شفاعت از دیدگاه قرآن

طبق آیات مختلفی از قرآن شفاعتی در آخرت بدون اذن الهی نیست.[1] شفاعت شفاعت کنندگان، و تأثیر شفاعت آنها هم، مشروط به اذن الهی است. حتی شفاعت فرشته‌ها هم مشروط به اذن خداوند است.[4]

همچنین، در آیات مختلفی از قرآن، خداوند شفیع مطلق معرفی شده‌است که در مقابل او شفاعتی وجود ندارد.

از آیات قرآن بر می‌آید که شافعان باید شایستگی‌هایی در پیشگاه خداوند داشته باشند؛ که بین آیات، ملاک‌های زیر برای برخورداری از مقام شفاعت ذکر شده‌است:

۱. توحید و اعتراف به آن[5]

۲. علم به استحقاق آدمیان از شفاعت

۳. عقل و خردورزی

۴. مالکیت و فرمانروایی

۵. قدرت بر تأثیر، [و عدم قدرت بت‌ها]

۶. ترس از خدا

از آیات قرآن بر می‌آید که در قیامت، غیر از خدا، شفیعان «متعدّد»ی وجود دارد.[6]

برخی از مصادیق این شافعان که در آیات مختلف ذکر شده‌است، عبارتند از:

۱. پیامبر اسلام[1][7][8][9][10][11][12][13][14][15]

۲. ملائکه و فرشتگان: فرشتگان در حیطه اذن الهی از مقام شفاعت برخوردار هستند.[16][17]

۳. مؤمنان[18]

۴. اصحاب اعراف[19]

طبق آیات قرآن، هر کسی مورد شفاعت واقع نمی‌شود، بلکه کسی را می‌توان شفاعت کرد که شرایط حداقلی‌ای را داشته باشد، که برخی از این شرایط در آیات مختلف قرآنی ذکر شده‌است:

۱. دینداری و رضایت خدا از بندگان[20]

۲. استغفار و توبه به سوی خداوند[21]

در آیات مختلف قرآن، از کسانی نام برده شده‌است که می‌توانند مورد شفاعت واقع شوند:

۱. گناهکاران موحّد[22]

۲. مؤمنان[23][24]

۳. تقواپیشگان[25]

در جای‌جای قرآن، از عواملی که باعث محرومیت از شفاعت، و عدم تأثیر شفاعت شافعان می‌شود نام برده شده‌است:

۱. استکبار

۲. اعراض از قرآن

۳. بازیچه قرار دادن دین

۴. باطل گرایی

۵. ترک غذا دادن به تهی‌دستان

۶. ترک نماز

۷. تکذیب قیامت

۸. جرم و گناه[26]

۹. حتمیت عذاب[27][28][29]

۱۰. شرک[30][31]

۱۱. ظلم

۱۲. فراموشی آخرت[32][33]

۱۳. قتل ناحق

۱۴. کفر[34][35][36][37]

۱۵. نفاق[38][39]