طب ایران باستان

پزشکی در ایران باستان دارای پیشینه‌ای دراز است. دانشگاه گندی‌شاپور در قرن سوم میلادی، پذیرای عدهٔ بسیاری از دانشمندان از دیگر تمدن‌ها بوده‌است.[1][2] پیشینه پزشکی ایران باستان را می‌توان به ۳ دوره تقسیم کرد.

هخامنشیان

حکومت هخامنشیان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین حکومتهای تاریخی جهان که بخش بزرگی از آسیا و اروپا و شمال آفریقا را در اختیار داشته، نقش به سزایی در گسترش پزشکی در ایران و جهان ایفا کرده‌است.[3]

علم پزشکی در این دوره بر سه‌پایه استوار بود است.

مغ‌ها

نوشته‌های اوستا تأثیر شگرفی بر گسترش علم پزشکی داشته‌است، مغ‌ها بر اساس آموزه‌های اوستا که عموماً در مورد گیاهان دارویی بوده‌است، به درمان بیماران می‌پرداختند.

ویژگی خاص اوستا در این بود که کتاب مذهبی مردم بود و آموزه‌های آن را نمی‌شد به راحتی از بین مردم حذف کرد.[4]

دولت هخامنشی

پادشاهان هخامنشی توجه ویژه‌ای به بهداشت و سلامت مردم داشتند، هزینهٔ سلامت را از بودجه عمومی تأمین می‌کردند، به سلامت آب و مواد غذایی اهمیت می‌دادند و همراه داشتن آب و مواد غذایی سالم را در جنگ‌ها ضروری می‌دانستند.

در این دوره پزشکان جایگاه والایی در جامعه داشتند.

در کتیبه‌ای در واتیکان از داریوش آمده است که به یکی از فرماندهان خود در مصر دستور می‌دهد تا دانشکدهٔ پزشکی را در مصر بازسازی کند.[5]

دانشمندان

دانشمندان و پزشکان بزرگ ایرانی و غیر ایرانی در دربار و خارج از دربار هخامنشی حضور داشتند، از جمله پزشکان مصری و یونانی، مانند، کتزیاس، یونانی که در دربار هخامنشی بود.

بر اساس تاریخ بلعمی از اطبای بزرگ ایرانی دربار هخامنشی، جاماسب، بوده‌است که به تألیف کتب پزشکی و هندسه می‌پرداخته است.

در زمان هخامنشیان خط، ،نیم کشتج، , با ۲۸ حرف مخصوص پزشکی و فلسفه بوده‌است.[4]

هر چند پزشکی دوره هخامنشیان مانند علم طب در سایر ملل همان دوران، تحت تأثیر خرافات و عقاید بیگانه بود، اما از عوامل بزرگ گسترش و بهبود علم پزشکی و سلامت مردم بوده‌است.

در نهایت متأسفانه به علت برخی بی کفایتی‌ها و جاسوسی بیگانگان، دولت بزرگ هخامنشی به تسخیر اسکندر مقدونی در آمد و بخش اعظمی از میراث ارزشمند پزشکی باستانی ایران یا به کل نابود شد یا پس از استنساخ به زبان یونانی از بین رفت.[6]

دوران اشکانی و ساسانی

حکومت اشکانیان ۵ قرن در ایران حکومت کرد، ویژگی خاص آن‌ها باز پس گیری استقلال ایران بعد از نزدیک به ۷۵ سال حکومت سلوکیان و جلوگیری از تخریب بیشتر آثار ارزشمند ایرانی بود، اما متأسفانه فرهنگ آن‌ها تحت تأثیر فرهنگ یونانی قرار گرفته بود، در نتیجه پزشکی این دوره، آمیخته‌ای از طب اوستایی و طب یونانی بوده‌است، از پزشکان بزرگ این دوره می‌توان فرهاته و میتریدات را نام برد.[7] بعد از اشکانیان، ساسانیان حدود ۴ قرن بر ایران حکومت کردند، در این مدت خدمات شایسته‌ای برای گسترش پزشکی انجام شد و بیشتر از قبل برای حفظ اصالت پزشکی ایران تلاش گردید. یقیناً بزرگترین اقدام آن‌ها تأسیس شهر جندی شاپور و ساخت دانشگاه جندی شاپور در آن بوده‌است.[8] برخی از اقدامات پزشکی دوره ساسانیان و دانشگاه جندی شاپور:

  1. جمع‌آوری آثار طبی و فلسفی از سرزمین‌های دیگر و بازگشت آن به ایران
  2. احیای طب بر پایه اصول طب اوستایی با وجود تأثیر از طب یونانی
  3. دعوت از اساتید و پزشکان بزرگ هندی، یونانی و... برای تدریس و شرکت در بحث‌ها به جندی شاپور
  4. برگزاری اولین همایش علمی جهان در دربار انوشیروان و برگزاری جلسات پزشکی و مناظرات علمی با نظارت جبراییل درستبد
  5. فرستادن برزویه طبیب به هند برای بازگرداندن کتب فارسی و دعوت از دانشمندان هندی[3]

به‌طور کلی دو حکومت اشکانی و ساسانی در راستای حفظ و گسترش طب ایرانی که پس از حکومت ۳۰۰ سالهٔ نوادگان اسکندر به تاراج رفته بود، سوزانده شده بود یا پس از استنساخ از بین رفته بود، و بهبود سلامت مردم پرداختند و کمک‌های اعظمی به طب اوستایی کردند با تأثیر این حکومت‌ها بسیاری از آثار ارزشمند طب ایرانی احیا شد و پزشکی ایران دوباره قدرت و صلابت خود را به دست آورد!![9]

منابع
  1. Behrouz R, Ourmazdi M, Reza'i P. Iran—The cradle of science. 21st ed. , Iran Almanac, 1993, p. 115–8.
  2. 2. M. Meyerhof, Science and medicine. In: T. Arnold and A. Guillaume, Editors, The legacy of islam, Oxford University Press, London (1952), pp. 314–315.
  3. http://vista.ir/article/216227/طب-در-گذر-تاریخ-از-هخامنشی-تا-دوران-اسلامی
  4. ولایتی، علی‌اکبر، تاریخ فرهنگ تمدن اسلام و ایران، دفتر نشر معارف
  5. نعیم آبادی، محمود، تاریخ طب در ایران بعد از اسلام،انتشارات دانشگاه تهران، جلد 2
  6. طبری، محمد بن جریر، تاریخ بلعمی
  7. ولایتی، علی‌اکبر، تاریخ فرهنگ تمدن (ویژه علوم پزشکی)
  8. http://ijme.tums.ac.ir/browse.php?a_id=5059&sid=1&slc_lang=fa
  9. نجم‌آبادی، محمود، تاریخ پزشکی ایران و جهان اسلام ، انتشارات دانشگاه تهران
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.