زبان ولوف
وُلوف یکی از زبانهای آفریقایی است که در سنگال، گامبیا و موریتانی رایج است. ولوف یک زبان سنگامبیایی و از خانواده زبانهای آتلانتیک و زیرشاخه زبانهای نیجری-کنگویی است.
| ولوف | |
|---|---|
| زبان بومی در | سنگال، گامبیا، موریتانی |
شمار گویشوران | ۱۰ میلیون نفر:
سنگال: ۹ میلیون (۲۰۱۳) . گامبیا: ۲۲۶۰۰0 (2001) . موریتانی: ۱۵۶۰0 (2013) . (بدون تاریخ)e18 |
| الفبای لاتین (Wolof alphabet) خط عربی (Wolofal) | |
| وضعیت رسمی | |
| تنظیم‌شده توسط | CLAD (Centre de linguistique appliquée de Dakar) |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۱–۶۳۹ | wo |
| ایزو ۲–۶۳۹ | wol |
| ایزو ۳–۶۳۹ | Either: wol – Wolof wof – Gambian Wolof |
| گلاتولوگ | wolo1247[1] |
| زبان‌شناسی | 90-AAA |
 | |
تقسیمات
زبان ولوف رایج‌ترین زبان در سنگال است. (نه تنها زبان قوم ولوف بلکه زبان تقریباً ۴۵ درصد از جمعیت سنگال، و همچنین زبان مردم غیرولوف)
این زبان که همچنین در کشورهای گامبیا و موریتانی رایج است، دربردارنده یک گسترش فرهنگی است. این به خاطر وحدت آن است؛ ولوف زبانان در مناطق مختلف جغرافیایی زبان یکدیگر را به خوبی می‌فهمند و تفاوت آنها چیزی جز لهجه نیست.
تاریخ آموزش زبان ولوف
اولین آثار نوشتاری از دستور زبان و زبان‌شناسی ولوف در اوایل قرن بیست و یکم توسط مهاجران ایجاد شده‌است. معلم فرانسوی Jean_Dar اولین دیکشنری فرانسوی-ولوف را در سال ۱۸۲۵ منتشر کرد و در سال بعد از آن، یک دستور زبان وولوف را به انتشار گذاشت.
نوشتار
زبان ولوف مدتها به الفبای عربی و با نام «ولوفال» نوشته می‌شد. این شیوه نوشتاری همچنان در بعضی نوشته‌های مذهبی دیده می‌شود. اما از آن به بعد به خط لاتین و با قوانین خاصی برای احترام و رعایت صداهای خاص این زبان نوشته می‌شود.
سیستم شمارش ولوف سیستم ده‌دهی است ولی از یک سیستم پنج پنجی نیزکمک می‌گیرد. برای مثال عدد بیست و شش در ولوف نوشته می‌شود: «ñaar fukk ak juróom benn» که یعنی: (۲×۱۰) + ۵ + ۱ = ۲۶)
| ۰ | tus / neen / zéro [French] / sero / dara ["nothing"] |
| ۱ | benn |
| ۲ | ñaar / yaar |
| ۳ | ñett / ñatt / yett / yatt |
| ۴ | ñeent / ñenent |
| ۵ | juróom |
| ۶ | juróom-benn |
| ۷ | juróom-ñaar |
| ۸ | juróom-ñett |
| ۹ | juróom-ñeent |
| ۱۰ | fukk |
| ۱۱ | fukk ak benn |
| ۱۲ | fukk ak ñaar |
| ۱۳ | fukk ak ñett |
| ۱۴ | fukk ak ñeent |
| ۱۵ | fukk ak juróom |
| ۱۶ | fukk ak juróom-benn |
| ۱۷ | fukk ak juróom-ñaar |
| ۱۸ | fukk ak juróom-ñett |
| ۱۹ | fukk ak juróom-ñeent |
| ۲۰ | ñaar-fukk |
| ۲۶ | ñaar-fukk ak juróom-benn |
| ۳۰ | ñett-fukk / fanweer |
| ۴۰ | ñeent-fukk |
| ۵۰ | juróom-fukk |
| ۶۰ | juróom-benn-fukk |
| ۶۶ | juróom-benn-fukk ak juróom-benn |
| ۷۰ | juróom-ñaar-fukk |
| ۸۰ | juróom-ñett-fukk |
| ۹۰ | juróom-ñeent-fukk |
| ۱۰۰ | téeméer |
| ۱۰۱ | téeméer ak benn |
| ۱۰۶ | téeméer ak juróom-benn |
| ۱۱۰ | téeméer ak fukk |
| ۲۰۰ | ñaari téeméer |
| ۳۰۰ | ñetti téeméer |
| ۴۰۰ | ñeenti téeméer |
| ۵۰۰ | juróomi téeméer |
| ۶۰۰ | juróom-benni téeméer |
| ۷۰۰ | juróom-ñaari téeméer |
| ۸۰۰ | juróom-ñetti téeméer |
| ۹۰۰ | juróom-ñeenti téeméer |
| ۱۰۰۰ | junni / junne |
| ۱۱۰۰ | junni ak téeméer |
| ۱۶۰۰ | junni ak juróom-benni téeméer |
| ۱۹۴۵ | junni ak juróom-ñeenti téeméer ak ñeent-fukk ak juróom |
| ۱۹۶۹ | junni ak juróom-ñeenti téeméer ak juróom-benn-fukk ak juróom-ñeent |
| ۲۰۰۰ | ñaari junni |
| ۳۰۰۰ | ñetti junni |
| ۴۰۰۰ | ñeenti junni |
| ۵۰۰۰ | juróomi junni |
| ۶۰۰۰ | juróom-benni junni |
| ۷۰۰۰ | juróom-ñaari junni |
| ۸۰۰۰ | juróom-ñetti junni |
| ۹۰۰۰ | juróom-ñeenti junni |
| ۱۰۰۰۰ | fukki junni |
| ۱۰۰۰۰۰ | téeméeri junni |
| ۱۰۰۰۰۰۰ | tamndareet / million |
الفبا
| Lettres de l’alphabet wolof | ||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| A | B | C | D | E | Ë | F | G | I | J | K | L | M | N | Ñ | Ŋ | O | P | Q | R | S | T | U | W | X | Y | |||||||
| a | b | c | d | e | ë | f | g | i | j | k | l | m | n | ñ | ŋ | o | p | q | r | s | t | u | w | x | y | |||||||
ولوف بر خلاف بیشتر زبانهای آفریقایی جزو زبانهای نواخت بر نیست.
مثال
برای شنیدن تلفظ کلمات "[pronunciation|اینجا]"کلیک کنید.
| کلمه | ترجمه | تلفظ استاندارد
طبق API |
|---|---|---|
| شن | suuf | su:f |
| آسمان | asamaan | asama:n |
| آب | ndox | n͜dɔx |
| آتش | safara | safara |
| مرد | gόor | go:r |
| زن | jigéen | ɟige:n |
| خوردن | lekk | lɛkk |
| نان | mburu | m͜buru |
| نوشیدن | naan | na:n |
| بزرگ | mag | mak |
| کوچک | tuuti | tu:ti |
| شب | guddi | guddi |
| روز | bés (nombre) ou bëccëg(durée) | bes / bəccək |
| فارسی | ولوف | ترجمه عینی | تلفظ استاندارد API |
|---|---|---|---|
| حالت چطور است؟ | Na nga def ? | چطور انجام می‌دهی؟ | nan͜gadɛf |
| من خوبم. | (Maa ngi fi (rekk. | من اینجا هستم (فقط). | ma:n͜gifirɛkk |
| تو خوبی؟ | Yaa ngi ci jàmm ? | تو در آرامش هستی؟ | ja:n͜giciɟa:mm |
| خیلی خوب. خداروشکر. | Jàmm rekk, Alxamdulilaay. | در آرامش فقط، به لطف خدا | ɟa:mmrɛkkalxamdulila:j |
| خانواده (همسر) چطور است؟ | Naka sa waa kër ? | اهل خانه چطور است؟ | mun͜giciɟa:mm |
| او خوب است. | Mu ngi ci jàmm. | او در آرامش است. | mun͜giciɟa:mm |
| نان هست؟ | Ndax mburu am na ? | آیا نان هست؟ | n͜daxm͜buruamna |
| از آن هست. | Am na. | هست | amna |
| از آن نیست. | Amul. | نیست | amul |
| چند؟ (قیمت) | Ñaata la ? | چند؟ | ɲa:ta la |
| گران است. | Dafa seer/jafe. | این گران است. | dafasɛ:r / dafaɟafɛ |
| قیمت را کاهش دهید. | Wàññi ko. | آن را پایین بیاور. | wa:ɲɲikɔ |
| ممنون. | Jërëjëf. | ممنون. | ɟərəɟəf |
| خواهش می‌کنم. | Ñoo ko bokk. | ما آن را با هم قسمت می‌کنیم. | ɲɔ:kɔbɔkk |
| بله | Waaw | wa:w | |
| نه | Déedéet | de:de:t | |
| من گرسنه هستم. | Dama xiif. | damaxi:f | |
| من تشنه هستم. | Dama mar. | damamar | |
| من خسته هستم. | Dama sonn. | damasɔnn | |
| خوب خوابیده‌اید؟ | Jàmm nga fanaan ? | آیا شب را در آرامش گذراندید؟ | ɟa:mmn͜gafana:n |
| خیلی خوب، خداروشکر. | Jàmm rekk, alxamdulilaay. | در آرامش فقز، الحمدالله | ɟa:mmrɛkkalxamdulila:j |
| سلام. حال شما چطور است؟ (در صبح) | Naka suba ci ? | صبحتان چطور پیش می‌رود؟ | nakasubasi |
| خوب. (در صبح) | Suba saa ngi nii (rekk). | صبح همینه فقط. | subasa:n͜gini: |
| تا چند دقیقه بعد (فعلا) | Ba ci kanam. | bacikanam | |
| تا بعد | Ba beneen (yoon). | babɛnɛ:n | |
| در آرامش باشید. | Jàmm ag jàmm. | صلح و آرامش. | ɟa:mmakɟa:mm |
| من به اندازه کافی خورده‌ام. ممنون. | Suur naa, jërëjëf. | su:rna:ɟərəɟəf | |
| دوست من | Sama xarit | samaxarit | |
| من می‌خواستم برنج و ماهی بخورم. | Dama bëgg lekk ceebu jën. | damabəgglɛkkcɛ:buɟen | |
| من می‌خاستم آب بنوشم. | Dama bëgg naan ndox. | damabəggna:n͜dɔx | |
| فردا | Suba | suba | |
| تا فردا | Ba suba. | basuba | |
| اگر خدا بخواهد | Bu soobee Yàlla. | انشاالله | busɔ:bɛja:lla |
| دوستت دارم | Nob naa la. ou Dama la nob. ouDama la bëgg. | nɔpnala ou damalanɔp oudamalabəgg | |
| مرا تنها بزار | Bàyyi ma. | ba:jjima | |
| مرا ببخشید | Baal ma. | ba:lma | |
| این چیست؟ | Lii lan la ? | lilanla | |
| چه کار می‌کنی؟ | Looy def ? |
تأثیرات زبانی
نفوذ اسلام در سنگال، بیانگر تأثیر زبان عربی بر ولوف، به ویژه وازگان مذهبی، است. فرانسوی‌ها نیز تأثیر مهمی با استعار و تحصیل دراین زبان داشتند. اگر ریشه فرانسوی در بعضی کلمات مانند oto و almet واضح هستند اما در موارد دیگر جالب تر و موشکافانه تر هستند. مانند "fok nga" برای "il faut que tu". چند کلمه نیز از ریشه بربر هستند مانند واژه "tabaski" به معنای عید قربان مسلمانان که از واژه "tafaska"زبان بربر گرفته شده‌است.
فرهنگ در زبان ولوف
ادبیات
یک ترجمه از کتاب عهد جدید (انجیل) در سال ۱۹۸۷ منتشر شد و دومین چاپ آن در سال ۲۰۰۴ معروف شد.
نویسنده سنگالی باباکار بوری دیوپ رمان Doomi Golo را در سال ۲۰۰۲ به زبان ولوف منتشر کرد.
موسیقی
گروه سنگالی Lemzo Diamono، فعالیت از سال ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۸، گاهی از ترانه‌هایی به زبان ولوف استفاده کرده‌اند. همچنین می‌توان زبان ولوف را در آهنگ موفق «هفت ثانیه» از Youssou N'Dour و Neneh Cherry، متنشر شده در سال ۱۹۹۴، شنید. در سالهای بعد آهنگ‌های زیادی به این زبان منتشر شد از جمله: آهنگ گروه Les Colocs، آهنگ Julia Sarr در آلبوم Set Luna در سال ۲۰۰۵ و ….
سینما
سینمای ولوف را می‌توان از سینمای کشورهای سنگال، موریتانی و گامبیا مورد بررسی قرار داد. کارگردان Ousmane Sembène در چندین فیلم خود به سنگال اشاره کرده‌است: Emitaï ۱۹۷۱ ،Faat Kiné.
همچنین زبان ولوف را در سینمای کشورهای دیگر دیده می‌شود. مانند فیلم آلمانی-الجزایری-فرانسوی به نام Little Senegal توسط Rachid Bouchareb در سال ۲۰۰۱، برای شخصیت اصلی فیلم که یک سنگالی است که برای جستجوی نشانه‌هایی از اجداد برده خود به آمریکا می‌رود و… در این سالهای اخیر نیز بازیگر سنگالی-فرانسوی Omar Sy فعالیت گسترده‌ای در نشان دادن فرهنگ کشور و زبان خود در فیلم‌های موفقی مانند: دست‌نیافتنی‌ها و فیلم Yao داشته‌است.
زبانهای سنگال
| زبانهای سنگال | |
|---|---|
| زبان رسمی | فرانسوی |
| زبان ملی | ولوف، سونینکه، سرر، پل، نون، مانجاک، ماندینگ، مانکین، حسنیا، دیولا-فوینی، بلنت |
| زبانهای دیگر | Badiaranké · Baïnouk · Bambara · Bandial · Bapeng · Bassari · Bayot · Bédik · Cobiana · Coniagui · Dioula ·Gusilay · Jalonké · Karone · Khassonké · Kwatay · Léhar · Mlomp · Ndut · Palor · Saafi · Zénaga |
پانویس
- Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Wolof". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.