سامانه ترابری هوشمند
سامانه ترابری هوشمند یا به اختصار ITS به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات، برای بهبود عملکرد سامانه ترابری است. «کلمه ITS به مجموعه‌ای از ابزارها، امکانات و تخصص‌ها مانند مفاهیم مهندسی ترافیک، فناوری‌های نرم‌افزاری، سخت‌افزاری و مخابراتی اطلاق می‌شود که به صورت هماهنگ و یکپارچه به منظور بهبود کارآیی و ایمنی در سامانه ترابری به کار گرفته می‌شود.»
در سال‌های اخیر مهندسین ترابری همراه با همکاری متخصصین رشته‌های مخابرات و ارتباطات، الکترونیک، رایانه و ... با بکارگیری فناوری اطلاعات سامانه‌های هوشمند ترابری یا ITS را به وجود آورده‌اند.
فناوری‌های سامانه‌های هوشمند ترابری
در سامانه‌های هوشمند ترافیک فناوری‌های متفاوتی بکار می‌رود. از سامانه‌های اولیه‌ای مانند هدایت خودرو و سامانه کنترل چراغ‌های راهنمایی، تابلوهای اعلان ترافیک، دوربین سرعت سنج و سامانه خودکار شناسایی شماره خودرو گرفته تا سامانه‌های پیشرفته و پیچیده تری که به‌طور هم‌زمان اطلاعات متفاوتی را از منابع متفاوت یکپارچه می‌کند. اطلاعاتی مانند وضع آب و هوا، وضعیت ترافیک، وضعیت جاده و ...
مهمترین عملکردهای آی-تی-اس
- مدیریت و بهینه سازی جریان ترافیک و روانسازی حرکت
- مدیریت و کنترل حوادث
- مدیریت و پشتیبانی وسائل نقلیه امدادی
- مدیریت اخذ الکترونیکی عوارض، هزینه پارکینگ، خرید و رزرواسیون بلیت و...
- مانیتورینگ و کنترل ترابری سبک و سنگین
- مدیریت و ناوبری پیشرفته
- مدیریت ترابری عمومی
- مدیریت و پشتیبانی عابر پیاده و ...
نقش سامانه ترابری هوشمند در یکپارچه‌سازی سامانه ترابری
سامانه ترابری هوشمند تنها یک ابزار یا فناوری جدید نیست. در واقع، ITS امکان یکپارچه‌سازی سامانه ترابری را فراهم می‌آورد. یک سامانه ترابری به‌طور کلی، شامل شبکه‌ها، وسایل نقلیه، افراد و کالاها است. هر کدام از اجزای سامانه ترابری مشخصات، ارگان‌ها، و گاهی آژانس‌های جداگانه دولتی دارند. اما فناوری اطلاعات قادر است تمامی این اجزا را به صورت یک سامانه یکپارچه درآورد.
اگر اطلاعات به صورت آسان و ارزان توسط فناوری مدرن رد و بدل شود، سامانه امکان بیشتری برای بهینه شدن و مناسب عمل کردن خواهد داشت. برعکس، اگر اطلاعات در دسترس نباشد یا با تأخیر جریان یابد، عملکرد درست سامانه امکان‌پذیر نیست. در واقع، تبادل اطلاعات تأثیر مستقیمی بر روی کارآمدی سامانه ترابری دارد.
یک سامانه ترابری با محوریت اطلاعات، می‌تواند به حل مشکلات قدیمی و کاذب موجود بین ترابری و ارتباطات کمک کند. افراد، کالا و اطلاعات می‌توانند از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر منتقل شوند و در موارد بسیاری، برای دستیابی مؤثرتر به این هدف، یکی می‌تواند جایگزین دیگری شود. برای مثال، فرستادن یک نامه به صورت الکترونیکی سریع‌تر، ارزان‌تر و قابل اطمینان‌تر از پست کردن آن است یا شرکت در یک ویدئو کنفرانس به جای مسافرت کردن و حضور در کنفرانس در مکانی دیگر به مراتب ساده‌تر و اقتصادی‌تر است. پیشرفت‌های به وجود آمده در فناوری اطلاعات می‌توانند به ایجاد یک سامانه کاملاً یکپارچه برای سال‌های آینده کمک کنند.
سند ملی سامانه‌های ترابری هوشمند در ایران
یکی از مفاهیم پایه‌ای برای برقراری ارتباط منطقی در توسعه سامانه‌های ترابری هوشمند و جلوگیری از بروز مشکلات در پیاده‌سازی سامانه ها تدوین سند ملی سامانه‌های ترابری هوشمند است. در راستای استخراج خروجی‌های موردنظر از این سند در حوزه معماری سامانه‌های حمل ونقل هوشمند،[1] استانداردها وبرنامه کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، دکتر مهدی قطعی با همکاری پژوهشکده حمل ونقل و سامانه‌های هوشمند دانشگاه صنعتی امیرکبیر اقدام به تأسیس اتاق فکر طرح کلان ملی مطالعه و طراحی سامانه‌های ترابری هوشمند درون‌شهری و برون‌شهری با حضور اساتید دانشگاه‌های کشور، کارشناسان وصاحبنظران سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای، سازمان شهرداری‌ها ودهیاری‌ها و شرکت کنترل ترافیک تهران نموده است [2].