سگ ولگرد

از نظر اکولوژیکی تفاوت قابل توجهی بین سگ‌های بیسرپرست خیابانی شهری و روستایی وجود دارد چراکه تاثیرات بوم‌شناختی و فشارهای تکاملی هر کدام از آن‌ها شکل متفاوتی دارد.

سگ دهکده به سگ‌های روستایی گفته می‌شود که اگرچه صاحب ندارد اما همیشه یا اغلب اوقات در یک سکونتگاه خاص روستایی اقامت دارد. آن‌ها وحشی یا رمیده نیستند یعنی خلق ‌و خوی رام خود را حفظ کرده‌اند و تاثیر آنها بر اکوسیستم اطراف خود کمتر از دیگر سگ‌های روستایی است.[1] حتی ویژگی‌های رفتاری و آناتومیک متفاوتی بین سگ‌های دهکده و سگ‌های بی‌سرپرست رمیده دیده می‌شود. برای مثال سگ‌های دهکده به طور کلی کوچکتر هستند و بیشتر تنها یا جفتی زندگی می‌کنند.[2]

تمایز مهمی نیز بین سگ‌های بدون صاحب و سگ‌های رمیده وجود دارد. سگ‌های بدون صاحب آن‌هایی هستند که در گذشته صاحب داشته‌اند اما صاحبشان آنها را رها کرده یا گم شده‌اند. سگ‌های بدون صاحب به راحتی یک صاحب انسانی را می‌پذیرند در حالیکه سگ‌های رمیده از انسان‌ها هراس دارند و نگهداری آنها مشکل است.

گروهی از سگ‌های بیسرپرست افغان در سال ۲۰۰۷ با حمله به یک بمبگذار انتحاری جان ۵۰ سرباز آمریکایی را نجات دادند

در ادبیات علمی برخی از سگ‌ها مثل دینگوهای استرالیایی جانور وحشی محسوب می‌شوند و دیگر حیوان اهلی رمیده نیستند. این نوع سگ‌ها هم‌غذای انسان‌ها نیستند یعنی از غذاهایی که انسان‌ها به آنها می‌دهند یا زباله‌های انسانی تغذیه نمی‌کنند بلکه خودشان در حیات وحش شکار می‌کنند یا لاشه حیوانات مرده را می‌خورند. از نظر بوم‌شناختی سگ‌های وحشی کاملاً در اکوسیستم ادغام شده‌اند و بیشتر اوقات نقش شکارچی رأس هرم غذایی را بازی می‌کنند. از نظر تکاملی هم آنها در طول نسل‌ها بدون دخالت انسان و با معیارهای انتخاب طبیعی فرگشت یافته‌اند. نگهداری سگ‌های وحشی و سگ‌های رمیده بالغ به عنوان حیوان دست‌آموز دشوارتر از سگ‌های بی‌سرپرست است که به انسان‌ها عادت کرده‌اند. سگ‌های وحشی برخلاف سگ‌های رمیده حتی در صورتی که از بچگی توسط انسان بزرگ شوند باز هم تا حدی طبیعت وحشی خود را حفظ می‌کنند.

سگ‌های وحشی واقعی اکنون فقط در استرالیا و جنوب شرقی آسیا حضور دارند و با نام علمی Canis lupus dingo نامیده می‌شوند. این سگ‌ها شامل دینگو های استرالیایی (نژادی از سگ‌های اهلی که حدود ۴۵۰۰ سال پیش همراه انسان‌ها به این قاره آمد)، و چند نژاد دیگر مثل سگ آوازه‌خوان گینه نو می‌شوند. هرچند از نظر ژنتیکی و مورفولوژیکی شاید نتوان آنها را متفاوت از سگ‌های اهلی دانست اما از نظر رفتاری و بوم‌شناختی آنها دیگر جانور وحشی محسوب می‌شوند نه جانور اهلی رمیده.

دو نوع سگ‌سان دیگر هستند که با نام سگ وحشی شناخته می‌شوند؛ یکی سگ وحشی آسیایی و یکی سگ وحشی آفریقایی. اما آنها گونه‌های کاملاً متفاوتی نسبت به یکدیگر و نسبت به سگ هستند (برای مثال خویشاوندی ژنتیکی سگ اهلی با شغال بسیار نزدیکتر از سگ اهلی با هر یک از آنهاست).

سگ‌های ولگرد چند نوع پیامد اکولوژیکی (بوم‌شناختی) بر محیط زیست اطراف خود دارند:

• دورگه‌شدن با سگ‌سانان وحشی (به ویژه گرگ و سگ‌های وحشی واقعی). انتخاب طبیعی خزانه ژنتیکی حیوانات وحشی را برای بهترین ویژگی‌های لازم برای بقا در طبیعت بهینه کرده‌است. دورگه‌شدن با سگ‌های اهلی که خزانه ژنی آنها با انتخاب مصنوعی انسان گرد آمده پیامدهای منفی برای نسل‌های بعدی این جانوران به همراه دارد. این پیامدها زمانی چشمگیر خواهد بود که حجم دورگه‌سازی بالا و جمعیت حیوان وحشی محدود باشد.
• رقابت غذایی با حیوانات شکارچی و لاشه‌خوار وحشی
• انتقال بیماری‌هایی چون هاری به انسان‌ها و جانوران دیگر. بر اساس برآورد سازمان بهداشت جهانی حدود ۲۰۰ میلیون سگ بی‌سرپرست در دنیا وجود دارد. بیش از ۵۵ هزار انسان هر سال از هاری می‌میرند و ۱۵ میلیون نفر واکسن هاری دریافت می‌کنند. هند بیشترین جمعیت سگ‌های بی‌سرپرست را دارد. تعداد این نوع سگ‌هادر این کشور به ده‌ها میلیون می‌رسد.