazon UK Bestsellers in Books". Amazon.com. Retrieved ۲۰۱۰-۰۹-۰۹.
  7. «وبگاه پروفسور داف، استاد امپریال کالج لندن». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ دسامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۶ اکتبر ۲۰۱۱.
  8. صفحه مایکل داف در ویکی انگلیسی، صفحه‌ام تئوری در ویکی‌پدیا انگلیسی
  9. «Now does that mean that we have shown M-theory is the theory of everything? No... The other kind of critique who is asking if M-theory is the theory of everything, will have to be a bit patient.» دقیقه چهارم از مصاحبه در یوتیوب
  10. سخنان لورنس کراوس در یوتیوب
  11. CNN.com - Transcripts
  12. مصاحبه لری کینگ با هاوکینگ و بقیه در CNN. بخش نخست در یوتیوب، بخش دوم در یوتیوب، و بخش سوم در یوتیوب
  13. FT.com / Books / Non-Fiction - The Grand Design
  14. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ سپتامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۱۰.
  15. Books of The Times - Many Universes in Stephen Hawking’s ‘Grand Design’ - NYTimes.com
  16. CultureLab: Stephen Hawking says there's no theory of everything
  17. روزنامه شرق، 14 مهر 1392، طرح بزرگ یا طراح بزرگ
  18. کتابی در نقد مدعای استیفن هاوکینگ رونمایی شد ، خبرگزاری ایسنا، 18 تیر 1391
  19. "Another ungodly squabble". The Economist. 2010-09-05. Retrieved ۲۰۱۰-۰۹-۰۶.
  20. هاوکینگ، طرح بزرگ (ترجمه: سارا ایزدیار، علی هادیان).
  21. هاوکینگ، استیون؛ ملودینو، لئونارد (۱۳۹۱). طرح باشکوه. ترجمه جمیل بصام. نشر افکار. شابک ۹۷۸۹۶۴۲۲۸۱۱۴۵.
  22. گنجینه کتاب
  23. روزنامه شرق شماره 1850 14/7/92 صفحه 7 (اندیشه)
  24. «سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران. رونمایی از کتاب طراح بزرگ». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ مه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۴.
  25. خبرآنلاین شنبه 17 تیر 1391 - 23:11:00
  26. آفتاب : "کتابی در نقد مدعای استیفن هاوکینگ رونمایی شد"
  27. سینما خبر: رونمایی از کتاب "طراح بزرگ"

منابع
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به طرح بزرگ در ویکی‌گفتاورد موجود است.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.