رهنامه

ایرانیان از روزگار باستان، مبتکر و صاحب رهنامه‌هایی بوده‌اند و به کمک آن‌ها دریانوردی و دریاپویی می‌کرده‌اند. رهنامه‌های ایرانیان، اطلاعات و آگاهی‌هایی در مورد بنادر و جزایر، گاه‌نگاری و جهت‌یابی، جریان‌های دریایی، جریان‌های هوایی، ابزارهای دریانوردی و … را دربرداشته‌اند.[2] پس از اسلام، بسیاری از رهنامه‌های دوران ساسانی به عربی ترجمه شد و دریانوردان دوران اسلامی، بهره فراوانی از آنان برگرفتند.

نمونه از اشعار نظامی:

ز خاقان بپرسید کاین شهر کیست

به رهنامه در، نام این شهر چیست.

در متون قدیمی این واژه به صوت راهنامه، راهنامج، و رهنامج نیز ثبت شده که دو صورت اخیر شکل عربی‌شدهٔ رهنامَگ پارسی میانه است.[1]

در محدوده دریانوردی فنیقیان، یونانیان و رومیان رهنامه‌ها را پریپلوس (Periplus) می‌نامیدند که واژه‌ای یونانی (περίπλους) است و معنی لغوی آن «گشت‌وگذار دریایی» است.[3] از نمونه‌های آن می‌توان به رهنامه دریای اریتره اشاره کرد که در سده یکم میلادی نوشته شده‌است.