زنان در ادبیات فارسی

در شاهنامه همواره زنانی باخرد، بااراده، آزاد و وفادار نظیر گردآفرید، سیندخت، رودابه تهمینه به چشم می‌خورند که بعضاً در جنگاوری نیز مهارت دارند. گرچه بعدها در ادبیات فارسی زن به‌عنوان نماد بی‌وفایی، بی‌خردی به‌کار گرفته می‌شود و همواره از زنان به‌عنوان اشخاصی منفعل، بی‌خبر و بی‌اراده نسبت به تحولات سیاسی و اجتماعی یاد می‌شود اما در شاهنامه چنین نبوده‌است.[1]

بیشتر حکایت‌های هزار و یک شب، برخلاف شاهنامه، با احساس نفرت و بیزاری از زنان آغاز می‌شود.[2]

در آثار داستانی راضیه تجار بیشتر زنانی دیده می‌شوند که تسلیم شرایط، وابسته به مردان، خانه‌دار و ناامید و ناراحت هستند ولی در سوی مقابل، آثار داستانی سیمین دانشور زنان استقلال نسبی دارند و شاهد حضور زنان در بیرون از خانه می‌باشیم.
با این حال، شباهت‌هایی هم بین داستان‌های این دو نویسنده و برخی دیگر از نویسندگان وجود دارد؛ آن شباهت این است که زن در آثار آنها موجودی تنها، مضطرب و سرگردان است. این سرگردانی را تقریباً در تمام آثار می‌توان مشاهده کرد. زن در این آثار موجودی است که از طرف جامعه و مردان مورد ظلم قرار گرفته‌است. آنها در اغلب آثار توسط مردان همانند کالای جنسی مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند و دیدی جنسی نسبت به آنها احساس می‌شود. زنان اغلب تحت کنتـرل و تسلط جامعه مردان و فرهنگ و آداب و رسوم و سنت‌ها قرار دارند و کمتر از خود اختیار و اراده‌ای می‌توانند نشان دهند.[3]

زنان در آثار تجار جایگاه سنتی دارند؛ در رنج و ناراحتی هستند و حالتی از نارضایتی مداوم را نشان می‌دهند. آنان در سکون و وابستگی هستند و در قابل مردان کانلاً تسلیم اند و از خود قدرت، اراده و اختیاری ندارند. این در حالی است که برخی از زنان در آثار دانشور از خود اراده و استقلال نشان می‌دهند، دارای قدرت و فعالیت اجتماعی بوده، و نقش‌هایی غیر از خانه‌داری به عهده می‌گیرند و برای تغییر و بهبود شرایط خود و جامعه تلاش می‌کنند.[4]