صد میدان

صد میدان کتابی به زبان فارسی در عرفان اسلامی، عرفان عملی و سیر و سلوک از خواجه عبدالله انصاری (ملقب به پیر هرات و شیخ الاسلام) است. وی این کتاب را در سال ۴۴۸ ه. ق. نوشت. برخی معتقدند خواجه عبدالله نخستین فردی است که مقامات عرفانی را در کتابی (صد میدان) به صورت منظم و طبقه‌بندی شده گردآوری کرده است[1]. او برای هر یک از این مقامات تعریف مختصری و مراحلی شرح می‌دهد که تشکیل دهندهٔ هزار مرحله و مقامی است که سالک راه حقیقت باید طی کند تا به هدف خود برسد. تعدادی از عرفای پس از خواجه عبدالله نیز از همین سبک استفاده بهره گرفته و مقامات سلوکی را با تغییراتی طبقه‌بندی، دسته بندی و تقسیم بندی کرده و شرح می‌دهند. در این میان از قید برخی مقامات یاد شده توسط خواجه عبدالله خودداری کرده و برخی دیگر را شرح و بسط می‌دهند، مانند شیخ عطار نیشابوری در منطق الطیر. سالها بعد از تألیف صد میدان، شاگردان و پیروان پیر هرات از او می‌خواهند که شرح بیشتری بر مقامات و مراحل قید شده در صد میدان بپردازد که او با تألیف کتاب منازل السائرین به این خواهش آنها جامهٔ عمل می‌پوشاند. با توجه به این که خواجه عبدالله انصاری ۲۷ سال بعد کتاب منازل السائرین را تألیف کرده و میان این کتاب و صد میدان مشترکاتی و تفاوت‌هایی در شرح و توالی میدان و طبقات عرفانی وجود دارد، برخی چنین استنتاج می‌کنند که او از تجربهٔ چند دهه سلوک عملی و مطالعه در عرفان نظری خود برای ارتقا و بهبود نظراتش بهره برده است[1].

میدان‌ها

در ابتدای کتاب خواجه عبدالله پس از مختصر گفتاری به بیان صد میدان می‌پردازد: «از آشنایی تا دوست داری هزار مقامست، و از آگاهی تا بگستاخی هزار منزلست، و این جمله بر صد میان نهاده آمد، والله المستعان».

صد میدان
میدان اول مقام توبه است میدان بیست و ششم تبتل است میدان پنجاه و یکم سکینه است میدان هفتاد و ششم کرامتست
میدان دوم مروتست میدان بیست و هفتم عزم است میدان پنجاه و دوم طمأنینت است میدان هفتاد و هفتم حقیقت است
میدان سیم انابتست میدان بیست و هشتم استقامت است میدان پنجاه و سیم مراقبتست میدان هفتاد و هشتم ولایتست
میدان چهارم فتوتست میدان بیست و نهم تفکرست میدان پنجاه و چهارم احسانست میدان هفتاد و نهم تسلیم است
میدان پنجم ارادتست میدان سی ام ذکر است میدان پنجاه و پنجم ادبست میدان هشتادم استسلامست
میدان ششم قصدست میدان سی و یکم فقرست میدان پنجاه و ششم تمکنست میدان هشتاد و یکم اعتصام است
میدان هفتم صبرست میدان سی و دوم تواضعست میدان پنجاه و هفتم حرمتست میدان هشتاد و دوم انفرادست
میدان هشتم جهادست میدان سی و سیم خوف است میدان پنجاه و هشتم غیرت است میدان هشتاد و سیم سرست
میدان نهم ریاضتست میدان سی و چهارم وجلست میدان پنجاه و نهم جمع است میدان هشتاد و چهارم غناست
میدان دهم تهذیب است میدان سی و پنجم رهبت است میدان شصتم انقطاعست میدان هشتاد و پنجم بسط است
میدان یازدهم محاسبتست میدان سی و ششم اشفاقست میدان شصت و یکم صدقست میدان هشتاد و ششم انبساطست
میدان دوازدهم یقظت است میدان سی و هفتم خشوعست میدان شصت و دوم صفاست میدان هشتاد و هفتم سماعست
میدان سیزدهم زهد است میدان سی و هشتم تذلل است میدان شصت و سیم حیاست میدان هشتاد و هشتم اطلاعست
میدان چهاردهم تجرید است میدان سی و نهم اخباتست میدان شصت و چهارم ثقت است میدان هشتاد و نهم وجدست
میدان پانزدهم ورعست میدان چهلم البادست میدان شصت و پنجم ایثارست میدان نودم لحظه است
میدان شانزدهم تقواست میدان چهل و یکم هیبت است میدان شصت و ششم تفویض است میدان نود و یکم وقتست
میدان هفدهم معاملتست میدان چهل و دوم فرارست میدان شصت و هفتم فتوح است میدان نود و دوم نفس است
میدان هجدهم مبالاتست میدان چهل و سیم رجاست میدان شصت و هشتم غربتست میدان نود و سیم مکاشفه است
میدان نوزدهم یقینست میدان چهل و چهارم طلب است میدان شصت و نهم توحیدست میدان نود و چهارم سرورست
میدان بیستم بصیرتست میدان چهل و پنجم رغبت است میدان هفتادم تفریدست میدان نود و پنجم انس است
میدان بیست یکم توکل است میدان چهل و ششم مواصلت است میدان هفتاد و یکم علم است میدان نود و ششم دهشت است
میدان بیست دوم لجأست میدان چهل و هفتم مداومت است میدان هفتاد و دوم بصیرتست میدان نود وهفتم مشاهده است
میدان بیست و سیم رضاست میدان چهل و هشتم خطرتست میدان هفتاد و سیم حیاتست میدان نود و هشتم معاینه است
میدان بیست و چهارم موافقت است میدان چهل و نهم همت است میدان هفتاد و چهارم حکمتست میدان نود و نهم فناست
میدان بیست و پنجم اخلاصست میدان پنجاهم رعایت است میدان هفتاد و پنجم معرفتست میدان صدم بقاست

منابع
  1. سیدعلی کرامتی مقدم، شاخص‌های سبکی صد میدان خواجه عبداالله انصاری، فصلنامهّ پژوهش‌های ادبی و بلاغی، سال سوم، شمارهٔ ۹، ۱۳۹۳، ص ۲۳ - ۳۳.

پیوند به بیرون

صد میدان، نسخهٔ پی دی اف، به کوشش اکرم شفائی، نسخهٔ آنلاین، کتابخانهٔ تبیان.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.